Khuya 26.7, người phát ngôn Harry Roque cho biết Tổng thống đã ký thông qua luật lập vùng tự trị Bangsamoro (viết tắt là BOL).

Đây là nỗ lực mới nhất của chính phủ Philippines, nhằm kết thúc cuộc chiến đòi ly khai của tín đồ Hồi giáo ở miền nam nước này, vốn đã làm hơn 120.000 người chết, và gây cản trở cho sự phát triển ở khu vực nghèo nhất Philippines.

BOL được lưỡng viện Philippines phê duyệt hồi đầu tuần này, và từng được đàm phán suốt hơn 20 năm, qua 4 đời tổng thống Philippines, với Mặt trận Giải phóng Hồi giáo Moro, tổ chức nổi dậy vũ trang Hồi giáo lớn nhất ở miền nam.

Chủ tịch Mặt trận Moro, ông Al Haj Murad Ebrahim hôm 24.7 nói tại một cuộc họp báo: khoảng 30.000 đến 40.000 tay súng sẽ "giải tán”, nếu BOL được thực hiện đầy đủ. Cuộc buông súng này sẽ được tiến hành hàng loạt nhằm tuân thủ thỏa thuận, với 40% tay súng ly khai nộp vũ khí một khi BOL được thực hiện trọn vẹn.

Ông Murad còn nói 6 căn cứ du kích lớn nhất ở miền nam đã được chuyển đổi thành "cộng đồng sản xuất dân sự”, nhằm giúp các tay súng ly khai trở về cuộc sống đời thường. Ông cũng kêu gọi cộng đồng quốc tế đóng góp vào một quỹ tài chính, nhằm hỗ trợ cho sự chuyển mình của Mặt trận Moro, sau hàng chục năm họ tiến hành một trong những cuộc nổi loạn kéo dài nhất ở châu Á.

Ông Murad tuyên bố toàn bộ Mặt trận Moro sẽ giải tán, nhưng không cho biết bao nhiêu vũ khí "sẽ được thôi sử dụng”. Quân đội Philipppines ước tính cánh nổi dậy này có chưa tới 11.000 tay súng.

Vùng tự trị Bangsamoro sẽ thay một vùng tự trị nghèo khó và tan hoang vì chiến tranh, và sẽ lớn hơn, được tài trợ tốt hơn và có nhiều quyền hơn. Chính quyền Manila hàng năm sẽ bơm khoảng 1,1 đến 1,3 tỉ USD để kích cầu phát triển ở khu vực mới này.

Lực lượng du kích của ông Murad là lực lượng ly khai thứ nhì ở miền nam Philippines từ bỏ yêu sách lập một nhà nước Hồi giáo, đổi lại là một vùng tự trị.

Mặt trận Moro năm 1996 từng đạt một thỏa thuận hòa bình với chính phủ Philippines, kết quả là lập một vùng tự trị (hiện hữu) gồm 5 tỉnh có đại đa số dân theo đạo Hồi.

Các chính phủ phương Tây đều hoan nghênh các thỏa thuận tự trị ở Philippines. Họ lo ngại các nhóm vũ trang nhỏ dính líu quân khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Trung Đông và Đông Nam Á có thể liên kết với các nhóm nổi dậy ở Phillippines và biến miền nam nước này thành sào huyệt của chủ nghĩa cực đoan.

Ông Murad nói điều cần thiết là thỏa thuận hòa bình phải được tuân thủ, và nhắc lại những lần cam kết hòa bình trước đây bị đổ vỡ khiến các nhóm du kích lập thành những nhóm cứng rắn như Abu Sayyaf, một tổ chức bạo tàn đã bị Mỹ và Philippines xếp là một tổ chức khủng bố.

Hàng trăm tay súng - gồm những chiến hữu của ông Murad từng rời bỏ hàng ngũ - đã là nhóm quân thề trung thành với bọn IS, khi họ bao vây thành phố Marawi theo đạo Hồi ở miền nam hồi năm 2017.

Lúc đó, quân đội Philippines, có sự yểm hộ của máy bay trinh sát Mỹ - Úc, đã tiến hành tấn công trên không và trên bộ suốt 5 tháng để giải cứu Marawi. Cuộc chiến này khiến hơn 1.200 người chết, chủ yếu là các tay súng nổi dậy, và thành phố này bị tan hoang.