Qua điều tra, rà soát, nhiều gia đình có cuộc sống khó khăn, nhà ở đã xuống cấp. Vì vậy, công tác "Đền ơn đáp nghĩa", thực hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" rất được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân quan tâm.

Ngoài nguồn vốn hỗ trợ của ngân sách Nhà nước thì nguồn vốn của Quỹ "Đền ơn đáp nghĩa" và huy động từ các nguồn vốn hợp pháp khác, ngành lao động - thương binh và xã hội Yên Bái phối hợp với các cấp, các ngành đã hỗ trợ cho việc xây dựng làm mới, sửa chữa nhà ở cho các gia đình chính sách gặp khó khăn.

Trong năm 2011 - 2013, tỉnh Yên Bái đã huy động trên 6,7 tỷ đồng từ Quỹ "Đền ơn đáp nghĩa" và các nguồn lực khác để làm mới, sửa chữa hơn 658 nhà ở cho đối tượng người có công trên địa bàn tỉnh. Năm 2012, từ nguồn quỹ này, ngành lao động - thương binh và xã hội Yên Bái đã phối hợp với các cấp, các ngành sửa chữa 238 nhà (208 nhà mức hỗ trợ 28 triệu đồng/nhà và 30 nhà mức hỗ trợ 30 triệu đồng/nhà) với số tiền hỗ trợ trên 6,7 tỷ đồng; từ nguồn huy động khác đã làm mới 231 nhà với mức hỗ trợ từ 35 - 70 triệu đồng. Năm 2013, tỉnh đã triển khai làm mới được 184 nhà (mức hỗ trợ 28 triệu đồng/nhà); hỗ trợ từ các tổ chức, doanh nghiệp đã làm được 5 nhà với mức hỗ trợ 40 triệu đồng/nhà.

Trong quá trình rà soát, khảo sát thực tế, cụ thể từng địa phương, nhà ở của các đối tượng được làm từ các vật liệu thô bằng gỗ, tre, nhà cấp IV nên sau nhiều năm sử dụng đã bị xuống cấp, hư hỏng và có nhiều nhà không thể khắc phục, sửa chữa. Trước thực tế đó, tỉnh đã chỉ đạo ngành lao động - thương binh và xã hội khảo sát về thực trạng nhà ở, đời sống người có công trên địa bàn tỉnh. Theo kết quả khảo sát, có nhiều nhà đã xuống cấp nặng và không thể sửa chữa.

Trên cơ sở đó, ngành lao động - thương binh và xã hội Yên Bái đã xây dựng, trình UBND, Hội đồng nhân dân tỉnh và đã được thông qua Đề án "Hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng giai đoạn 2012 - 2015". Đề án chia làm hai giai đoạn: giai đoạn 2012 - 2013, làm mới, sửa chữa nhà ở cho đối tượng là bệnh binh, thương binh, gia đình liệt sỹ, người nhiễm chất độc da cam; giai đoạn 2014 - 2015, làm mới, sửa chữa nhà ở cho người có công là người tham gia kháng chiến hưởng huân, huy chương một lần.

Với 900 nhà trong thời gian Đề án là 4 năm, tỉnh Yên Bái dự kiến huy động khoảng 51 tỷ đồng theo giá năm 2012, mỗi nhà trị giá 60 triệu đồng, trong đó các nguồn vốn từ Quỹ "Đền ơn đáp nghĩa", Quỹ "Vì người nghèo" hỗ trợ khoảng 28 - 30 triệu đồng/nhà tùy theo hoàn cảnh gia đình, nguồn vốn xã hội hóa 30 triệu đồng/nhà và Đề án đã được đồng loạt triển khai ở tất cả 9/9 huyện, thị, thành phố theo đúng tiến độ. Tuy nhiên, đến đầu năm 2014, thực hiện theo Quyết định số 22/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ thì tỉnh đã dừng Đề án "Hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng" giai đoạn 2014 - 2015" để thực hiện Quyết định số 22, tránh chồng chéo.

Ngay sau đó, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã tham mưu cho UBND tỉnh có Quyết định số 1170 về việc phê duyệt Đề án hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở theo Quyết định số 22 trên địa bàn (Đề án 1170). Đến ngày 23/5/2014, tỉnh mới chính thức nhận Văn bản số 6804/BTC-NSNN của Bộ Tài chính thông báo tạm cấp kinh phí hỗ trợ làm nhà cho người có công tỉnh Yên Bái với số tiền 15,1 tỷ đồng (50% dự toán đề nghị năm 2013). Theo đó, năm 2014 sẽ triển khai xong dứt điểm 704 nhà còn lại của năm 2013.   

Qua quá trình triển khai hỗ trợ xây dựng làm mới, sửa chữa nhà ở cho người có công trong thời gian qua đã cho thấy sự quan tâm chỉ đạo, thống nhất, đồng bộ từ tỉnh xuống cơ sở; các phương án làm nhà phù hợp với điều kiện thực tế ở từng địa phương, theo quy định nhà xây vĩnh cửu, nhà xây bán kiên cố, nhà gỗ truyền thống theo phong tục ở vùng cao. Việc huy động được nguồn lực lớn là nguồn ngân sách ngoài của hoạt động "Đền ơn đáp nghĩa" thể hiện sự quyết tâm của tỉnh và sự vào cuộc quyết liệt của các ban, ngành, đoàn thể. Đặc biệt là sự vào cuộc một cách đồng bộ của các cơ quan tuyên truyền nhằm làm rõ chủ trương cũng như vận động xã hội hóa.

Bên cạnh đó, ngành lao động - thương binh và xã hội đã tranh thủ tích cực sự ủng hộ của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và được Bộ đánh giá cao Đề án này, thể hiện cách làm bài bản, căn cơ về vấn đề nhà ở cho người có công đối với một tỉnh miền núi nghèo như Yên Bái. Hơn thế, ngành lao động - thương binh và xã hội Yên Bái chú trọng quan tâm đến công tác tuyên truyền, vận động, huy động được các đơn vị, doanh nghiệp, các nhà hảo tâm chung tay tham gia.

Điều quan trọng hơn cả, việc khảo sát, điều tra phải được thực hiện dân chủ, công khai, minh bạch từ khâu xét, lập danh sách nhà được hỗ trợ; rà soát, khảo sát đúng đối tượng, theo tiêu chí đã được quy định để đưa vào nhóm ưu tiên làm trước và vận động sự hưởng ứng nhiệt tình của cộng đồng dân cư... cũng như đảm bảo công bằng.

Hỗ trợ xây dựng, làm mới nhà tình nghĩa mang tính nhân văn sâu sắc, thể hiện tính cộng đồng cao. Do vậy, các tầng lớp nhân dân, các lực lượng xã hội đều có trách nhiệm và nghĩa vụ đóng góp, xây dựng, thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" đối với những người có công với cách mạng.

Trần Minh