Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương đề ra 5 quan điểm chỉ đạo; việc quán triệt sâu sắc các quan điểm này có ý nghĩa rất quan trọng, quyết định tới việc thực hiện, bảo đảm cho Nghị quyết đi vào cuộc sống đạt hiệu quả.

Cụ thể hóa đường lối Ðại hội XII của Ðảng, Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đã thảo luận và ban hành Nghị quyết về "Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ". Nghị quyết 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương được xây dựng trên quan điểm đổi mới, coi phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm, xây dựng đảng là nhiệm vụ then chốt, đổi mới kinh tế đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị, và mọi quá trình đổi mới đều hướng vào mục tiêu vì con người. Yếu tố cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược trong Nghị quyết, là trung tâm, xuyên qua mọi đổi mới trên các lĩnh vực, có vai trò quan trọng nhất, quyết định thành công hay thất bại của sự nghiệp cách mạng của Ðảng.

Trên cơ sở đánh giá 20 năm thực hiện Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; tổng kết thực tiễn ở cả phạm vi chiều rộng lẫn chất lượng chiều sâu; nghiên cứu khoa học để xác lập căn cứ thực tiễn - lý luận; đồng thời, bám sát các cơ sở chính trị - pháp lý và khảo cứu kinh nghiệm thế giới có chọn lọc, Nghị quyết đã đưa ra nhận định tổng quát thực trạng đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ, chỉ ra nguyên nhân của bất cập, rút ra bài học kinh nghiệm sâu sắc, đề ra các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Do đó, quán triệt sâu sắc, toàn diện các quan điểm của Nghị quyết là vấn đề cần được quan tâm, trước hết để việc triển khai Nghị quyết đi vào cuộc sống một cách hiệu quả.

Thứ nhất, cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; công tác cán bộ là khâu "then chốt" của công tác xây dựng Ðảng và hệ thống chính trị. Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là công việc hệ trọng của Ðảng, phải tiến hành thường xuyên, thận trọng, khoa học, chặt chẽ và hiệu quả. Ðầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ là đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững.

Quan điểm trên đây tiếp tục khẳng định vị trí "then chốt" của đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ trong công tác xây dựng đảng, xây dựng hệ thống chính trị, và rộng hơn là đối với toàn bộ sự nghiệp đổi mới. Vấn đề này đã được Ðảng ta nhấn mạnh trong nhiều văn kiện trước đây, nhưng đặt trong bối cảnh hiện nay khi mà cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy ở một số nơi nhận thức còn giản đơn, chưa thật sự chăm lo, quan tâm sâu sắc, chưa đầu tư đúng tầm mức cho xây dựng đội ngũ cán bộ, thậm chí có cả biểu hiện "khoán trắng" cho cơ quan làm công tác tổ chức, cán bộ... mới thấy tính thời sự của vấn đề. Một khi xác định vị trí "then chốt" của công tác cán bộ thì cấp ủy, nhất là người đứng đầu các cấp phải dành mối quan tâm đặc biệt, đầu tư xứng đáng cả tâm lực, trí lực và tài lực cho công tác cán bộ một cách bài bản, khoa học, tỉ mỉ, cẩn trọng với trách nhiệm cao nhất. Việc đầu tư cho đội ngũ cán bộ, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói, muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém. Bất cứ chính sách, công tác gì nếu có cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi. Không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn, thì đây là đầu tư cho tương lai, đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững.

Một điểm mới được xác định trong Nghị quyết là đặt việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược trở thành một trọng tâm trong công tác cán bộ, là vấn đề hệ trọng của Ðảng, quyết định đến thành bại của sự nghiệp cách mạng, sự tồn vong của chế độ. Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Ðông Âu, Liên Xô đã cho chúng ta bài học sâu sắc về hậu quả nghiêm trọng khi sai lầm trong bố trí cán bộ cấp chiến lược. Các nghị quyết của Trung ương trước đây dù đã đề cập đến cán bộ cấp chiến lược và người đứng đầu cấp ủy các cấp, nhưng chưa thật sự bao quát toàn diện, sâu sắc, chưa xác định rõ và khẳng định là vấn đề trọng tâm của công tác cán bộ, và từ đó chưa đầu tư thỏa đáng các nguồn lực cần thiết cho xây dựng đội ngũ này. Do đó, việc xác định xây dựng cán bộ cấp chiến lược và người đứng đầu cấp ủy, tổ chức Ðảng các cấp là trọng tâm sẽ tạo chuyển biến mới về nhận thức, đẩy lùi căn bệnh bình quân chủ nghĩa, "dàn hàng ngang cùng tiến" trong xây dựng cán bộ tồn tại bấy lâu nay, tập trung nguồn lực ưu tiên đầu tư, tạo đột phá mới cho xây dựng đội ngũ cán bộ theo tư duy hệ thống và thực tiễn.

Công tác cán bộ có vị trí "then chốt", xuyên qua mọi mặt công tác xây dựng đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, vì thế phải tiến hành thận trọng, chặt chẽ, vững chắc, khoa học. Ðường lối chính trị và công tác cán bộ là hai vấn đề trọng yếu có tính quyết định bảo đảm sự lãnh đạo của Ðảng. Song, đường lối chính trị cũng do cán bộ tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận mà chung đúc nên, đến lượt nó, khi đã có đường lối đúng thì chính cán bộ là người tổ chức thực hiện đường lối đó. Lựa chọn, sử dụng không đúng cán bộ không chỉ có nguy cơ lệch lạc trong khâu tổ chức thực hiện, mà kể cả gặp sai lầm trong khâu hoạch định đường lối. 

Ðặt trong bối cảnh có biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ thì sai lầm trong công tác cán bộ càng nguy hiểm bội phần, nên cán bộ các cấp, trước hết là cán bộ cấp chiến lược, phải được chăm lo xây dựng bài bản, lựa chọn cẩn trọng, sàng lọc kỹ càng, quản lý chặt chẽ và có cơ chế, chính sách phù hợp để khuyến khích đội ngũ này đổi mới, sáng tạo phục vụ phát triển. Cấp ủy đảng các cấp luôn phải quán triệt sâu sắc vị trí "then chốt" và tính "hệ trọng" của đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ, bảo đảm cho "then cài" luôn vững chắc, nếu thấy suy yếu hoặc có biểu hiện bị "ruỗng mọt" phải kịp thời thay thế. 

Mặt khác, nói đến công tác cán bộ là nói đến vấn đề con người với tất cả nhu cầu, lợi ích, tâm lý, tình cảm… rất phức tạp nên nghĩ phải "chín", tiến hành phải thận trọng, chắc chắn, không thể làm ẩu, làm bừa, phải được làm chặt chẽ ở tất cả các khâu, từ tuyển chọn, quy hoạch, luân chuyển, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, giới thiệu, ứng cử đến đề bạt, bổ nhiệm, sử dụng và thực hiện chính sách cán bộ.

Công tác cán bộ không thể tiến hành theo "phong trào" mà tiến hành thường xuyên, liên tục, không được gián đoạn; được quan tâm trong cả vòng đời của một con người từ khi bắt đầu được phát hiện ở dạng nguồn đến khi trưởng thành; từ trạng thái phát triển bình thường đến các bước ngoặt khi cất nhắc, bố trí, đề bạt; từ hoạt động tạo nguồn đến đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bố trí, sử dụng cán bộ. Nhấn mạnh đến luận điểm này đòi hỏi phải khắc phục những thói quen, nếp nghĩ không đúng chỉ tập trung làm "công tác nhân sự" trước mỗi kỳ đại hội mà xem nhẹ hoặc buông trôi ở các thời điểm khác, thiếu tiến hành thường xuyên, bền bỉ với sự tận tâm, tận lực, trách nhiệm cao nhất của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy và cơ quan làm công tác tổ chức cán bộ.

Tiếp cận trên quan điểm hiệu quả đối với công tác cán bộ là vấn đề mới được đặt ra trong Nghị quyết lần này. Hiệu quả có thể được tiếp cận từ góc độ kinh tế học, xem đầu tư cho cán bộ là đầu tư cho phát triển lâu dài, phải có công cụ, phương pháp đo lường mức độ đầu tư với kết quả thu được, mấu chốt là đánh giá cán bộ bằng sản phẩm cụ thể. Ðánh giá cán bộ vì thế trở thành khâu đột phá, trước hết để bảo đảm cho quan điểm hiệu quả được hiện thực hóa trên thực tế, khắc phục tình trạng lãng phí không đáng có. Tuy nhiên, công tác cán bộ còn phải xem xét trên quan điểm hiệu quả tổng hợp, bởi nhiều khoản đầu tư không thể đo lường theo kiểu "lời lãi" thuần túy, mà chúng chi phối cả trực tiếp và gián tiếp đến hình ảnh, năng lực cạnh tranh, lòng tin của nhân dân với chế độ, tăng cường tiềm lực về quốc phòng, an ninh, đối ngoại, phát triển văn hóa - xã hội... Có những khoản đầu tư trước mắt nhưng kết quả thu được trong dài hạn. Vì vậy, quán triệt luận điểm này đòi hỏi phải huy động nguồn lực xứng đáng để đầu tư cho phát triển đội ngũ cán bộ, từ đầu tư cho đào tạo, bồi dưỡng đến chính sách tiền lương, nhà ở, bảo đảm đời sống, tạo động lực cho cán bộ. Cán bộ được đầu tư cả nguồn lực tài chính và phi tài chính cho học tập, đào tạo, rèn luyện... mới có cơ hội nâng cao trình độ, kiến thức, kỹ năng, đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế, có thể thích ứng với môi trường thay đổi. Khi chính sách tiền lương, nhà ở bảo đảm đời sống thì cán bộ mới yên tâm cống hiến, dấn thân, phấn đấu cho các giá trị công lợi, giữ gìn liêm chính, góp phần xây dựng văn hóa cầm quyền của Ðảng. Nhưng nói như vậy không có nghĩa là chỉ cần tập trung đầu tư nguồn lực vật chất mà xem nhẹ đầu tư cho giáo dục chính trị tư tưởng, phát huy truyền thống văn hóa, lịch sử và lòng tự hào dân tộc.

Thứ hai, thực hiện nghiêm, nhất quán nguyên tắc Ðảng thống nhất lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị. Chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với xây dựng thể chế, tạo môi trường, điều kiện để thúc đẩy đổi mới, phát huy sáng tạo và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung. Phân công, phân cấp gắn với giao quyền, ràng buộc trách nhiệm, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực và xử lý nghiêm minh sai phạm.

Quan điểm trên đây tiếp tục khẳng định vấn đề có tính nguyên tắc là Ðảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, được đưa ra trong Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII nhưng đã phát triển lên một tầm cao mới cho phù hợp với tình hình thực tế. Ðó là việc thực hiện nghiêm, nhất quán Ðảng thống nhất lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ. Phải nhấn mạnh điều này bởi ở nơi này hay nơi khác, lúc này hay lúc khác có tình trạng Ðảng buông lỏng lãnh đạo đối với công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ; xem nhẹ nguyên tắc tập trung dân chủ trong quy hoạch, bổ nhiệm, tạo kẽ hở cho chạy chức, chạy quyền, tham nhũng trong công tác cán bộ; hoặc tuyệt đối hóa quản lý của nhà nước đối với công chức, viên chức, làm chia cắt sự thống nhất quản lý biên chế trong toàn hệ thống chính trị hoặc ở một số khâu xây dựng đội ngũ công chức, viên chức. Hơn nữa, hiện vẫn còn có nội dung trong một số quy định của Nhà nước chưa phù hợp với các quy định của Ðảng, gây khó khăn, bất cập khi triển khai trên thực tế. Vì vậy, phải khắc phục những nhận thức lệch lạc hoặc hạn chế, thiếu sót đó, từng bước lập lại trật tự, kỷ cương trong công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ một cách tổng thể, đồng bộ và liên thông trong hệ thống chính trị.

Ðiểm mới nổi bật ở quan điểm trên đây được đề cập xuyên suốt trong toàn bộ Nghị quyết lần này chính là nhận diện và xác định cách thức giải quyết hai mối quan hệ giữa chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương với xây dựng thể chế, tạo môi trường, điều kiện cho thúc đẩy đổi mới, phát huy sáng tạo của cán bộ; và giữa phân cấp, phân quyền gắn với kiểm tra, giám sát, ràng buộc quyền hạn với trách nhiệm, kiểm soát quyền lực, xử lý nghiêm sai phạm. Giải quyết tốt hai mối quan hệ này sẽ đột phá vào những mắt xích trọng yếu đang nuôi dưỡng chủ nghĩa trung bình, trì trệ, bảo thủ, tình trạng vô trách nhiệm, thiếu kỷ luật, kỷ cương, không xác định rõ trách nhiệm, triệt tiêu các đổi mới, sáng tạo, làm thui chột ý chí và năng lực của những con người dám nghĩ, dám làm, tạo kẽ hở cho lộng quyền, tha hóa quyền lực. Chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, trước hết là để công tác cán bộ được khách quan, minh bạch, chống chạy chức, chạy quyền, khắc phục tình trạng cục bộ, khép kín, bệnh phường hội, lợi ích nhóm, thân hữu, dòng tộc, "cánh hẩu"... chi phối trong công tác cán bộ, chà đạp hoặc xem nhẹ các nguyên tắc, quy định, quy trình. Kiến tạo, mở rộng không gian, môi trường khuyến khích cán bộ đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá vì lợi ích chung được bảo vệ bởi cơ chế "bảo đảm chính trị" để cán bộ tự tin phấn đấu, dấn thân mà không sợ rủi ro chính trị, để tránh tư tưởng an phận thủ thường làm thui chột tài năng, nhuệ khí, thấy đúng không dám bảo vệ, thấy sai không dám đấu tranh. 

Thực tế cho thấy, sáng tạo và đột phá luôn thuộc về thiểu số, vượt trước nhận thức của số đông, nếu không nhận được sự đồng tình ủng hộ của tập thể, nếu không có cơ chế bảo vệ cán bộ thì không những các ý tưởng đột phá bị rơi vào quên lãng, mà trong không ít trường hợp người có ý tưởng đột phá phải hứng chịu búa rìu của tập thể, chịu áp lực chỉ trích, kể cả chịu các tổn thất chính trị. Do đó, cơ chế bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung là một điểm thể hiện tinh thần đổi mới mạnh mẽ của Trung ương lần này. Khi cán bộ có tư tưởng đổi mới, sáng tạo vì cái chung thì tập thể phải nghiêm túc nghiên cứu, thảo luận dân chủ trên tinh thần tôn trọng cái mới, phải xây dựng thể chế, cơ chế để bảo vệ những con người năng động, sáng tạo, dám chịu trách nhiệm trước tập thể về quyết định của mình. Nguyên tắc tập trung dân chủ đòi hỏi khi tập thể đã thông qua thì mọi cá nhân phải phục tùng, ý kiến thiểu số được bảo lưu, nhưng cần bảo lưu có thời hạn. Hết thời hạn bảo lưu theo quy định, các ý kiến khác biệt, mới mẻ của thiểu số cần phải được đưa ra nghiên cứu nghiêm túc, nhất là khi các giải pháp của tập thể không chịu đựng được thử thách của thực tiễn, không được nhân dân đồng tình, hưởng ứng, không đạt kết quả trong thực tế và không như mong muốn.

Phân cấp, phân công được nhấn mạnh trong quan điểm này nhằm làm cho các chủ thể quản lý cán bộ xác định rõ hơn quyền và ràng buộc trách nhiệm, chủ động trong nhiệm vụ của mình, tránh tình trạng ỷ lại, đùn đẩy, thoái thác trách nhiệm ở những việc khó. Tất nhiên, phân công, phân cấp phải gắn với ràng buộc trách nhiệm vào quyền hạn, tăng cường kiểm tra, giám sát, đặc biệt là kiểm soát quyền lực, nếu không quyền lực sẽ bị lạm dụng, dẫn tới tình trạng phân tán, chia cắt trong công tác cán bộ, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, tạo môi trường cho lộng quyền, lạm quyền, tha hóa quyền lực. Kiểm soát quyền lực không phải là vấn đề mới về mặt lý luận, nhưng trong bối cảnh mới hiện nay phải được tổng kết và nghiên cứu có chiều sâu để triển khai có hiệu quả, nhưng nguyên lý chung là ở đâu có quyền lực ở đó phải được kiểm soát, trước hết là kiểm soát bằng thể chế, cơ chế, bằng ràng buộc quyền hạn với trách nhiệm được xác định rõ ràng, nhất là trách nhiệm người đứng đầu cấp ủy các cấp đối với công tác cán bộ. Công khai, minh bạch, tăng cường trách nhiệm giải trình; có sự giám sát của cơ quan dân cử; xử lý nghiêm các sai phạm, không có vùng cấm, để tạo sức răn đe đối với những người, những nơi có thể xảy ra tham nhũng, tiêu cực, xem thường quy định của Ðảng, pháp luật của Nhà nước để lập lại trật tự, kỷ cương, và tất yếu phải kiểm soát quyền lực chặt chẽ, hiệu quả.

Thứ ba, tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, thường xuyên đổi mới công tác cán bộ phù hợp với tình hình thực tiễn. Xây dựng đội ngũ cán bộ phải xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới; thông qua hoạt động thực tiễn và phong trào cách mạng của nhân dân; đặt trong tổng thể của công tác xây dựng, chỉnh đốn Ðảng; gắn với đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng, kiện toàn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài.

Quan điểm này được tích hợp bởi nhiều luận điểm, trong đó yêu cầu đầu tiên là tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, thường xuyên đổi mới công tác cán bộ phù hợp với tình hình thực tiễn. Ðại hội VI của Ðảng (12-1986) trong khi khởi xướng đường lối đổi mới toàn diện đã rút ra bài học tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, nhưng tập trung nhiều trên phương diện kinh tế. Lần này, Nghị quyết yêu cầu tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan trong công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ, bởi nhìn lại quá trình thực hiện Chiến lược cán bộ 20 năm qua, có nơi, có lúc xuất hiện tư tưởng chủ quan, duy ý chí, nhất là đổi mới công tác cán bộ chưa đồng bộ, chưa tương thích với đổi mới kinh tế; nhiều cơ chế, chính sách đối với cán bộ chưa phù hợp với cơ chế thị trường như tiền lương chưa tính toán đầy đủ các yếu tố của thị trường, tương quan giữa khu vực công với khu vực tư; tuyển chọn, đề bạt cán bộ có nơi, có lúc chưa thật sự bảo đảm nguyên lý cạnh tranh lành mạnh giữa các ứng viên; các quy luật về nhu cầu, lợi ích, tâm lý của con người chưa được tính toán kỹ và vận dụng hợp lý theo quy luật khách quan trong công tác cán bộ. Hay nói cách khác, khi vận hành kinh tế thị trường thì việc tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan là phải cạnh tranh, nhưng trong công tác cán bộ quá trình thực hiện chưa thể hiện rõ nét tính cạnh tranh theo đúng quy luật này. Tôn trọng quy luật khách quan đòi hỏi công tác cán bộ phải xuất phát từ thực tiễn và quay trở lại thực tiễn làm cơ sở, căn cứ để hoàn thiện lý luận, quan điểm về công tác cán bộ; cảnh giác và phòng ngừa với các biểu hiện chủ quan, duy ý chí và chủ nghĩa quan liêu hay giáo điều trong công tác cán bộ.

Xây dựng đội ngũ cán bộ phải xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ thời kỳ mới, thông qua thực tiễn và phong trào cách mạng của nhân dân... là vấn đề mang tính nguyên lý của Ðảng ta. Trước hết, phải xuất phát từ yêu cầu xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa (XHCN), Nhà nước pháp quyền XHCN; phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN; giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa nhà nước - thị trường - xã hội; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng; giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ; đối phó với những thách thức từ mặt trái của kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và tác động của biến đổi khí hậu, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nền kinh tế số, kinh tế tri thức, kinh tế xanh...

Lợi ích của nhân dân là căn cứ xuất phát cho sáng tạo, đổi mới của cán bộ; phong trào cách mạng là môi trường cho cán bộ rèn luyện, phấn đấu, đồng thời là nơi kiểm nghiệm, tôn vinh những cán bộ đem lại lợi ích cho nhân dân, được nhân dân ghi nhận, là nơi sàng lọc những cán bộ yếu kém, thoái hóa, biến chất, đi ngược lại lợi ích của nhân dân. Mỗi thời kỳ lịch sử, ứng với nhiệm vụ cách mạng cụ thể, phải có đội ngũ cán bộ tương ứng. Nhiệm vụ bao trùm của thời kỳ cách mạng từ nay đến năm 2030 là đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại, và đến năm 2045 trở thành nước công nghiệp hiện đại theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh và hạnh phúc. Phải bám sát nhiệm vụ cách mạng đó để xây dựng tiêu chuẩn và cơ cấu hợp lý; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng và bố trí, sử dụng cán bộ phù hợp; lấy khả năng hoàn thành nhiệm vụ, hiệu quả, sản phẩm cụ thể để đánh giá và sàng lọc cán bộ; lấy phong trào cách mạng của nhân dân làm môi trường rèn luyện, thử thách cán bộ.

Xây dựng đội ngũ cán bộ phải đặt trong tổng thể của công tác xây dựng, chỉnh đốn Ðảng, và giữa chúng có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau. Xây dựng, chỉnh đốn Ðảng có nhiều nội dung, nhưng trung tâm vẫn là cán bộ, đảng viên và xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên. Xây dựng, chỉnh đốn Ðảng hiệu quả sẽ tác động tích cực, sâu sắc đến xây dựng đội ngũ cán bộ. Chỉ khi có chuyển biến tích cực thật sự trong xây dựng đội ngũ cán bộ, đặc biệt là việc phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ cấp chiến lược, của người đứng đầu cấp ủy các cấp trong phấn đấu, rèn luyện, đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái và phòng chống tham nhũng, tiêu cực có hiệu quả thì xây dựng, chỉnh đốn Ðảng mới thành công; làm tiền đề cho xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh.

Ðảng ta là Ðảng cầm quyền, Ðảng lãnh đạo Nhà nước và xã hội bằng các phương thức khác nhau, nhưng xuyên qua mọi phương thức lãnh đạo là đội ngũ cán bộ và đảng viên. Hiệu quả các phương thức lãnh đạo của Ðảng phụ thuộc trực tiếp vào cán bộ. Vì vậy, chất lượng cán bộ được nâng cao sẽ quyết định đến hiệu quả thực hiện các phương thức lãnh đạo cơ bản của Ðảng: bằng chủ trương, đường lối thông qua các nghị quyết của Ðảng; bằng tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục; bằng nêu gương; bằng tổ chức và đảng viên; bằng kiểm tra, giám sát. Nói một cách khác, các phương thức lãnh đạo của Ðảng có phát huy được hay không đều do việc xây dựng, lựa chọn, bố trí cán bộ có đúng đắn, phù hợp hay không; đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng phải gắn kết chặt chẽ, hiệu quả với xây dựng đội ngũ cán bộ. Chỉ khi gắn xây dựng đội ngũ cán bộ với đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng thì mới bảo đảm tính đồng bộ của công tác xây dựng Ðảng, xây dựng hệ thống chính trị và phát huy tốt nhất phương thức lãnh đạo của Ðảng.

Cán bộ là nhân tố "động" của tổ chức, cho nên, xây dựng đội ngũ cán bộ phải gắn với kiện toàn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Chỉ trên cơ sở xây dựng bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, không chồng chéo, trùng lắp, phân quyền và phân cấp rõ ràng, rành mạch, mới bảo đảm cho cán bộ thực sự phát huy tinh thần, trách nhiệm, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Trong quá trình vận hành bộ máy, kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, một bộ máy thiết kế bất hợp lý không những không phát huy được đầy đủ năng lực của cán bộ, mà trong không ít trường hợp còn làm hỏng cán bộ. Thời gian qua, không ít nơi cán bộ đùn đẩy trách nhiệm, làm việc trung bình chủ nghĩa có nguyên nhân là do bộ máy thiết kế trùng dẫm ở bộ phận này hay bộ phận khác; chức năng, nhiệm vụ còn chồng chéo. Không ít tiêu cực, phiền nhiễu, hách dịch, cửa quyền của cán bộ cũng do bộ máy phình to, tạo nên nhiều tầng nấc, không có địa chỉ chịu trách nhiệm cụ thể. Cải cách tiền lương, tạo động lực cho cán bộ cũng rất khó khăn khi bộ máy phình to, biên chế tăng nhanh, chi thường xuyên cao, khó có nguồn lực tài chính cho tăng lương nhằm bảo đảm đời sống cho cán bộ, công chức để họ yên tâm làm việc, cống hiến. Vì vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ, đổi mới công tác cán bộ và kiện toàn, tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị phải được tiến hành đồng bộ, đặt trong mối quan hệ hữu cơ, cái này là tiền đề cho cái kia và ngược lại.

Xây dựng đội ngũ cán bộ phải dựa trên cơ sở nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng và thu hút, trọng dụng nhân tài. Thoát ly khỏi quá trình nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài thì có nghĩa là công tác cán bộ chỉ tiến hành phần "ngọn" mà tách rời khỏi phần "gốc" làm nền tảng. Một nền giáo dục tiên tiến, nhân văn, phù hợp và hội nhập sẽ có ý nghĩa tích cực vào việc tạo nguồn cán bộ cho đất nước. Ðây là cái nôi nuôi dưỡng, hình thành nhân cách, ý thức trách nhiệm với đất nước, lòng tự tôn dân tộc... ở mỗi con người. Khoa học đã chứng minh rằng, nhiều nhân cách và kỹ năng của con người định hình từ thuở ấu thơ và nền giáo dục đóng góp quan trọng vào hình thành nhân cách và kỹ năng đó, như sử dụng ngoại ngữ, làm việc theo nhóm, ý thức tập thể, xây dựng quan hệ hợp tác liên cá nhân, các giá trị đạo đức căn bản của con người (tình yêu nước, danh dự, tự trọng, dấn thân, đức hy sinh...). Xây dựng đội ngũ cán bộ có mối liên hệ hữu cơ với nền giáo dục quốc dân. Vì vậy, đổi mới công tác cán bộ phải gắn với cải cách nền giáo dục nước nhà để tạo nguồn nhân lực dồi dào, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao để tuyển chọn, đào tạo, sử dụng, phát huy cán bộ trên nền tảng vững chắc đó. Tất nhiên, không phải có nguồn dồi dào là có cán bộ đáp ứng được yêu cầu, mà chất lượng cán bộ còn tùy thuộc vào khả năng phát hiện, trọng dụng, đào tạo, bồi dưỡng nhân tài. Phải đổi mới căn bản công tác phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài một cách dân chủ, khoa học, công khai, minh bạch thì mới sử dụng ở mức cao nhất, hiệu quả nhất các tài năng trong xã hội, kể cả người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

Thứ tư, quán triệt nguyên tắc về quan hệ giữa đường lối chính trị và đường lối cán bộ; quan điểm giai cấp và chính sách đại đoàn kết rộng rãi trong công tác cán bộ. Xử lý hài hòa, hợp lý mối quan hệ giữa tiêu chuẩn và cơ cấu, trong đó tiêu chuẩn là chính; giữa xây và chống, trong đó xây là nhiệm vụ chiến lược, cơ bản, lâu dài, chống là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên; giữa đức và tài, trong đó đức là gốc; giữa tính phổ biến và đặc thù; giữa kế thừa, đổi mới và ổn định, phát triển; giữa thẩm quyền, trách nhiệm cá nhân và tập thể.

Yêu cầu trước hết trong quan điểm này là quán triệt nguyên tắc về tính thống nhất giữa đường lối chính trị với đường lối cán bộ. Ðường lối cán bộ phải phục tùng đường lối chính trị. Ðường lối chính trị vạch ra mục tiêu, nhiệm vụ, phương hướng, con đường và các giải pháp để đạt được mục tiêu của sự nghiệp cách mạng, trong đó có xây dựng đội ngũ cán bộ. Ngược lại, ứng với đường lối chính trị ở từng thời kỳ phải có đường lối cán bộ phù hợp. Yêu cầu cơ bản của đường lối cán bộ là xây dựng được một đội ngũ cán bộ có khả năng hoạch định và tổ chức thực thi đường lối chính trị đạt kết quả tối ưu. Vì vậy, sai lầm trong lựa chọn cán bộ, đặc biệt cán bộ cấp chiến lược, không chỉ làm ảnh hưởng tới hiệu quả khâu tổ chức thực hiện, mà không loại trừ nguy cơ sai lầm về đường lối khi cán bộ là người tham gia hoạch định đường lối. Quán triệt luận điểm này đòi hỏi phải khắc phục các biểu hiện xây dựng cán bộ thoát ly đường lối chính trị, không xuất phát từ mục tiêu, nhiệm vụ chính trị mà định ra tiêu chuẩn, cơ cấu cán bộ, hoặc tuyệt đối hóa cán bộ mà xem nhẹ đường lối chính trị. Ðiều này không phải không hiện hữu ở nơi này hay nơi khác, cấp này hay cấp khác, nhất là khi chuẩn bị cho đại hội chỉ tập trung lo "nhân sự" mà xem nhẹ chất lượng của đường lối, chủ trương; chuẩn bị nhân sự không gắn với đánh giá khả năng hoạch định đường lối, chủ trương và tổ chức thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương đó trong thực tiễn.

Xử lý mối quan hệ biện chứng giữa quan điểm giai cấp với thực hiện đại đoàn kết dân tộc trong xây dựng đội ngũ cán bộ là quan điểm nhất quán của Ðảng ta từ trước tới nay. Quán triệt quan điểm giai cấp, cố nhiên không chỉ quan tâm đến nguồn gốc xuất thân của cán bộ, mà cơ bản hơn là mọi cán bộ đều phải được giáo dục để thấm nhuần sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; phải được giác ngộ mục tiêu, lý tưởng, sự nghiệp cách mạng của Ðảng; phải đứng trên lập trường của Ðảng để xem xét, xử lý mọi công việc, kể cả tác phong sinh hoạt đời thường; phải được thử thách, rèn luyện qua thực tiễn để thấu hiểu và thấu cảm đời sống nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm hạnh phúc của chính mình; phải lấy mục tiêu, lý tưởng của Ðảng, sự phát triển của đất nước, hạnh phúc của nhân dân làm khát vọng dấn thân, cống hiến và hy sinh; rèn tác phong và lối sống gần gũi, gắn bó với giai cấp công nhân và nhân dân lao động, tẩy trừ các căn bệnh "quan cách mạng" xa cách nhân dân, xa lạ với bản chất của người cán bộ cách mạng.

Ði đôi với quán triệt quan điểm giai cấp là phát huy khối đại đoàn kết dân tộc trong công tác cán bộ, đặc biệt là mở rộng dân chủ để thu hút, trọng dụng nhân tài rộng rãi; đổi mới công tác hiệp thương, bầu cử để thu hút người ngoài Ðảng tham gia Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp; mở rộng diện quy hoạch và tổ chức thi tuyển để trọng dụng được cả người trong và ngoài Ðảng có tài đức, tâm huyết phấn đấu cho đất nước; bảo đảm liên thông giữa nhân lực khu vực công với khu vực tư; có cơ chế để bảo đảm tỷ lệ cán bộ nữ, cán bộ dân tộc thiểu số, trí thức, văn nghệ sĩ trong các thiết chế lãnh đạo, quản lý; xây dựng cốt cán trong các tôn giáo; có chính sách trọng dụng nhân tài, chuyên gia có trình độ cao không phân biệt thành phần giai cấp, những người có tâm huyết tham gia vào các tổ chức khác nhau để hiến kế, đóng góp trí tuệ, sức lực cho đất nước. Phát huy vai trò đoàn kết, tập hợp của Mặt trận Tổ quốc các cấp trong công tác cán bộ, bao gồm cả tham gia giám sát, phản biện xã hội đối với đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ. Quan trọng nhất là Ðảng phải có chủ trương, chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài cả trong nước và ở nước ngoài, cả khu vực công và khu vực tư; có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, sắp xếp, bố trí cán bộ trẻ, cán bộ nữ, cán bộ là người dân tộc thiểu số; xây dựng chỉ tiêu cơ cấu phù hợp; nếu chưa bảo đảm cơ cấu thì phải để trống, bổ sung sau; gắn việc thực hiện chỉ tiêu với trách nhiệm của cấp ủy và người đứng đầu.

Thứ năm, xây dựng đội ngũ cán bộ là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trực tiếp là của các cấp ủy, tổ chức đảng mà trước hết là người đứng đầu và cơ quan tham mưu của Ðảng, trong đó cơ quan tổ chức, cán bộ là nòng cốt. Phát huy mạnh mẽ vai trò của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan truyền thông, báo chí trong công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ. Sức mạnh của Ðảng là ở sự gắn bó máu thịt với nhân dân; phải thực sự dựa vào nhân dân để xây dựng đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ.

Quan điểm này xác định rõ trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và từng chủ thể đối với xây dựng đội ngũ cán bộ và đổi mới công tác cán bộ; trật tự, vị trí, vai trò của từng chủ thể đối với từng khâu, từng mặt của công tác cán bộ. Trong khi xác định trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, quan điểm này chỉ rõ trách nhiệm trực tiếp là của cấp ủy, tổ chức đảng, trước hết là người đứng đầu và các cơ quan tham mưu của đảng làm công tác tổ chức, cán bộ có vai trò nòng cốt. Ðiều này nhất quán với nguyên tắc Ðảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, trách nhiệm trước hết của cấp ủy đảng, tổ chức đảng trong chăm lo xây dựng toàn diện mọi mặt từ công tác tạo nguồn, tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng, luân chuyển cũng như chính sách đối với cán bộ, từ chăm lo phát triển tâm lực đến trí lực, thể lực, được thực hiện thường xuyên trong cả vòng đời của người cán bộ.

Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội có trách nhiệm đoàn kết, tập hợp các tầng lớp nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ, bảo đảm đại đoàn kết toàn dân tộc trong công tác cán bộ. Trong điều kiện tăng cường kiểm soát quyền lực, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân phải làm tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội, từ phản biện đường lối cán bộ khi ở dạng dự thảo, chuyển tải đầy đủ nguyện vọng, lợi ích của các tầng lớp nhân dân vào đường lối, chính sách của Ðảng, pháp luật của Nhà nước, đến giám sát đội ngũ cán bộ công chức, bao gồm cả hành vi công vụ đến đạo đức, lối sống, bảo đảm cho cán bộ luôn trong sạch, liêm chính, phòng ngừa tha hóa, sa ngã.