Về Lục Yên những ngày này bắt gặp không khí phấn khởi của nông dân trong kỳ thu hoạch lúa xuân rộ. Niềm vui được mùa khỏa lấp nỗi lo hiện hữu trên khuôn mặt của nhà nông bao ngày qua.

Chị Hoàng Thị Hạnh, thôn Chính Quân, xã Liễu Đô cho biết: “Năm nay, tuy gặp khó khăn ban đầu về thời tiết nhưng nhờ áp dụng nghiêm lịch thời vụ và làm tốt khâu phòng chống sâu bệnh nên lúa đông xuân sinh trưởng và phát triển tốt. Gia đình tôi cầm chắc 2,4 tạ/sào”.

Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Lục Yên, ông Hoàng Văn Số vui vẻ thông báo: “Tuy thời tiết diễn biến bất thường gây rét và khô hạn kéo dài trong tháng 2 nhưng do chỉ đạo quyết liệt, áp dụng nhiều biện pháp kỹ thuật nên năng suất lúa nhìn chung đều bằng và cao hơn năm trước, đánh giá ban đầu đạt 55,6 tạ/ha. Tại các xã như Minh Xuân, Liễu Đô… có nơi năng suất lúa vượt trội, đạt trên 60 tạ/ha”.

Huyện Văn Chấn - vựa lúa của tỉnh với cánh đồng Mường Lò rộng trên 1.500ha - đây cũng là vùng nằm trong số điển hình về sản xuất lúa hàng hóa. Những ngày này, nông dân hối hả làm đất gieo cấy lúa mùa. Đánh giá ban đầu, diện tích lúa cánh đồng Mường Lò đạt năng suất bình quân trên 65 tạ/ha và ở các xã Phù Nham, Thanh Lương, có nhà năng suất đạt trên 70 tạ/ha.

Ông Nguyễn Văn Toản - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện cho biết: “Các giống lúa được sử dụng đều cho năng suất cao và có phẩm chất gạo ngon, đáp ứng tốt nhu cầu tiêu thụ. Bước đầu trong vùng đã hình thành việc sản xuất quy mô lớn với mô hình cánh đồng mẫu lớn đồng thời ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất lúa. Năng suất lúa bình quân toàn huyện đạt 59 tạ/ha - con số cao nhất từ trước đến nay”.

Vùng lúa Đại - Phú - An, vựa lúa của huyện Văn Yên cũng giành thắng lợi cao cả về năng suất, sản lượng. Đến thời điểm này, nông dân đã cơ bản thu hoạch xong lúa xuân. Năm nay, nhờ đưa các máy gặt đập liên hoàn vào thu hoạch nên chỉ trong 3 ngày, toàn bộ diện tích lúa ở các xã điểm này đã thu hoạch xong.

Ông Hồ Tùng Nguyên - Chủ tịch UBND xã Đại Phác cho biết: “Lúa xuân năm nay được mùa lớn. Qua thống kê, lúa lai năng suất đạt trên 63 tạ/ha, lúa thuần đạt 51 tạ/ha”. Báo cáo của Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện, vụ xuân này, Văn Yên đưa vào gieo cấy 2.810ha lúa đông xuân. Tính đến thời điểm này, toàn huyện đã thu hoạch được trên 71% diện tích lúa xuân. Dự kiến, năng suất lúa xuân năm nay đạt 55 tạ/ha, sản lượng đạt 15.455 tấn.

Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, vụ xuân vừa qua, toàn tỉnh gieo trồng hơn 18.630ha lúa đông xuân, tăng hơn 330ha so với vụ đông xuân trước. Về cơ cấu, giống lúa lai chiếm 60%, còn lại là lúa thuần. Tính đến thời điểm ngày 4/6, toàn tỉnh đã cơ bản thu hoạch xong lúa xuân, đánh giá bước đầu năng suất ước đạt 54 tạ/ha, sản lượng thóc 96.785 tấn.

"Một hạt thóc vàng, chín giọt mồ hôi", vụ lúa đông xuân này cũng không phải là một ngoại lệ. Bước vào sản xuất vụ đông xuân, nhà nông đứng trước nhiều khó khăn, diễn biến thời tiết phức tạp, giá giống, giá phân bón và vật tư nông nghiệp tiếp tục leo thang, nhất là các giống lúa lai, ngô lai ảnh hưởng đến việc đầu tư sản xuất của người dân. Đợt rét kéo dài đúng vào thời vụ gieo trồng lúa xuân. Để tránh rét cho lúa đông xuân, ngành nông nghiệp khuyến cáo các địa phương hạn chế tối đa gieo cấy trà xuân sớm, tập trung gieo cấy trà xuân chính vụ và mở rộng tối đa trà xuân muộn.

Bên cạnh đó, các địa phương cũng chú ý chuẩn bị giống dự phòng bằng những giống lúa ngắn ngày để ứng phó kịp thời nếu gặp điều kiện thời tiết rét đậm rét hại. Bên cạnh đó mở rộng diện tích lúa gieo thẳng bằng dụng cụ sạ hàng hoặc gieo bằng tay trên chân đất vàm và vàm cao. 100% diện tích mạ gieo có mái che nilon, kiên quyết không để nông dân cấy khi nhiệt độ xuống dưới 13 độ C.

Nhờ áp dụng các biện pháp kỹ thuật, toàn tỉnh vẫn đưa vào gieo cấy hết diện tích đảm bảo khung thời vụ tốt nhất. Khó khăn chưa dừng lại ở đó, do diễn biến phức tạp của thời tiết nên vụ này sâu bệnh phá mạnh, tập trung nhất ở giữa vụ và cuối vụ với 2 loại sâu bệnh chính là bệnh đạo ôn, khô vằn. Cán bộ kỹ thuật đã hướng dẫn nông dân tích cực thăm đồng, phát hiện sớm những thửa ruộng nhiễm sâu bệnh để tổ chức phun thuốc đúng liều lượng, đúng thời điểm. Chính vì thế, tình trạng sâu bệnh đã được khống chế kịp thời, không ảnh hưởng đến năng suất lúa.

Vụ đông xuân năm nay được đánh giá là được mùa tương đối toàn diện. Tuy nhiên, ở một số địa phương, nhiều nông dân đã tự ý đưa giống BC15 vào gieo cấy gây mất mùa. Tuy chưa có báo cáo đầy đủ nhưng sơ bộ cũng có hàng trăm héc-ta giống BC15 rải rác ở các địa phương gặp thất bát. Giống này không nằm trong cơ cấu giống sản xuất vụ đông xuân của tỉnh.

Việc để nông dân “xé rào” tự phát cấy lúa BC15 cho thấy vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp trong việc giám sát, kiểm tra giống trước khi đưa vào gieo cấy. Đây cũng là bài học trong công tác quản lý giống cây trồng trên địa bàn tỉnh.

Để đánh giá chính xác, các địa phương cần có thống kê mức thiệt hại và tìm hiểu rõ nguyên nhân mất mùa do mẫn cảm với thời tiết hay về chất lượng giống. Nếu BC15 mất mùa do chất lượng giống thì các đơn vị cung ứng giống phải có trách nhiệm đền bù thiệt hại cho người nông dân. 

 Hiện nay, các địa phương đang chỉ đạo nông dân khẩn trương thu hoạch, làm đất kịp thời gieo cấy lúa hè thu. Bà Nguyễn Thị An ở xã Thanh Lương (Văn Chấn) cho biết: “Với áp lực thời vụ nên vừa thu hoạch xong tôi đã ngay lập tức phải làm đất và cấy 5 sào lúa. Kế hoạch gia đình đặt ra đến ngày 25/6 phải cấy xong toàn bộ diện tích lúa mùa”. Được mùa lúa xuân, nông dân phấn khởi đẩy mạnh sản xuất vụ hè thu.

Phương án sản xuất lúa hè thu đã được các huyện, thị chuẩn bị chu đáo. Ở các xã hay xảy ra nguy cơ bão lụt, các địa phương đưa các giống lúa ngắn ngày vào sản xuất. Theo kế hoạch, vụ mùa năm nay, toàn tỉnh đưa vào gieo cấy 20.650ha lúa mùa ruộng và 9.520ha ngô hè thu, thu đông.

Các giống chủ lực là Nhị ưu 838, Nghi Hương 305, Nghi Hương 2308, Syn6, N.ưu 69 với nhu cầu giống trên 350 tấn; còn lại là lúa thuần gồm Chiêm Hương, ĐS1, HT1, Séng Cù. Tính đến thời điểm này, toàn tỉnh đã làm đất được 8.119ha, diện tích đã gieo mạ 5.519ha và đã cấy được 1.070ha lúa mùa sớm.

 Văn Thông