Đến với Tây Bắc để hòa mình vào thiên nhiên giữa những thung lũng trù phú hay ngay bên triền non ngút ngàn gió núi, thấp thoáng những ngôi nhà  sàn ấm áp khói lam tỏa, lòng chợt xốn xang khi bất chợt nhận ra những mảng trắng xóa bừng lên lấp lóa, không rực rỡ nhưng càng nhìn càng thấy êm dịu, đó chính là hoa ban - một loại hoa có vẻ đẹp nhẹ nhàng và êm dịu, đã gắn với đời sống tinh thần của dân tộc Thái nơi đây.

Khi những chiếc lá cuối cùng trút xuống thì từ những  thân cành gân guốc ấy  bỗng dần bừng lên bởi sắc trắng hoa ban. Hoa ban nở là nở hết mình, một cây trắng sắc hoa, một vạt toàn hoa  và một rừng rực rỡ hoa. Ban nở trắng ngần với  một vẻ đẹp dịu dàng mà quyến rũ, không rực rỡ, không chói lòa mà êm đềm, ngọt ngào...

Hoa ban không chỉ nở để đẹp mùa xuân, mà với người Thái, hoa còn tượng trưng cho tình yêu chung thuỷ của lứa đôi, cho sự bất khuất, kiên cường của nhân dân. Hoa rất sâu sắc và trữ tình trong những làn điệu dân ca, truyền thuyết, cố tích Thái “... Hoa ban nở, hoa ban tàn/ Tình ta đẹp như hoa ban/ Còn dài lâu thì như hoa nào/ Hỡi người ta yêu...” (Tình ca Thái).

Đi giữa rừng hoa, cảm nhận vẻ đẹp và hương sắc đại ngàn, lòng lại rưng rưng nghe những câu chuyện tình sâu sắc, đẹp đẽ và bất diệt. Một thứ hoa tượng trưng cho khát vọng hạnh phúc, cho ước mơ trường thọ của thiên nhiên và tâm hồn trẻ mãi không già “Đôi ta yêu nhau không tính mùa ban nở/ Không thấy ngày ban tàn/ Mãi mãi như mùa ban bắt đầu/Ta yêu nhau.” (Tình ca Thái). Đi giữa bản Thái, cùng tham gia lễ hội hoa ban, cùng say đắm trong tiếng pí, tiếng khèn, câu khắp và rộn ràng trong những vòng xoè nồng say để rồi khi chia tay lòng lại lưu luyến không muốn rời xa.

Cũng vào những ngày xuân ấy, ngay bên những nương đồi hay bên dòng suối mát trong, ta lại bắt gặp sắc trắng của hoa dó - một thứ hoa đặc sắc gắn bó với đời sống tinh thần của dân tộc Tày Tây Bắc. Hoa dó mang một hương sắc riêng và nồng nàn. Giữa những núi non, những cây dó vút cao tỏa hương thơm dịu dàng, hoa nở từng chùm như gọi mời, như thúc giục mùa xuân về. Mỗi khi nhìn thấy hoa dó nở, đồng bào Tày lại rộn ràng chuẩn bị cho ngày tết: “…Hoa dó giục đàn ông vào rừng lấy củi/ Giục đàn bà vào rừng lấy lá dong/ giục mọi nhà khẩn trương cầy, bừa, cấy lúa/ Khắp nơi nhộn nhịp tưng bừng”. (Hoa dó mùa xuân).

 Trong những bản làng người Tày, người ta thấy đâu đâu cũng sắc trắng hoa dó, hoa mọc ngay bên hiên nhà, hoa tràn lên bờ nương và hoa nở ngay bên bờ suối, đâu đâu ta cũng bắt gặp hoa dó “…Bên suối, ven nương, hoa dó thả từng chùm/ Như những bàn tay trắng xinh vẫy gọi/ Hoa khoác vai nhau soi mình bên suối/ Hương ngọt ngào dưới trăng/ Có những chiều gió khẽ đu cành/ Cả rừng dó lao xao ca hát” (Hoa dó mùa xuân).

Hoa dó với sắc trắng hồng và hương thơm dịu ấy đã đi vào những câu si, câu lượn, vào những đêm hội then làng, trong những lời hẹn hò của những đôi trai gái. Chính vì vậy, mỗi khi tết đến xuân về, trên mâm cúng tổ tiên của đồng bào Tày  không thể thiếu đĩa hoa dó “Đêm giao thừa!/ Hoa dó cắm linh thiêng trên bàn thờ tổ tiên/ Đưa ông bà ông vải về ăn tết/ Hoa cứ quện trong tiếng đàn tiếng hát/ Say ngả nghiêng trong đêm hội then làng...” (Hoa dó mùa xuân…).

Mùa xuân, giữa những dải thung lũng trù phú Tây Bắc ấy là một tấm thảm hoa rực rỡ sắc màu. Những nhánh hoa rừng dịu dàng mà quyến rũ, những sắc hoa rực rỡ chói lòa hay những loại hoa ngọt ngào, êm dịu, ngào ngạt hương thơm đã khiến cho bức tranh thiên nhiên của núi rừng thêm rực rỡ, thêm đắm say. Đi giữa rừng hoa, cảm nhận hơi thở của mùa xuân, lòng lại thêm yêu mảnh đất, con người và quê hương Tây Bắc biết bao.

Nguyễn Đức Phương (Đảng ủy Khối doanh nghiệp tỉnh)