Là một tỉnh miền núi, Yên Bái có địa hình đồi núi dốc, chia cắt, giao thông đi lại khó khăn, các công trình thủy lợi có quy mô nhỏ, phân bố, phân tán xa khu dân cư, thường xuyên bị bồi lắng, sạt lở, hư hỏng về mùa mưa lũ nên việc kiểm tra, quản lý vận hành, sửa chữa gặp nhiều khó khăn.
Theo thống kê của Chi cục Thủy lợi, toàn tỉnh hiện có 186 công trình hồ chứa nước thủy lợi; trong đó có 133 hồ chứa có dung tích từ 50.000 m3 hoặc có chiều cao đập từ 5 m trở lên, 53 hồ chứa có dung tích từ 50.000 m3 và có chiều cao đập từ 5 m trở xuống. Phần lớn các hồ chứa thủy lợi trên địa bàn tỉnh được xây dựng từ năm 1960 - 1970, kết cấu bằng đất, chịu tác động của nhiều trận mưa, lũ nên đập dâng, tràn xả lũ, cống lấy nước bị xuống cấp, lòng hồ bị bồi lắng. Hàng năm, các cơ quan chức năng cũng triển khai nhiều phần việc để đảm bảo an toàn cho đập nhưng đòi hỏi nguồn kinh phí lớn…
Trong khi đó, nguồn ngân sách tỉnh còn hạn hẹp nên chưa bố trí được để thực hiện. Theo kết quả kiểm tra, quan trắc năm 2023, hiện chỉ có 27/133 hồ thực hiện kê khai, đăng ký an toàn; 16/133 hồ lập, điều chỉnh, bổ sung quy trình vận hành hồ chứa nước; 16/133 hồ lập quy trình bảo trì công trình; 16/133 hồ lập và lưu trữ hồ sơ; 18/133 hồ thực hiện kiểm định an toàn đập, hồ chứa nước; 16/133 hồ thực hiện bảo trì, sửa chữa, nâng cấp, hiện đại hóa đập, hồ chứa nước; 16/133 hồ lập hệ thống cơ sở dữ liệu lên trang web của Tổng cục Thủy lợi.
Để bảo đảm an toàn cho các công trình hồ chứa thủy lợi trong mùa mưa lũ, hàng năm, UBND tỉnh đều chỉ đạo, kiện toàn ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các cấp. Các địa phương chú trọng chỉ đạo ban chỉ huy phòng chống thiên tai của các xã, thị trấn có hồ chứa trên địa bàn, phối hợp với các chủ hồ để chỉ đạo điều hành và quyết định khi có tình huống khẩn cấp xảy ra.
Hàng năm đều lập phương án phòng chống thiên tai; trong đó, có phương án phòng chống lũ lụt hạ du và di dời người và tài sản khi có sự cố xảy ra. Đối với các hồ chứa lớn như: hồ Từ Hiếu (Lục Yên), Đầm Hậu (Trấn Yên), các đơn vị đã có phương án phòng chống lũ lụt cho hạ du riêng.
Đối với các hồ nhỏ, đơn vị quản lý lập phương án phòng chống thiên tai chung với địa phương. Theo nhận định của chuyên gia khí tượng thủy văn, năm 2024 sẽ là năm dị thường về thời tiết, đề phòng tình trạng đa thiên tai nếu các cơn bão xảy ra đồng thời, mưa chồng mưa, lũ chồng lũ…
Do vậy, các đơn vị được giao quản lý và vận hành hồ chứa cần thường xuyên, định kỳ kiểm tra, đánh giá hiện trạng công trình, tổ chức trực ban tại công trình 24/24 giờ trong thời gian có mưa, lũ nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các ẩn họa, hư hỏng, sự cố ngay từ giờ đầu, giảm thiểu thiệt hại do sự cố gây ra.
Đối với hồ chứa có cửa van tràn xả lũ phải thường xuyên kiểm tra, vận hành thử cửa van và các thiết bị cơ khí bằng điện lưới và máy phát điện dự phòng; chủ động xây dựng phương án phòng chống lụt bão; xây dựng phương án phòng chống lũ, lụt cho vùng hạ du đập; xây dựng phương án bảo vệ công trình; thường xuyên kiểm tra công trình thông qua phân tích, đánh giá tài liệu đo đạc, quan trắc đập và bằng trực quan hiện trường; kiểm tra định kỳ trước và sau mùa mưa lũ; tiến hành kiểm tra đột xuất; giám sát việc quản lý an toàn đập theo quy định.
Đồng thời, chuẩn bị phương án phòng, chống mưa bão theo phương châm "4 tại chỗ”; chuẩn bị cọc tre, bao cát sỏi để gia cố các chân hồ, đập và những điểm có nguy cơ cao bị rò rỉ nước, sạt trượt mái…
Ngoài các các phương án phòng, chống bão lũ, bảo đảm an toàn hồ đập thiết nghĩ các đơn vị quản lý, khai thác công trình thủy lợi cần củng cố, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ quản lý và khai thác hồ chứa cho cán bộ, nhân viên; thường xuyên kiểm tra phát hiện sớm những nguy cơ mất an toàn công trình và có biện pháp xử lý kịp thời; rà soát điều chỉnh xây dựng phương án phòng chống thiên tai từng hồ chứa và chuẩn bị đầy đủ lực lượng, vật tư, trang thiết bị, phương tiện dự phòng, bảo đảm chủ động ứng phó trong mọi tình huống thiên tai, sự cố có thể xảy ra…
Quang Thiều
