Cho nên, trong thời khắc linh thiêng ấy, con người muốn được tỏ lòng thành kính, gửi gắm ước nguyện vào thế giới siêu nhiên, nhất là mong muốn năm mới được phù hộ cho một cuộc sống đủ đầy, hạnh phúc.

Từ quan niệm như vậy nên trong ngày tết, người Cao Lan có khá nhiều tập quán độc đáo như tục dán giấy hồng lên các vật dụng canh nông, đồ gia dụng, vật nuôi, cây cối quanh nhà. Làm như vậy là bởi quan niệm cổ xưa cho rằng mọi vật đều có linh hồn (vạn vật hữu linh) nên ngày tết mọi vật đều phải được đối xử công bằng. Giấy đỏ tượng trưng cho sự may mắn, màu sắc, có sức mạnh xua đuổi tà ma và còn mang ý nghĩa con người tặng áo mới, tiền cho đồ vật để sang năm mới trâu bò, cày cuốc, cây cối, chuồng trại, vật dụng mới không tủi thân và mang lại cho con người may mắn trong làm ăn. Bởi thế, trước đây khi đến thăm những gia đình người Cao Lan vào ngày tết, bao giờ cũng thấy nổi bật khắp nơi sắc hồng rực rỡ.

Quan niệm âm dương giao hòa để vạn vật sinh sôi cũng được thể hiện rất rõ ngay trong cách làm các loại bánh. Chẳng hạn, có nơi nhất thiết trong ngày tết phải làm bánh bố, bánh mẹ là loại bánh chưng gói tròn dài tượng trưng cho bánh bố, bánh vuông dày là bánh mẹ. Nơi không gói loại bánh này thì gói bánh cái, bánh con. Bánh cái chính là bánh chưng nhưng gói to hơn và hai đầu múp lại để bánh có hình như mu rùa, bụng bánh hơi phẳng dẹt để buộc úp 2 chiếc lại với nhau thành cặp khi đặt lên bàn thờ. Bánh con có hình dáng tương tự nhưng kích cỡ nhỏ hơn được buộc lạt nối đuôi lại với nhau gọi là bánh vắt vai. Thêm nữa là bánh chim gâu đôi (con đực, con cái) cũng thể hiện ước muốn giao hòa và phát triển.

Chiếc cối xay, cối giã gạo được coi như một vật thiêng liêng trong quan niệm âm dương. Do đó, ngày tết hai chiếc cối này được bịt kín giấy hồng điều và phải đi xem thầy chọn ngày tốt hợp với tuổi của gia chủ thì mới được mở ra để xay giã. Nếu không làm đúng nghi thức thì người Cao Lan cho rằng sang năm mới cối sẽ bị đói vì mất mùa.

Trong ngày tết, người Cao Lan cũng cho rằng, khi chưa hóa vàng mã thì tổ tiên vẫn đang ở trong nhà ăn tết cùng nên không được để hương nhang bàn thờ bị tắt. Bàn thờ tổ tiên cũng có hai vị trí khác nhau như khu vực thờ các bậc tổ tiên 5 đời trở về trước thì chỉ cúng thanh bạch bằng bánh, hoa quả, trầu, nước vì các tiền nhân này đã hóa thành tiên. Các vị tổ tiên 5 đời trở lại với gia chủ thì mâm cúng bánh, xôi, thịt, rượu nhưng phải đặc biệt chú ý trong mâm cúng hay bữa ăn ngày tết không được có món ăn có liên quan đến vật tổ theo kiêng kỵ của từng dòng họ. 

Sáng mồng 1 tết chỉ có người đàn ông đi chúc tết hàng xóm vì phụ nữ phải ở nhà trông nom hương khói và chuẩn bị nấu nướng khi có khách đến nhà chúc tết. Sáng mồng 2 tết, các ông chủ nhà lại tiếp tục sắm mâm lễ đi cầu đình, cầu miếu tế lễ trời đất, thần hoàng làng. Tại đây, các thầy cúng sẽ giúp các gia đình bái thỉnh trời đất, thần hoàng phù hộ cho dân làng sang năm mới mọi sự tốt lành. Cúng xong, một mâm nửa mâm lễ ăn tại chỗ và nửa còn lại mang về cho người nhà. Trong ngày lễ cầu đình, miếu, các thầy cúng cũng sẽ xem ngày mở cối xay, cối giã cho các thành viên trong làng.

Từ ngày mồng 3 tết trở đi, phụ nữ được đi chúc tết họ hàng xa gần và dự hội xuân. Hội xuân ở vùng đồng bào Cao Lan náo nhiệt với các trò chơi: kéo co, tát yến, đi cà kheo, thi bắn nỏ, đánh đu và nam thanh, nữ tú hát Xình ca giao duyên, người cao tuổi hát các bài Xình ca cổ về sử thi, sự tích, cổ tích, đàm đạo văn thơ… Và tết của người Cao Lan xưa thường được kết thúc vào ngày rằm tháng Giêng.

Hoàng Nhâm