Từ hàng chục năm nay, trên thị trường Việt Nam nói chung, đồ chơi trẻ em đã trở thành "sân chơi độc quyền” của Trung Quốc với đa dạng các loại đồ chơi từ đơn giản đến những loại điều khiển từ xa, sử dụng tia laze, bạo lực... rất phong phú và hấp dẫn trẻ nhỏ. Đồ chơi Trung Quốc có mặt ở hầu hết tại siêu thị lớn, quầy bán hàng tự chọn, quầy lưu niệm….

Điều đáng nói, phần lớn đồ chơi Trung Quốc được bày bán trên thị trường đều là hàng hóa nhập lậu, không có nguồn gốc xuất xứ, không được kiểm tra chất lượng và kiểm định độ an toàn. Nguyên nhân chủ yếu là do đồ chơi nhập lậu từ Trung Quốc giá rẻ, phong phú về chủng loại, hấp dẫn với trẻ nhỏ.

Trong khi đó, đồ chơi trẻ em của Việt Nam lại không đáp ứng được nhu cầu cả về số lượng lẫn chủng loại. Đối với các loại đồ chơi nhập khẩu của các hãng có tên tuổi, nhập bằng con đường chính ngạch trên thị trường chiếm tỷ lệ rất ít và chỉ thấy xuất hiện tại siêu thị và cửa hàng lớn. Những đồ chơi này giá khá đắt trong khi mức thu nhập của phần lớn người dân còn thấp, nên chỉ phù hợp được với một số ít trẻ em. Đây cũng chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng đồ chơi nhập lậu kém chất lượng, mang tính bạo lực, thiếu giáo dục… tràn lan trên thị trường. Do thu nhập thấp nên người tiêu dùng không còn lựa chọn nào khác ngoài những đồ chơi giá rẻ, không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Để quản lý chất lượng và an toàn đối với đồ chơi trẻ em, từ thập niên 90 của thế kỷ XX, Tổng cục Tiêu chuẩn, Đo lường, Chất lượng đã xây dựng tiêu chuẩn TCVN về an toàn đồ chơi trẻ em; năm 2009, Bộ Khoa học và Công nghệ  (KH&CN) ban hành Thông tư số 18/2009/TT-BKHCN về việc thực hiện quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về đồ chơi trẻ em (QCVN 3:2009/BKHCN). Theo đó, đối với đồ chơi trẻ em sản xuất trong nước, nhập khẩu chỉ được lưu thông trên thị trường sau khi đã được chứng nhận hợp quy, công bố hợp quy và gắn dấu hợp quy (CR).

Tuy vậy, vấn đề quản lý chất lượng và an toàn đối với đồ chơi trẻ em còn gặp rất nhiều khó khăn, tình trạng nhập khẩu theo đường tiểu ngạch, nhập lậu chưa thể kiểm soát triệt để, với đồ chơi sản xuất trong nước, đa số là cơ sở nhỏ lẻ, manh mún nên việc thực hiện các quy định theo QCVN 3: 2009/BKHCN chưa tốt. Chính vì vậy, tình trạng không đảm bảo an toàn, nhiễm độc tố tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ nhỏ, đồ chơi trẻ em nhập khẩu không chứng nhận hợp quy, công bố hợp quy, không ghi nhãn hoặc ghi nhãn không đúng quy định đang diễn ra phổ biến.

Theo báo cáo tổng hợp của Thanh tra Bộ KH&CN, kết quả thanh kiểm tra trong năm 2012 của 39 tỉnh, thành phố tại 460 cơ sở kinh doanh, buôn bán đồ chơi trẻ em với 26.686 mẫu được kiểm tra, đã phát hiện 10.366 mẫu vi phạm (chiếm 34,9%), 10.428 mẫu không có dấu hợp quy (chiếm 35,1%), 13.722 mẫu không có chứng nhận hợp quy (chiếm 53,5%).

Kết quả kiểm tra của Cục Quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa, kiểm tra 37 cơ sở trên toàn quốc với tổng số 292 mẫu đồ chơi, phát hiện 43 mẫu vi phạm. Đối với đồ chơi thú nhún làm bằng nhựa dẻo đã phát hiện hàm lượng chất Phthaletes chiếm 5.106 - 9.540 mg/kg cao gấp 5 đến 9 lần tiêu chuẩn hiện hành của thế giới (đây là chất có thể gây tác hại đến sinh sản, tổn thương các cơ quan, làm suy giảm miễn dịch, rối loạn nội tiết và nguy cơ gây ung thư…).

Ừ thực trạng đó, Bộ KH&CN đã có văn bản chỉ đạo và đề nghị các tỉnh thành phố trên toàn quốc phối hợp tổ chức thanh tra diện rộng chuyên đề về đồ chơi trẻ em nhằm phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật trong sản xuất, kinh doanh đồ chơi trẻ em. Hy vọng, với động thái này từ phía cơ quan quản lý sẽ mang lại thị trường trong sạch và lành mạnh cho đồ chơi trẻ em. Ngoài sự vào cuộc của cơ quan quản lý thì việc lựa chọn và sử dụng đồ chơi cho trẻ em đảm bảo yêu cầu an toàn đối với người tiêu dùng là việc làm không kém phần quan trọng.

Để lựa chọn được đồ chơi phù hợp và đảm bảo an toàn đối với trẻ em, các bậc cha mẹ cần chú ý một số vấn đề đó là: lựa chọn đồ chơi phải được ghi nhãn đầy đủ theo quy định, có gắn tem hợp quy CR, có ghi các thông tin cảnh báo vệ sinh, an toàn và hướng dẫn sử dụng rõ ràng…., lựa chọn đồ chơi theo đúng độ tuổi ghi trên bao bì, nhãn hàng hóa, không lựa chọn đồ chơi mang tính bạo lực (kiếm, gươm, súng….). Chúng ta hãy hướng con em mình chơi những trò chơi lành mạnh, tạo cho trẻ bầu không khí học mà chơi, chơi mà học.

Hàng giờ, trẻ em vẫn phải chơi với những thứ đồ chơi độc hại, nguy hiểm, tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ nhỏ. Hy vọng các cơ quan chức năng, người tiêu dùng cùng vào cuộc để kiểm soát, ngăn chặn những loại đồ chơi mang tính bạo lực, thiếu tính giáo dục và không đảm bảo an toàn đang được bày bán tràn lan như hiện nay, nhất đây lại là thời điểm đang vào dịp tết Trung thu.

Nguyễn Thanh Sơn