Xã nghèo, diện tích gần 5.000ha nhưng chỉ vỏn vẹn hơn 32ha ruộng trồng lúa nước, vậy nên hơn 900 hộ dân Yên Thành chỉ nhìn vào thu nhập từ trồng rừng và đánh bắt thủy sản trên hồ. Rong ruổi cả ngày từ đầu xã đến các bản xa tít phải đạp thuyền mới gặp được dân và đêm đến, uống chén rượu nồng xua đi cái rét căm căm của những ngày cuối năm, chúng tôi hiểu và cảm nhận rõ hơn những đổi thay của vùng đất "vén dân" này.

Bên bếp lửa trong ngôi nhà sàn dựng tháng 10 năm 2010 bằng cột bê tông, cụ Lý Văn Thảo, 80 tuổi, thủng thẳng bảo: “Dân chúng tôi trước ở Động 10 bên bờ sông Chảy, cách đây 16km. Năm 1970, Nhà nước làm cái thủy điện Thác Bà, nước dâng ngập làng, người dân phải chuyển mấy lần mới định cư lại đây”. Giải thích về cái tên "vén dân" đầy thắc mắc của chúng tôi, cụ Thảo nói: “Nghĩa là nước hồ Thác Bà dâng ngập đến đâu thì dân di chuyển nhà, lập làng đến đó”.

Không ruộng cấy lúa hoặc có thì rất ít, chỉ toàn chằm rộc, cấy lúa chẳng đủ ăn, người Dao Yên Thành cũng như các làng Dao khác bên hồ Thác Bà lấy đánh bắt thủy sản kiếm ăn qua ngày. Thu nhập bấp bênh, nhiều hộ nghèo vẫn hoàn nghèo vì không có nguồn thu khác. Có thời kỳ, toàn xã hộ nghèo chiếm hơn 90%; các hủ tục lạc hậu, tốn kém, phiền hà trong việc tang, việc cưới, việc cấp sắc mổ cả vài con trâu làm lễ; trẻ không đến trường vì các điểm xa cả chục cây số; nhiều phụ nữ không biết tiếng phổ thông... là chuyện thường ngày ở đây.

Giờ thì khác, Bí thư Đảng ủy xã Lý Nhiêu Vinh nói vui rằng: “Cả xã Yên Thành có 112 đảo lớn nhỏ ở 11/12 thôn, người đạp thuyền nan còn thạo hơn cả đi xe máy đấy. Nói vậy thôi, mấy năm gần đây, từ Chương trình 134, Chương trình 135 của Chính phủ đầu tư quyết liệt cho vùng này, đời sống vật chất và tinh thần của người Dao quần trắng đã khởi sắc”.

Đường giao thông nông thôn được bê tông hóa đến 5 thôn; cả 11 thôn có điện lưới quốc gia; phổ cập xong giáo dục mầm non; tỷ lệ sinh con thứ ba và tảo hôn giảm đáng kể; giảm tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo toàn xã mỗi năm được 4% - 6%. 13 nhóm lớp mầm non với 390 cháu được chăm sóc và biết tiếng phổ thông trước khi vào lớp 1, tạo tiền đề cho các em học lên các lớp trên.

Lần đầu tiên trong xã có gia đình Đặng Thái Minh có hai con đang theo học đại học, hàng chục cháu đang theo học tại trường trung học phổ thông nội trú của tỉnh. Đây là bước chuyển quan trọng nhằm đào tạo nguồn cán bộ tại chỗ người dân tộc thiểu số.

Ngoài việc đưa gần 100ha tre măng Bát Độ vào trồng trên các đảo, vụ măng năm 2013, người dân thu về gần một tỷ đồng tiền bán măng tươi. Các thôn vùng ven khi nước hồ rút sâu dưới cốt 58 tiến hành trồng dưa hấu, có bốn hộ trồng được hơn 1 tấn/vụ, thu tiền từ bán dưa được 3 - 5 triệu đồng/hộ, có thêm thu nhập cho con em học hành.

Chị Nguyễn Thị Ân - Hội trưởng Hội Phụ nữ xã Yên Thành cho biết thêm: “Nhờ vận động tốt, nhiều chị em tận dụng nguyên liệu sẵn có tại địa phương là tre, nứa đan rọ tôm tăng thu nhập. Bố trí thời gian nhàn rỗi hợp lý, đến nay, có 97% số hội viên trong xã tham gia làm. Giá mỗi rọ tôm là 4.000 đồng, bình quân tăng thêm một triệu đồng/hộ/tháng”.

Nhức nhối trước đây là tình trạng đánh bắt thủy sản bằng mìn, bằng kích điện, bằng vó mắt nhỏ diễn ra phổ biến khiến con tôm, con cá trên hồ Thác Bà có nguy cơ cạn kiệt. Đi đầu trong việc bảo vệ nguồn thủy sản là anh Lý Văn Lương. Trước đó, anh đã đầu tư hai vó đèn mắt nhỏ 25 triệu đồng, mỗi đêm thu cả triệu đồng từ tôm, cá.

Được cán bộ khuyến nông huyện tuyên truyền, vận động, anh Lương đã tự nguyện tháo dỡ hai vó đèn, sau đó cả thôn cũng lần lượt tháo 10 vó đèn khác và cả vùng hồ tháo dỡ 327 lưới vó đèn mắt nhỏ để tôm, cá không bị đánh bắt kiểu tận diệt. Hiện giờ, các loài cá rô phi, chép, mè, vược, thiểu gù... phát triển nhanh, thành đàn lớn. Nay thì người dân vùng hồ có thể an tâm sống bằng kinh tế vườn, ao cá, chăn nuôi, đồi rừng bởi được hỗ trợ về tiến bộ khoa học kỹ thuật của Nhà nước.

Bí thư Huyện ủy Yên Bình - đồng chí Dương Văn Tiến khẳng định: “Nhân dân các dân tộc huyện Yên Bình vì nguồn điện của Tổ quốc đã di dời để xây dựng công trình thủy điện Thác Bà. Đến nay, đời sống của đồng bào đã ổn định. Đồng bào Dao, Cao Lan, Tày... chung sức, đồng lòng xây dựng nông thôn mới, không còn tình trạng di dân tự do; các tà đạo lạ không xâm nhập vào địa bàn. Các thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số đều có chi bộ Đảng làm nòng cốt trong việc lãnh đạo thực hiện đường lối, chính sách của Đảng ở cơ sở”.

Một mùa xuân mới lại về. Người Dao Yên Thành vui xuân này càng thêm ơn Đảng!

Mỹ Sinh