Theo số liệu của Chi cục Thủy lợi Yên Bái, hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 2.301 công trình thủy lợi có năng lực tưới từ 1ha lúa ruộng trở lên, trong đó có 2.122 đập dâng, 161 hồ chứa và 16 trạm bơm nước. Số lượng công trình lớn nhưng năng lực tưới rất hạn chế bởi trong đó chỉ có 816 công trình được đầu tư xây dựng kiên cố, số còn lại đều là các công trình tạm.

 Không chỉ công trình đầu mối kém mà cả hệ thống dẫn nước và các kênh mương nội đồng cũng không đảm bảo, dẫn đến tỷ lệ thất thoát nước cao. Nhiều năm qua, Yên Bái có phong trào kiên cố hóa kênh mương nội đồng với phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm".

Tuy nhiên đến nay cũng chỉ có 1.346km kênh mương xây dựng kiên cố, tập trung ở những cánh đồng lớn và còn tới 2.181km kênh mương đất. Hiện trên địa bàn tỉnh có 77.000ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó trên 20.000ha đất canh tác lúa, còn lại là đất trồng ngô, lạc, đậu tương và rau màu các loại nhưng chỉ 72% diện tích lúa là có nước tưới. Không chỉ vậy, trong đó, diện tích lúa được tưới chủ động mới chiếm 47%, còn lại các loại rau, đậu đỗ và trên 12.000ha chè không có công trình nước tưới, hoàn toàn phụ thuộc vào tự nhiên.

Đó cũng là lý do chính vì sao năng suất, giá trị cây rau màu, đậu đỗ các loại đạt thấp, giá trị kém. Các công trình vừa thiếu vừa yếu, do đó năm nào cũng có hàng chục héc-ta bị thiếu nước tưới trầm trọng trong mùa khô hanh, làm sụt giảm nghiêm trọng sản lượng thóc của địa phương. Đấy là chưa kể có 47% diện tích lúa nước phải tưới từ những công trình tạm nên cứ sau mỗi vụ thu hoạch, nhất là sau mùa mưa bão, các địa phương, nông dân phải đầu tư nhiều công, nhiều của để sửa chữa.

Không có vụ lúa đông xuân nào mà nhà nông Yên Bái không phải chạy đôn chạy đáo để lo nước tưới cho lúa, năm ít cũng vài trăm héc-ta, năm nhiều lên tới cả ngàn héc-ta. Ngay trong vụ đông xuân 2012 - 2013 này cũng được dự báo là sẽ có trên 500ha lúa bị thiếu nước cục bộ và cả trăm héc-ta bị hạn nặng.

Bên cạnh đó, một vài năm trở lại đây, diễn biến thời tiết bất thường, rừng bị tàn phá nhiều nên nguồn sinh thủy ngày một cạn kiệt đã làm ảnh hưởng đến năng lực tưới của các công trình thủy lợi. Như vậy, nước tưới cho sản xuất nông nghiệp hiện tại đã thiếu chứ chưa nói đến việc thực hiện chương trình phát triển nông nghiệp bằng việc mở rộng 10.000ha diện tích vào năm 2020.

Để đảm bảo nước tưới, ngành nông nghiệp đã tiến hành rà soát và đẩy mạnh đầu tư sửa chữa, nâng cấp các công trình thủy lợi để đảm bảo nước tưới cho sản xuất. Các địa phương khi vào vụ sản xuất cũng đã chủ động xây dựng kế hoạch điều tiết nước một cách hợp lý, tiết kiệm.

Ngoài nguồn vốn đầu tư của Nhà nước, đối với các công trình nhỏ lẻ cần huy động sức dân, doanh nghiệp để đầu tư xây dựng. Đặc biệt, UBND tỉnh đã có Quyết định số 1006/QĐ-UBND ngày 27/8/2012 về việc phê duyệt đầu tư xây dựng các công trình thủy lợi giai đoạn 2011 - 2015 và định hướng đến năm 2020.

Trong đó, làm mới 63 công trình, làm mới thay thế 311 công trình, nâng cấp sửa chữa 1.182 công trình. Tổng vốn đầu tư đến năm 2020 dự kiến là trên 2.459 tỷ đồng, bình quân 255 tỷ đồng/năm, đây là một con số khá lớn. Sau quy hoạch, xây dựng, các công trình thủy lợi sẽ đảm bảo nước tưới cho 17.696ha lúa xuân, 20.939ha lúa mùa, 511ha màu vụ xuân, 1.036ha rau màu vụ mùa, gần 5.000ha cây màu vụ đông và cấp nước cho 369ha chăn nuôi thủy sản.

Nước tưới được đảm bảo cùng với sự nỗ lực ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tích cực đầu tư thâm canh, sản xuất nông - lâm nghiệp sẽ phát triển mạnh, góp phần xóa đói nghèo trong nông nghiệp, nông thôn.

Ngọc Trúc