Khoảng 21 giờ 45 phút ngày 08/10/2016 tại Km 123 đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, thuộc địa phận thôn Đồng Đình, xã Âu Lâu, thành phố Yên Bái đã xảy ra một vụ tai nạn giao thông: xe ô tô loại đầu kéo BKS 29C - 51051, kéo theo rơ moóc BKS 29R - 03433 do lái xe Ngô Biên Cương - sinh năm 1984 điều khiển chạy theo hướng Lào Cai - Nội Bài đã đâm vào dải phân cách cứng rồi lật sang làn đường bên trái.

Ông Nguyễn Văn Nội - Trưởng thôn Châu Giang 2, xã Âu Lâu nhà gần đó kể lại: “Tôi thấy tiếng động rất lớn, biết là tai nạn trên đường cao tốc nên vội chạy ra xem. Rất may không có tổn thất về người nhưng xe hỏng nặng, mấy chục mét dải phân cách đổ rạp và đặc biệt là hóa chất từ trên xe đổ xuống lênh láng ra mặt đường, theo rãnh thoát nước chảy ra vệ đường rồi xuống khe nước”.

Ngay sau khi vụ việc xảy ra, cán bộ đơn vị quản lý đường cao tốc, Công an thành phố Yên Bái và Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai đã có mặt tại hiện trường để giải quyết hậu quả. Lực lượng tham gia cứu hộ đã cẩu chiếc xe tai nạn ra khỏi hiện trường, dùng vôi bột phủ lên hóa chất rồi vét vôi lẫn hóa chất đổ ra vệ đường, tiếp đó dùng xe bồn chở nước phun rửa toàn bộ mặt đường.

Trong quá trình khắc phục, một người chỉ huy có tên là Đạt (sau này chúng tôi xác định được đó là ông Lưu Bách Đạt - Giám đốc Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai) nói với rất nhiều người dân xã Âu Lâu đang đứng xem vụ tai nạn rằng: “Đây là loại a xít loãng, đã xử lý như thế này thì an toàn tuyệt đối rồi”. Hành động vét hóa chất đổ ra vệ đường, dùng nước rửa hóa chất trên mặt đường từ phía lực lượng cứu hộ đã khiến một lượng a xít lớn chảy xuống khe nước phía dưới, đây là đầu nguồn của đầm Sen, là đầm thủy lợi lớn và sát gần giếng nước của cả chục hộ dân trong vùng!

Đặc biệt, do phát ngôn của người có trách nhiệm rằng “rất an toàn” nên ngay ngày hôm sau, nhiều người dân đã đến khu vực tai nạn để vét vôi về tẩy ao, khử trùng chuồng trại, bón cho hoa màu... mà không biết rằng đó là hóa chất gì, có độc hại hay không?

Theo dõi sát vụ việc, chúng tôi nhận thấy có rất nhiều điều bất thường trong vụ lật xe, đánh đổ lượng lớn hóa chất này như: khi tai nạn xảy ra, chủ hàng là Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai không báo cáo kịp thời với chính quyền địa phương để cùng phối hợp giải quyết. Chủ tịch UBND xã Âu Lâu- ông Nguyễn Minh Hải cho biết: “Chính quyền không được thông báo gì. Bản thân tôi đến sáng hôm sau mới nhận được thông tin vụ việc.Tôi đã chỉ đạo Ban Công an xã và trưởng thôn sở tại kiểm tra xem đã có dấu hiệu hủy hoại môi trường hay chưa”.

Được biết, đến tối thứ 2, ngày 10/10 (2 ngày sau khi hóa chất đã chảy ra nguồn nước), chính quyền xã Âu Lâu mới gặp được lãnh đạo Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai để tiến hành lập biên bản vụ việc, yêu cầu phía Công ty khắc phục hậu quả. Rồi cũng đến 3 ngày sau, phía Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai mới tổ chức hút bùn, nước, nạo vét hóa chất khỏi hiện trường. Quá trình tổ chức thu gom, nạo vét diễn ra ban đêm, lượng bùn, rác, nước độc hại đó được đưa vào xe bồn rồi vận chuyển đi đâu, xử lý như thế nào không ai biết, chưa kể một lượng hóa chất trước đó đã chảy xuống khe nước và một số người dân đã vét để mang về nhà mình!

Chúng tôi đã có buổi làm việc với ông Lưu Bách Đạt - Giám đốc Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai. Tại buổi làm việc, ông Đạt cho biết: "Đây là loại axít photphoric, ít độc hại. Khi tai nạn xảy ra chỉ có mấy trăm cân bị đổ, chúng tôi đã xử lý đúng quy trình, đã kiểm nghiệm nguồn nước (lấy mẫu đo nồng độ PH thấy rất đảm bảo)".

Người dân thu gom vôi lẫn a xít để sử dụng mà không biết hóa chất có độc hại hay không

Là người có chuyên môn, nắm rõ những quy định của Nhà nước về ngành nghề kinh doanh hóa chất, hiểu đầy đủ quy trình xử lý khi có sự cố xảy ra... nhưng bản thân ông Đạt và phía Công ty cổ phần Phân bón Lào Cai lại không phối hợp với chính quyền địa phương để cùng có biện pháp khắc phục hậu quả và quản lý nguồn thải (để cho người dân lấy vôi lẫn a xít về dùng), chỉ quan tâm xử lý lượng hóa chất độc hại trên mặt đường, đẩy hóa chất ra vệ đường và xuống đầu nguồn nước sẽ khiến nguy cơ ô nhiễm trên diện rộng; việc hút bùn, nước và nạo vét hóa chất thực hiện nhưng không rõ số đó mang đi đâu và xử lý như thế nào.

Ông Giám đốc khẳng định rất nhiều lần với phóng viên rằng đã lấy mẫu nước và bùn đất để xét nghiệm nhưng quá trình thực hiện chưa có kiểm chứng bằng văn bản mà có biết đi chăng nữa thì kết quả “rất an toàn, độ PH đảm bảo” như ông nói cũng khó có ai tin vì không thể có chuyện một đơn vị "vừa đá bóng, vừa thổi còi" như vậy!
   
Vụ việc xe chở hóa chất bị lật khiến một lượng lớn a xít đổ ra môi trường xảy ra tại xã Âu Lâu mong sớm được ngành tài nguyên và môi trường, chính quyền địa phương và cơ quan công an xem xét và xử lý. Cần giám sát chặt chẽ quá trình khắc phục hậu quả, tiến hành quan trắc môi trường (lấy mẫu đất, nước...) xem đảm bảo các tiêu chuẩn hay chưa; dứt khoát không thể để những cá nhân và đơn vị gây hậu quả rồi tự khắc phục mà không có sự giám sát.

Tấn Đạt