Ngoài 4 doanh nghiệp nợ đọng bảo hiểm đối với người lao động trong nhiều năm là Công ty vật tư tổng hợp Cửu Long VINAShIN, Công ty cổ phần Xây lắp và sản xuất công nghiệp, Công ty cổ phần Cơ khí và xây dựng Yên Bái và Lâm trường Lục Yên với tổng số tiền nợ là 7,772 tỷ đồng thì có thêm hàng trăm đầu mối sử dụng lao động đã nợ đọng tiền BHXH, BHYT và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đối với người lao động.

Theo ông Lò Xuân Thịnh -  Trưởng phòng thu BHXH tỉnh, số đơn vị nợ đọng phần lớn tập trung vào các đơn vị sản xuất kinh, doanh nông - lâm sản, vật liệu xây dựng, giao thông vận tải, xây dựng, các lâm trường... thậm chí có cả các đơn vị hành chính sự nghiệp  hưởng ngân sách địa phương cũng nợ đọng BHTN. 

Cụ thể, Công ty cổ phần Chế biến nông - lâm sản Yên Bái nợ 370 triệu đồng, Công ty cổ phần Xi măng và Khoáng sản Yên Bái nợ 1,4 tỷ đồng, Công ty cổ phần chè Minh Thịnh nợ quý I/ 2011 số tiền 140 triệu đồng, Công ty cổ phần Xi măng Yên Bình nợ 602 triệu đồng, Chi nhánh Chè Yên Bái nợ 370 triệu đồng v.v…

Nguyên nhân chính của tình trạng trên là do sản xuất, kinh doanh ở các doanh nghiệp bị đình đốn bởi ảnh hưởng suy giảm kinh tế, lạm phát tăng cao, trong khi đó, chúng ta đang thực hiện kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định an sinh xã hội với hàng loạt các giải pháp như: cắt giảm đầu tư công, thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ... giá vật tư đầu vào như: than, điện, nhân công... tăng cao so với năm 2010, trong khi giá sản phẩm không tăng.

Trên thực tế, dù có tiêu thụ được sản phẩm thì đối tác cũng thanh toán chậm vì họ không có khả năng thanh toán, dẫn đến nợ đọng vốn của doanh nghiệp. Hoạt động sản xuất, kinh doanh khó khăn, việc nợ đọng bảo hiểm đối với người lao động là không tránh khỏi.

Ngoài ra, không loại trừ những chủ doanh nghiệp chiếm dụng tiền bảo hiểm của người lao động. Hậu quả của việc nợ bảo hiểm không ai khác là người lao động phải gánh chịu.

Quả thật khi doanh nghiệp không nộp BHXH, người lao động sẽ không được hưởng bất kỳ chính sách bảo hiểm nào như: BHYT, ốm đau, hưu trí, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất, lương hưu... như luật quy định. Khi ốm đau, tai nạn lao động họ cũng không được trợ cấp từ BHXH, nên phải đối diện với nguy cơ đói nghèo, trở thành gánh nặng cho xã hội, ảnh hưởng đến an sinh xã hội nói chung.

Trong bối cảnh khó khăn hiện nay, việc hoàn thành thu 548 tỷ đồng BHXH Việt Nam giao và 580 tỷ đồng kế hoạch BHXH do tỉnh giao là thách thức không nhỏ.

Tuy nhiên, theo ông Thịnh, để đảm bảo hoàn thành kế hoạch thu,  hạn chế nợ đọng bảo hiểm, đảm bảo quyền lợi người lao động, BHXH tỉnh sẽ tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN đối với người sử dụng lao động và người lao động; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đơn vị, cá nhân sử dụng lao động, đẩy mạnh trao đổi thông tin, hướng dẫn đối với các đơn vị đóng BHXH cũng như đối với cán bộ làm công tác thu bảo hiểm; tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính, cán bộ làm công tác BHXH tích cực tự kiểm tra đầu mối được giao phụ trách; phối hợp với các ngành chức năng tổ chức thanh tra, kiểm tra liên ngành, thành lập các tổ thu nợ các đơn vị nợ lớn; có thể khởi kiện ra tòa những đơn vị cố tình nợ đọng hoặc chây ỳ tiền bảo hiểm.

Nguyễn Đình