Do hạn hán kéo dài nên gần như toàn bộ diện tích đất thuộc Làng Mang không thể gieo cấy bất cứ cây trồng nào. Cùng đường, người dân thôn Làng Mang, xã Minh Tiến, huyện Lục Yên kéo nhau ra cánh đồng bán ngập của hồ Thác Bà để gieo cấy. Việc làm đó lúc ban đầu được người dân ví như một “canh bạc” với con nước của hồ Thác Bà. Nhưng với bản chất cần cù, không cam chịu đói nghèo và thêm một chút liều lĩnh của mình mà vụ này người dân Làng Mang đã thắng lớn. Ngô, lúa thu về ước vài chục tấn và nhà nào gieo cấy ít cũng thu được hàng tấn cả ngô lẫn lúa.

Như một giấc mơ

Về Làng Mang những ngày này, đang là mùa thu hoạch, vậy mà trên khắp các cánh đồng vẫn im lìm bởi những diện tích vì quá khô hạn không thể gieo cấy, giờ cỏ dại đã dày đặc. Thế nhưng, chỉ cần bước chân ra đến cánh đồng bán ngập của hồ Thác Bà nằm giữa hai thôn Làng Ven và Làng Mang, xã Minh Tiến thì ai cũng phải ngỡ ngàng, bởi không khí thu hoạch đang diễn ra rầm rộ hơn bất cứ khi nào. Người dân đang khẩn trương thu hoạch trà ngô, lúa cấy sớm để tránh con nước lên của hồ Thác Bà. Con đường nhỏ từ thôn Làng Mang dẫn ra cánh đồng đang như rung chuyển bởi những chiếc xe ngày ngày oằn mình cõng hàng tấn lúa từ hồ đi về. Tiếng động cơ ầm ầm, tiếng cười nói, niềm vui đang hiện rõ trên những khuôn mặt của tất cả những con người lao động nơi đây.

Vừa gạt những giọt mồ hôi lăn dài, chị Trần Thị Tâm đầy phấn khởi: “Năm nay, nhờ cấy ở hồ mà bà con ở đây thu được nhiều lúa, ngô lắm! Mấy mảnh ruộng con con nhà tôi trông như con lươn, nằm ngay mé sông và có cày bừa, phân đạm gì đâu, thế mà giờ đây cũng phải thu được gần tấn lúa. May, năm nay không có lũ to và nước hồ lên chậm, nếu không thì coi như mất trắng”.

Nhớ lại những ngày đầu vụ đông xuân năm nay, thời tiết quá khô hạn, người dân mòn mỏi chờ từng giọt mưa, Thế nhưng, toàn bộ cánh đồng hợp tác xã vẫn không thể nào cấy, dù chỉ một cây lúa, người dân vô cùng hoang mang. Nhưng may mắn thay, năm nay hồ Thác Bà lại rút sớm và đúng vào vụ gieo cấy nên người dân Minh Tiến đổ xô ra hồ gieo cấy theo kiểu “đánh bạc” với nước. Đặc biệt, đối với người dân Làng Mang - nơi chịu ảnh hưởng nặng nhất của hạn hán, đã nhường nhau từng mảnh đất, chia nhau từng hạt giống và vừa làm vừa động viên nhau vượt khó.

Ông Triệu Văn Điểm – Trưởng thôn Làng Mang nói: “ May quá! Năm nay dân Làng Mang chúng tôi cấy được ít lúa hồ. Ở đây đất tốt lắm, nên ngô lúa phát triển rất nhanh và cho năng suất rất cao. Riêng nhà tôi năm nay cũng phải thu về 2-3 tấn cả ngô và lúa. Ở đây, nhà nào ít nhất cũng có tấn lúa và ngô trong vụ này. Đối với người dân chúng tôi, đây đúng là một giấc mơ”.

Tuy nhiên, tình hình sâu bệnh cũng xảy ra rất phức tạp, đặc biệt là đối với ngô và riêng vụ này họ đã bị thiệt hại đến gần nửa, nếu không sản lượng ngô sẽ còn cao hơn nữa. Do trồng muộn nên hiện nay người dân mới chỉ đang thu hoạch được số ít diện tích lúa, còn lại phần lớn ngô và lúa phải đến độ tháng 7 mới có thể thu hoạch toàn bộ. Chính vì vậy, nhiều người dân cũng có chung tâm trạng như ông Hoàng Văn Nghị: “ Còn khoảng tháng nữa thì chúng tôi mới có thể thu hoạch hết ngô lúa. Nhưng giờ đã vào mùa mưa, nếu có lũ lớn hay nước hồ đột ngột dâng cao thì dân chúng tôi coi như mất ăn”.

Mơ về vụ sau

Ai cũng vui mừng vì chưa bao giờ họ có được một vụ lúa ngô bội thu đến như vậy, nhưng rồi khi nhìn con nước dập dềnh chảy, lòng họ lại nặng trĩu nỗi âu lo. “Nước hồ Thác Bà mỗi năm lên xuống thất thường lắm! Cả mấy chục năm nay, đến giờ chúng tôi mới kiếm được miếng ăn bên diện tích bán ngập này. Những năm trước, cũng ra đây gieo cấy, phần vì lũ to, phần vì nước hồ ngập sớm quá mà chúng tôi mất ăn. Bao năm cấy lúa "để nuôi cá", dân chúng tôi cực lắm!” - bà Hoàng Thị Lượng than thở.

Được biết, không chỉ có Minh Tiến mà rất nhiều các xã khác trong huyện Lục Yên như: Tân Lĩnh, Phan Thanh, Tân Lập… và một số xã thuộc huyện Yên Bình nằm ở phía đông hồ Thác Bà như: Ngọc Chấn, Cẩm Nhân, Vũ Linh…cũng tiến hành gieo cấy với diện tích lớn trên đất bán ngập của hồ. Tất cả những xã này, diện tích đất sản xuất rất ít và vấn đề lương thực luôn là bài toán khó với cả chính quyền địa phương và người dân.

Với những người dân Làng Mang, vốn bao đời nay gắn với cây lúa thì hạt thóc, hạt ngô luôn quý hơn vàng. Nhà nào phải đong gạo ăn coi như rơi vào hộ nghèo đói, vì tất cả mọi sinh hoạt chỉ trông chờ vào việc bán con gà, con vịt chứ tiền mang đi mua gạo thì coi như mọi nhu cầu khác đành tạm gác hết. Bởi vậy, họ rất cần hồ Thác và cuộc đời của họ đã gắn chặt với hồ Thác. Ông Hoàng Văn Công tâm sự: “Cả gia đình tôi chỉ còn biết sống dựa vào hồ Thác Bà. Ngày xưa, kiếm con tôm, con cá còn dễ, nay mà chỉ trông vào cá tôm thì chỉ đói ăn thôi! Mong sao, năm sau nước hồ lại rút sớm để chúng tôi tiếp tục gieo cấy và đảm bảo cho chúng tôi thu hoạch thì mới mong có cái ăn”.

Nhìn những chuyến ngô lúa nối đuôi nhau về bản, chắc chắn vụ này người dân đã no đủ. Nếu như năm nào, vụ nào cũng vậy thì có lẽ con tôm con cá trên hồ Thác Bà sẽ không bị "tận diệt" một cách tàn nhẫn chỉ vì miếng ăn hàng ngày. Rất mong, chính quyền các địa phương kết hợp với ban quản lý hồ Thác Bà đưa ra những phương án thuận tiện nhất cho bà con sản xuất lương thực; theo dõi và thông báo lịch dâng và rút nước cụ thể để phổ biến tới bà con, tạo mọi điều kiện cho người dân sử dụng tối đa diện tích đất bán ngập để cấy và thu hoạch thuận tiện. Nếu kết hợp tốt cả nguồn lợi thuỷ sản và quỹ đất trên diện tích bán ngập ở hồ Thác Bà thì bài toán về lương thực sẽ có cơ hội tìm ra lời giải.

Triệu Văn Huấn