Hiện nay, toàn tỉnh có 165 HTND, trong đó cấp tỉnh có 20 HTND, tòa án cấp huyện, thị xã, thành phố có từ 15 đến 22 HTND. Đa số HTND đều có trình độ cử nhân luật và hoạt động kiêm nhiệm trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh, huyện như: HĐND, ủy ban mặt trận Tổ quốc, liên đoàn lao động, hội nông dân, hội phụ nữ…

Tại các phiên tòa sơ thẩm, thành phần hội đồng xét xử (HĐXX) sơ thẩm gồm 1 thẩm phán và 2 HTND. Đối với những vụ án có tính chất phức tạp, nghiêm trọng, HTND chiếm 3/5 thành viên của HĐXX. Khi quyết định bản án đều bỏ phiếu và quyết định theo đa số, HTND ngang quyền với thẩm phán trong quá trình xét xử. Khi được phân công tham gia xét xử, HTND đều nghiên cứu hồ sơ vụ án trước ngày mở phiên tòa; không để xảy ra tình trạng có vụ án phải hoãn phiên tòa do không có hội thẩm tham gia.

Trong quá trình nghiên cứu hồ sơ đã nắm bắt đầy đủ nội dung, chứng cứ của vụ án, khi phát hiện những vấn đề vướng mắc, hội thẩm đã kịp thời trao đổi, phản ánh với thẩm phán chủ tọa. Khi tham gia xét xử, hội thẩm thực hiện đúng chức năng, thẩm quyền theo quy định của pháp luật, có quan điểm rõ ràng, độc lập, góp phần cùng HĐXX đưa ra phán quyết đúng pháp luật. Trong năm 2014 và 8 tháng năm 2015, Đoàn HTND tỉnh đã tham gia xét xử 94 vụ án sơ thẩm các loại, trong đó có 87 vụ án hình sự, 7 vụ án dân sự  hôn nhân và gia đình.

Bà Phạm Thị Tuyết Nga là người đã có 20 năm kinh nghiệm là HTND, chia sẻ: “Trước khi tham gia xét xử các vụ án, tôi đều dành thời gian nghiên cứu kỹ các hồ sơ để xử đúng người, đúng tội, có những vụ án phải trực tiếp đến các hộ dân để lắng nghe ý kiến của người dân, tìm ra các tình tiết xác đáng, phản ánh đúng bản chất vụ việc để làm rõ vụ án đó, bảo đảm không bỏ lọt tội phạm, tránh xử oan người vô tội”.

Với trách nhiệm của ngành, TAND hai cấp đã thực hiện đầy đủ chức năng quản lý, hỗ trợ hội thẩm và các đoàn hội thẩm; thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ và trang bị cho HTND những tài liệu, văn bản pháp luật cần thiết để hội thẩm tham gia công tác xét xử. Đoàn Hội thẩm TAND tỉnh thực hiện nhiệm vụ phân công hội thẩm tham gia xét xử khi có lịch và quyết định của Tòa. Hầu hết các hội thẩm đều sắp xếp công việc tham gia xét xử khi được phân công, trường hợp không tham gia được thì kịp thời báo lại để xử lý phân công hội thẩm khác nên trong xét xử không xảy ra tình trạng bị động vì lý do không có hội thẩm tham gia. Một số huyện có biến động giảm hội thẩm do hội thẩm nghỉ việc đều được tòa án báo cáo với thường trực HĐND huyện để bổ sung nên số lượng hội thẩm để đáp ứng đủ yêu cầu tham gia xét xử của từng địa phương trong tỉnh.

Đánh giá về hoạt động của Đoàn HTND tỉnh, ông Trần Trung Hải - Phó chánh án TAND tỉnh cho biết: “Đoàn HTND tỉnh đều có trình độ cử nhân luật, luôn tích cực tham gia các lớp bồi dưỡng để nâng cao trình độ, năng lực xét xử. Các vị hội thẩm luôn nêu cao ý thức, trách nhiệm và vai trò của mình tham gia giải quyết nhiều loại án, đặc biệt là các loại án tranh chấp dân sự. Vì vậy, chất lượng xét xử của ngành tòa án ngày càng được nâng cao, góp phần tích cực vào việc hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của đơn vị”.

 Kim Tiến