Ngược lại, khi sắn rớt giá thì người dân không biết bấu víu vào đâu, bởi doanh nghiệp thì thờ ơ, còn chính quyền thì chưa tìm được giải pháp thoả đáng giúp người dân vơi bớt thiệt hại.

Vũ Linh - một trong những địa phương có diện tích sắn nhiều nhất huyện, sau vụ sắn vừa qua được giá, đồi cao, đồi thấp tấp nập người, xe và nhà nhà trồng sắn, người người trồng sắn.

Theo kế hoạch huyện giao là 380 ha, nhưng do năm 2009 sắn được giá, nên năm nay nhân dân đã trồng tới hơn 400 ha. Bất cứ chỗ nào có đất trống là dân trồng sắn. Nhiều nhà còn tranh thủ khai thác những đồi keo, quế chưa đủ tuổi thu hoạch để lấy đất trồng sắn với hy vọng lại được giá.

Chúng tôi đến thôn Làng Mấy là một trong những thôn có diện tích sắn nhất nhì của xã. Gia đình ông Hữu Văn Thành vẫn đang miệt mài trồng sắn Ông cho biết: do năm ngoái sắn được giá nên năm nay toàn bộ diện tích hơn 1000 m2 đất màu của gia đình đã ưu tiên trồng sắn. Vụ sắn năm ngoái, gia đình thu về hơn 10 triệu đồng, năm nay theo nhận định thì giá sắn củ vẫn ổn định trên 1.000 đồng/kg.

Cũng giống như gia đình ông Thành, ông Hoàng Đức Duyệt đã chuyển toàn bộ diện tích gần 3.000 m2 đất màu, đất soi bãi những năm trước trồng lạc, ngô, đậu tương sang trồng sắn. Nhẩm tính, ông Duyệt cho hay: nếu chỉ tính giá sắn bình quân 1.000 đồng/kg thì với gần 3.000 m2 trồng sắn sẽ thu về gần 20 triệu đồng. Thôn Ngòi Tu, cũng là một trong những thôn có diện tích sắn khá lớn.

Là một trong những hộ có diện tích sắn tương đối nhiều, năm 2009 sắn được giá nên năm nay gia đình ông Hà Văn Nghĩa đã tập trung tất cả những diện tích vườn đồi, rừng để trồng sắn. Với 3,6 ha sắn, năm ngoái gia đình ông Nghĩa thu về trên 30 triệu đồng. Nhờ sắn mà ông đã xây dựng nhà cửa cho con cái ra ở riêng. Ông Nghĩa xác định 6 ha đất sau khi thu hoạch hết keo, quế, ông sẽ cho trồng thay thế toàn bộ sắn vào đó.

Ông Địch Quang Phục - Chủ tịch UBND xã Vũ Linh cho biết: cây sắn đã gắn bó với người dân trong xã từ khá lâu và được đánh giá là một trong những cây trồng chủ lực của địa phương trong mục tiêu xoá đói giảm nghèo. Bình quân mỗi năm, thu nhập từ sắn cũng mang về bạc tỷ cho nông dân. Hơn nữa, trên địa bàn xã có một nhà máy chế biến tinh bột sắn, đảm bảo nhu cầu đầu ra về nguyên liệu cho nông dân nên việc trồng sắn sớm trở thành phong trào chung.

 Hiệu quả kinh tế từ cây sắn là không thể phủ nhận, bởi nó góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 11% năm 2003 xuống còn 5,4% năm 2009; thu nhập bình quân đầu người đạt 12 triệu đồng/người/năm. Tuy nhiên, việc trồng sắn ồ ạt, thiếu quy hoạch đã khiến nhiều diện tích đất phục vụ cho sản xuất nông nghiệp bị bạc màu, xói mòn, gây mất cân bằng môi trường sinh thái. Mặc dù chính quyền xã đã tuyên truyền, vận động để ngăn tình trạng trồng sắn ồ ạt, song cứ thấy lợi trước mắt là người dân làm chứ không nghĩ đến lâu dài.

Bên cạnh đó, sắn chủ yếu là giống cũ, đang thoái hoá, khả năng chịu hạn kém, năng suất thấp, hàm lượng tinh bột không cao nên sức cạnh tranh hạn chế. Hiện tại, địa phương đang lúng túng trong việc tìm giải pháp để quy hoạch vùng sắn nguyên liệu sao cho hiệu quả.

Để quy hoạch vùng sắn nguyên liệu, huyện Yên Bình đã giao cho Trạm Khuyến nông xây dựng kế hoạch trồng sắn vào đầu niên vụ nhằm đảm bảo khống chế ở diện tích 3.300 ha. Tại một số nơi có diện tích trồng sắn nhiều như Vũ Linh, Vĩnh Kiên, Cảm Nhân, Xuân Long... thì tuyên truyền cho người dân giữ nguyên diện tích hiện có, không mở rộng thêm vùng nguyên liệu, không phát triển độc canh cây sắn mà cần xen canh các loại cây màu khác như: lạc, đậu tương, ngô.

Tuy nhiên, theo ông La Tuấn Hưng- Trạm trưởng Trạm Khuyến nông huyện Yên Bình thì việc triển khai gặp không ít khó khăn, bởi theo như nhận định của một số doanh nghiệp thì sau khủng hoảng, nền kinh tế sẽ ổn định trở lại và giá sắn năm 2010 sẽ duy trì và ổn định trên 1.000 đồng/kg nên nhiều xã còn làm đơn xin mở rộng thêm diện tích trồng sắn.

Với chức năng nhiệm vụ và quyền hạn của mình, Trạm Khuyến nông chỉ phối hợp chỉ đạo kỹ thuật cho nhân dân, còn việc quy hoạch phát triển vùng nguyên liệu cụ thể phải cần đến các ngành chức năng của huyện. Do vậy, việc quy hoạch và phát triển vùng sắn nguyên liệu ở Yên Bình đang gặp phải nhiều trở ngại lớn từ phía chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Chính quyền chưa có định hướng cụ thể cho người dân, người dân chưa có sự ràng buộc và mối liên hệ chặt chẽ với doanh nghiệp nên khi sắn được giá thì doanh nghiệp không có nguyên liệu để sản xuất, còn khi sắn rớt giá thì doanh nghiệp không đoái hoài đến nông dân...

Rồi biết bao hậu quả khác về mất cân bằng môi trường sinh thái, ô nhiễm môi trường từ hệ thống nước thải của các nhà máy chế biến sắn mà chính người dân đang phải gánh chịu.

Lê Thanh