Đến nay, toàn tỉnh đã cơ bản thu hoạch xong, không có một huyện thị nào đạt năng suất như mong muốn, bởi năng suất giảm từ 3-5 tạ/ha và riêng thị xã Nghĩa Lộ giảm tới 25 tạ/ha. Tổng sản lượng thóc chỉ đạt 79 ngàn tấn, giảm gần 10 ngàn tấn so cùng kỳ, cuộc sống nhà nông gặp khó khăn.

Vụ lúa đông xuân 2006-2007, bà con nông dân trong tỉnh đưa vào gieo cấy 17.137 ha với cơ cấu giống lúa lai chiếm 75% diện tích còn lại là lúa thuần, lúa chất lượng cao. Về thời vụ bà con cơ bản cấy tập trung trong nửa đầu tháng 2/2007 (25/2 diện tích cấy đạt 72%), thời điểm lúa trỗ tập trung từ 15/4-5/5. Ngay sau khi cấy xong diện tích lúa sinh trưởng phát triển tốt, một phần diện tích bị nhiễm sâu bệnh song đã được phun thuốc và phòng trừ hiệu quả không ảnh hưởng tới năng suất.

 Theo số liệu thống kê của các huyện, thị và ngành nông nghiệp đến nay bà con nông dân đã cơ bản thu hoạch xong, năng suất bình quân đạt 46 tạ/ha, giảm 4 tạ so với vụ xuân 2006. Thị xã Nghĩa Lộ luôn là đơn vị dẫn đầu về năng suất của tỉnh thì vụ này lại là đơn vị có năng suất thấp nhất 40-42 tạ/ha, giảm 25 tạ/ha so với cùng kỳ; Trấn Yên 44 tạ/ha, giảm 5,5 tạ; Văn Chấn 50 tạ/ha giảm 3,5 tạ; Lục Yên 56 tạ/ha, giảm 2 tạ; Yên Bình 45 tạ/ha, giảm 3 tạ; Văn Yên 48,5 tạ/ha, giảm 2 tạ. Riêng hai huyện vùng cao Trạm Tấu và Mù Cang Chải hiện nay lúa mới bắt đầu cho thu hoạch, song dự báo năng suất chỉ đạt 25-30 tạ/ha.

Tình trạng thiếu lương thực ở vùng cao được dự báo sẽ thiếu trầm trọng. Vào những ngày này của những vụ lúa trước, đi đến đâu cũng bắt gặp những khuôn mặt rạng ngời niềm vui được mùa của bà con nông dân. Vụ này thì không khí hoàn toàn trái ngược, đi đến đâu cũng thấy bà con kêu ca mất mùa, năng suất thấp.

Anh Nguyễn Hồng Giang, xã Cẩm Ân, huyện Yên Bình đang cùng vợ và mấy người hàng xóm thu hoạch lúa cho biết: "Vụ này gia đình tôi gieo cấy 4 sào lúa bằng giống TH3-3 và giống nhị ưu 63. Từ khi cấy xong lúa sinh trưởng tốt, không có sâu bệnh, lúa trỗ bông rất to nhưng đến nay tỷ lệ lép cao quá. Hôm qua gia đình đã gặt được hai sào về cân thử năng suất chỉ đạt 1,1 tạ/sào, thấp bằng phân nửa vụ trước. Với 4 sào lúa này vụ nào gia đình cũng thu không dưới 7,6 tạ thóc. Vụ này cũng giống ấy, vẫn đầu tư chăm sóc như thế mà năng suất đạt thấp quá. Với năng suất thấp thế này nếu trừ mọi chi phí thì lỗ nặng. Cả gia đình 4 miệng ăn đều trông vào mấy sào ruộng này. Không biết tại khí hậu thời tiết hay do giống kém chất lượng!?". Không riêng gia đình anh Giang mà có rất nhiều hộ trong xã cũng cùng cảnh như vậy. Xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ luôn là địa phương có năng suất cao nhất vùng Mường Lò, vậy mà vụ này cũng giảm 9-10 tạ/ha.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến năng suất thấp được ngành nông nghiệp lý giải là do thời tiết vụ xuân diễn biến bất thường không phù hợp với quá trình sinh trưởng của cây lúa. Tháng 2 nền nhiệt độ cao kích thích quá trình sinh trưởng của lúa nhưng sang tháng 3 liên tục có các luồng không khí lạnh đã làm giảm tốc độ sinh trưởng, giảm khả năng tích luỹ dinh dưỡng cho cây. Trong tháng 4 và tháng 5 vẫn xuất hiện các đợt không khí lạnh tác động đến quá trình phân hoá đòng và trỗ bông phơi mầu gây hiện tượng bông ngắn, ít hạt, tỷ lệ lép cao, bớt đầu bông làm giảm năng suất.

Một yếu tố nữa là việc đầu tư thâm canh thấp không chỉ về phân vô cơ mà lượng phân hữu cơ cùng với điều kiện thời tiết không thuận lợi nên hiệu quả sử dụng phân bón của cây thấp dẫn tới cây sinh trưởng phát triển kém. Nhưng ngoài hai yếu tố cơ bản trên còn có nhiều ý kiến cho rằng các huyện, thị năm nay thực hiện lịch gieo cấy không đúng khung thời vụ tốt nhất. Hầu hết diện tích lúa cấy sớm hơn so cùng kỳ từ 4 đến 7 ngày và những diện tích nào cấy càng sớm thì năng suất càng thấp.

Thị xã Nghĩa Lộ là địa phương có năng suất thấp nhất cũng chính là nơi cấy sớm nhất. Lịch gieo cấy thời vụ của thị xã Nghĩa Lộ cấy tập trung từ ngày 15/1-25/1, trong khi khung thời vụ tốt nhất là từ 25/1-5/2. Liền kề và cũng chung cánh đồng Mường Lò thì huyện Văn Chấn lại tổ chức gieo cấy từ 25/1-5/2, lúa trỗ vào cuối tháng 4. Tuy năng suất có giảm song Văn Chấn vẫn đạt năng suất cao nhất so với các huyện, thị khác (bình quân 50 tạ/ha). Huyện Văn Yên thời điểm bà con cấy trùng khớp với huyện Văn Chấn năng suất cũng chỉ giảm 2 tạ/ha so cùng kỳ. Ngoài ra, không ít bà con nông dân phàn nàn do chất lượng giống năm nay nhất là giống lúa thuần VL 20, TH 3-3, Nghi hương ưu 2308 và giống lúa lai Nhị ưu 63 không đảm bảo.

Nguyên nhân dẫn đến năng suất lúa vụ chiêm xuân 2006-2007 đạt thấp được các nhà chuyên môn, nhà quản lý, bà con nông dân đưa ra rất nhiều. Vậy đâu là nguyên nhân chính? Câu hỏi đó chỉ có ngành nông nghiệp mới lý giải được. Nhưng dù nguyên nhân gì đi chăng nữa thì đó cũng là bài học đắt giá cần được đánh giá chính xác để rút ra những kinh nghiệm cho vụ sản xuất tiếp theo đạt kết quả cao.

Thanh Phúc