Trước thực trạng này, tỉnh Yên Bái, huyện Văn Chấn và các nhà khoa học đã vào cuộc tìm cách giải cứu cho những cây chè cổ thụ để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế của cây chè đặc sản nơi đây.
 
Nằm ở độ cao 1.371m so với mặt nước biển, Suối Giàng có 530 nóc nhà với trên 2.670 khẩu, chủ yếu là đồng bào Mông sinh sống. Suối Giàng được thiên nhiên ban tặng cho những rừng chè Shan tuyết hàng trăm năm tuổi nức tiếng gần xa. Hiện toàn xã có 463ha chè Shan tuyết, trong đó diện tích chè kinh doanh 393ha. Hàng năm, toàn xã thu hái được 500 - 550 tấn chè búp tươi, mang về cho bà con trên 7 tỷ đồng. Mặc dù chè Suối Giàng là nguồn thu chính của đồng bào nhưng nhìn chung, năng suất, sản lượng chè còn thấp do chăm sóc, thu hái không đúng kỹ thuật, dẫn đến cây chè bị khai thác một cách kiệt quệ.

Đặc biệt, trong vài năm trở lại đây, đã có nhiều diện tích chè kinh doanh của xã bị sâu bệnh, nhất là tình trạng mối xâm hại làm nhiều diện tích bị chết hoặc sinh trưởng, phát triển kém, ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng. Diện tích bị mối xông và sâu bệnh phá hại chiếm khoảng 30ha, rải rác ở các thôn nhưng tập trung nhiều nhất ở khu Bản Mới. Những cây chè xanh tốt nhưng đã bị mối đục đầy gốc, có những cây bị mối xông lên tận ngọn làm cho còi cọc và chết dần.

Ông Sổng A Nủ - Chủ tịch UBND xã Suối Giàng nói: “Ban đầu, mối mọt tấn công vào gốc chè khiến cây chè không có búp, sau nhiều năm gặm nhấm lên tận ngọn rồi cây chè chết dần chết mòn. Trước đây, xã đã mua thuốc bảo vệ thực vật phun vào đường mối đi, gạt đất phun vào bên trong nhưng không hiệu quả”.

Lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Yên Bái cùng các cán bộ nghiên cứu thực địa tại vùng chè Shan tuyết Suối Giàng. 

Trước thực trạng đó, huyện Văn Chấn đã phối hợp với các ngành chức năng, những tổ chức khoa học, các viện nghiên cứu để khảo sát tìm những giải pháp triệt để nhằm giữ lại vùng chè cổ. Đặc biệt, vừa qua, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Yên Bái đã thực hiện 2 đề tài khoa học là “Nghiên cứu các giải pháp nâng cao chất lượng chè Shan tuyết Suối Giàng” và “Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật phòng, chống mối phá hoại vùng chè Shan tuyết trên địa bàn tỉnh Yên Bái” do Trường Trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Yên Bái đảm nhiệm. Trong đó, việc nâng cao chất lượng chè Shan tuyết Suối Giàng được thực hiện bằng áp dụng các biện pháp kỹ thuật đồng bộ về đốn, thu hái, bón phân hữu cơ phòng trừ mối sâu bệnh.

Biện pháp phòng trừ mối được thực hiện bằng cách cho thức ăn có chế phẩm sinh học vào để dụ mối về, khi mối ăn chế phẩm sinh học sẽ ngấm vào và truyền sang mối khác sẽ diệt được mối tận gốc. Bên cạnh đó còn thực hiện xử lý bằng thuốc Metavina 90 DP đối với chè trên 50 năm tuổi tại hộ gia đình ông Giàng A Đằng, thôn Giàng B; xử lý thuốc Metavina 10 DP tại hộ gia đình bà Sổng Thị Phua, thôn Giàng B; đối với hộ gia đình ông Vàng Súa Dê, thôn Bản Mới thực hiện công thức canh tác, vật lý, cơ giới... cộng với thuốc PMC 90 và thực hiện nghiên cứu về đặt hộp nhử, chất dụ mối...

Cho đến nay, toàn bộ diện tích thí nghiệm đã chưa thấy mối trở lại, cây chè sinh trưởng và phát triển khá hơn. Theo đánh giá bước đầu, đối với diện tích xử lý thuốc Metavina 90 DP và Metavina 10 DP có tác dụng rõ rệt. Tuy nhiên, đây mới chỉ việc xử lý một lần ở các công thức khác nhau nên việc đánh giá vẫn chưa thật rõ và cụ thể.

Để ngăn chặn hiệu quả, các chủ đề tài cần tiếp tục nghiên cứu, xác định rõ và cụ thể hơn. Đối với những diện tích thực hiện biện pháp kỹ thuật đồng bộ về đốn, hái, phát cỏ, bón phân hữu cơ và phòng trừ mối, sâu bệnh cho thấy, năng suất, sản lượng cao hơn. Mọi năm, cuối tháng 9, 10 là hết chè nhưng năm nay, đến giờ chè vẫn tiếp tục ra búp và cho thu hoạch.

Từ những tín hiệu khả quan ban đầu, hầu hết người dân cũng như chính quyền địa phương mong muốn các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu và sớm tìm ra những giải pháp, biện pháp tốt nhất, hiệu quả nhất để giải cứu cho những cây chè Shan tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Đó cũng chính là thiết thực nâng cao đời sống nhân dân xã Suối Giàng và các địa phương khác có chè Shan tuyết.

 P.V