Vì vậy, nhiều cuộc vận động đóng cho sự nghiệp giáo dục không đúng định hướng.  Đầu năm học, không ít trường viện vào lý do này nọ đưa ra quá nhiều khoản đóng góp gây bức xúc trong nhân dân.
 
Tại Điều 12 của Luật Giáo dục về "XHHGD" nêu rõ: "Phát triển giáo dục, xây dựng xã hội học tập là sự nghiệp của Nhà nước và của toàn dân. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển sự nghiệp giáo dục; thực hiện đa dạng hóa các loại hình trường và các hình thức giáo dục; khuyến khích, huy động và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục. Mọi tổ chức, gia đình và công dân có trách nhiệm chăm lo sự nghiệp giáo dục, phối hợp với nhà trường thực hiện mục tiêu giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, an toàn".

Như vậy, XHHGD không chỉ là công việc của ngành giáo dục mà là sự nghiệp của toàn dân, mọi tổ chức kinh tế - xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước. XHHGD không là một giải pháp ngắn hạn mà là lâu dài mang tính chiến lược trong lúc ngân sách Nhà nước dành cho giáo dục còn hạn hẹp. XHHGD nhằm thực hiện công bằng xã hội, giúp mọi người dân được hưởng các quyền lợi mà giáo dục mang lại. Đồng thời, XHHGD khuyến khích và tạo điều kiện cho mọi người dân, mọi tổ chức chính trị - xã hội phát huy cao nhất trách nhiệm và năng lực của mình cho sự nghiệp giáo dục. XHHGD còn nhằm mục tiêu xây dựng xã hội học tập, hình thành thói quen học suốt đời trong từng người, không phân biệt thành  phần, lứa tuổi.

Cũng tại Điều 13 về đầu tư cho giáo dục trong Luật Giáo dục nêu: "Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển. Nhà nước ưu tiên đầu tư cho giáo dục; khuyến khích và bảo hộ các quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài đầu tư cho giáo dục.

Ngân sách Nhà nước phải giữ vai trò chủ yếu trong tổng nguồn lực đầu tư cho giáo dục". Như vậy, đóng góp đầu tư cho XHHGD là việc được Nhà nước khuyến khích chứ không được lợi dụng để rồi những người nghèo khó không có tiền cũng phải đóng góp những khoản không có trong qui định.

Nhưng ngay đầu năm học mới này, ở nhiều trường học, cấp học trong cả nước, trong đó có không ít trường ở Yên Bái, lợi dụng chủ trương XHHGD lạm thu nhiều khoản đóng góp của học sinh khiến không ít hộ gia đình nhất là các hộ nghèo điêu đứng, vi phạm vào Điều 20 của Luật Giáo dục "…Cấm lợi dụng các hoạt động giáo dục vì mục đích vụ lợi".

Như vậy vô tình làm cho người nghèo càng nghèo thêm và buộc họ mất đi cơ hội được học hành. Vấn đề này báo chí đã lên án nhiều những năm trước, nhưng chỉ ít thời gian sau đó, hình thức này đã biến tướng bằng cách các nhà trường kê các khoản đóng góp đưa  học sinh mang về cho cha mẹ tham khảo, để rồi "chả nhẽ không nhất trí"! 

Đến nay, do nhiều địa phương chưa ban hành qui định về mức thu học phí mới nên học sinh các cấp học, bậc học đang phải đóng học phí thành nhiều nhóm gồm: các khoản thu theo qui định, thu hộ, thu theo thỏa thuận, khoản đóng góp của cha mẹ cho Hội phụ huynh học sinh, đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân. Các khoản thu theo qui định (bắt buộc) gồm: học phí, lệ phí tuyển sinh.

Ở Hà Nội đã có qui định cụ thể mức đóng với học sinh mầm non, học sinh tiểu học không phải đóng học phí, học sinh có bố mẹ làm nghề nông được đóng thấp hơn mức bình thường. Hà Nội đã cấm tuyệt đối các trường không được thu các khoản này vì ngân sách Nhà nước sẽ đảm nhiệm do định mức chi ngân sách dành cho các cơ sở giáo dục tăng rất nhiều đảm bảo cho các trường chi 70 - 30 (70% cho lương, 30% cho các hoạt động giáo dục).

Học sinh Yên Bái đang phải đóng các khoản theo thỏa thuận giữa gia đình và nhà trường như: tiền ăn, tiền chăm sóc bán trú, tiền đồ dùng cá nhân (đối với cấp học có tổ chức bán trú), tiền học phẩm, chi phí học ngày thứ 7 theo nguyện vọng, tiền nước uống cho học sinh càng "oằn lưng" bố mẹ khó khăn.

Bên cạnh đó, học sinh còn phải đóng một số khoản "thu hộ" gồm tiền bảo hiểm thân thể, bảo hiểm y tế, quĩ Đoàn - Đội. Chưa kể có những hội phụ huynh học sinh tự huy động đóng góp theo kiểu "chơi trội", thấy lớp con mình thiếu gì tự mua.

Cách đây ít năm đã có trường mầm non huy động phụ huynh đóng góp tiền mua ti vi, tiểu học sắm máy lạnh ở lớp học! Bởi vậy đã có trường mầm non ở thành phố Yên Bái bức xúc gửi thư phản ánh về việc chi tiêu tiền ăn, tiền khuyến học, tiền vệ sinh, sửa chữa nhỏ thiếu minh bạch gây bức xúc trong người dân.

Qua nắm bắt cho thấy trong năm học này, mặc dù cha mẹ học sinh phải chống chọi với lạm phát nhưng hầu hết các trường mỗi học sinh phải đóng góp trên dưới 1 triệu đồng, có trường tới 2 triệu đồng. Nhiều nông dân, công nhân 2 đến 3 con đi học phải chạy đôn, chạy đáo suốt tháng vẫn chưa đủ cho con ngày nhập học.

Đã đến lúc các cấp chính quyền và ngành giáo dục cần phải ban hành qui định về mức thu học phí mới cũng như các khoản thu trong nhà trường một cách hợp lý. Việc thu, chi các khoản đóng góp tự nguyện phải được nhà trường công khai, minh bạch trước phụ huynh. Ngành giáo  dục cũng cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm tránh để xảy ra tình trạng lạm dụng XHHGD nhằm trục lợi gây mất niềm tin trong nhân dân.

 Đào Minh