Chủ trương này của Đảng và Nhà nước như một luồng gió mới. Điều này biểu hiện rất rõ trên gương mặt của anh bạn chủ tịch xã. Vừa gặp, anh đã khoe ngay:

- Bọn mình đang triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới. Phải nói là rất phấn khởi bởi đường lối của Đảng đã được cụ thể hóa, Chính phủ cũng đã đưa vào chương trình mục tiêu quốc gia và phát động trong cả nước góp công, góp sức cùng nông dân xây dựng nông thôn mới. Nông dân thời nào cũng vất vả hơn người khác. Bộ mặt nông thôn, đời sống nông dân có nhiều khởi sắc nhờ những chương trình ưu tiên của Nhà nước nhưng cũng càng ngày càng tụt xa so với thành thị, giàu nghèo ngày càng chênh lệch.

- Đúng như thế nên đường lối của Đảng là phát triển kinh tế phải gắn với vấn đề xã hội. Không giải quyết tốt sự chênh lệch về đời sống giữa thành thị với nông thôn là sẽ có vấn đề về xã hội.

- Bọn mình cũng hy vọng, chương trình xây dựng nông thôn mới là cơ may để nông thôn vươn lên và rút ngắn khoảng cách giàu nghèo. Mặt khác là giải quyết vấn đề xã hội vì xã hội ổn định là cơ sở để ổn định chính trị.

Xây dựng nông thôn mới là một cuộc cách mạng và phải có quá trình với khối lượng công việc lớn nhiều khó khăn. Khó khăn trước hết là xây dựng quy hoạch vì quy hoạch phải đi trước một bước. Nghe anh bạn nói đã thuê cơ quan tư vấn làm quy hoạch và anh tin rằng xã mình sẽ có bản quy hoạch hoành tráng nhất, sáng sủa nhất để các xã khác làm mẫu.

Ba tháng sau gặp lại, tôi hỏi anh:

- Đã xong quy hoạch chưa?

- Bọn mình đang chết dở đây, ông ạ. Làm quy hoạch mà cứ như lấy quy hoạch ở đường phố úp chụp vào nông thôn của người ta. Nông nghiệp, nông thôn, nông dân thì phải có sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, chăn nuôi rồi có ngành nghề thủ công, có công nghiệp, có du lịch văn hóa. Nông thôn mới mà mình xây dựng nhất định phải là nền nông thôn, nông nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa.

- Khi thuê làm quy hoạch, các ông có trình bày quan điểm phát triển, ý tưởng và viễn cảnh nông thôn mới không? Có yêu cầu bên họ khảo sát toàn diện không?

- Có trao đổi, có yêu cầu và trình bày cả ý tưởng của lãnh đạo địa phương chứ. Họ cũng cho cán bộ về một, hai lần nhưng theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”, chẳng thấy yêu cầu địa phương phải cung cấp cái gì thêm nữa…

- Như thế là quan liêu, đổ vỡ là phải. Quy hoạch nông thôn phải lấy ý kiến của nông dân, của lãnh đạo và phải căn cứ vào địa hình, vào không gian sinh tồn của nông dân, vào văn hóa - lịch sử, vào qui hoạch vùng cũng như sự kết nối vùng và lãnh thổ. Nói rộng ra, không ai làm thay được người nông dân và họ phải là chủ thể. Dù bên tư vấn có chuyên môn cao đến đâu cũng vẫn phải dựa vào thực tiễn của nông thôn, vào ý tưởng và nguyện vọng của người dân.

- Nếu được như thế thì không đến nỗi từ lãnh đạo đến nhân dân chả có ai chấp nhận bản quy hoạch của họ. Nó xa lạ với nông thôn quá!

- Xây dựng nông thôn mới là phải từ nông thôn hiện tại mà hiện đại hóa theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn chứ không phải xóa bỏ nông thôn cũ để xây dựng nông thôn mới. Đường - trường - trạm chúng ta đã làm chính là một bước của xây dựng nông thôn mới. Mục tiêu cốt lõi lâu dài là để nông thôn có bộ mặt mới, để nâng cao đời sống mọi mặt của người nông dân. Nói khác đi là làm sao cho nông thôn giàu có hơn, văn minh hơn, hiện đại hơn trong không gian sinh tồn yên bình, hài hòa và tươi đẹp của làng quê.

Hải Đường