Biểu hiện rõ nhất, doanh nghiệp bắt tay nhau, hoặc chủ động ép cấp, ép giá nông - lâm sản, thậm chí, bỏ mặc nông dân khi thị trường có biến động, gặp khó khăn; đầu tư cho nông dân mang tính hình thức, phóng đại số kinh phí đầu tư; tự mình phân chia vùng nguyên liệu, thực chất là dễ bề tranh giành vùng nguyên liệu để hạ giá thu mua, đánh tụt phẩm cấp nông sản...

Về phía nông dân, nhiều nơi, tuy ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp nhưng có tư tưởng "đứng núi này, trông núi nọ", khi giá thị trường lên cao thì bán ra ngoài, khi giá xuống thấp lại đem bán đổ cho nhà máy, sẵn sàng vi phạm hợp đồng. Hậu quả là, mối liên kết giữa doanh nghiệp với nông dân "sứt mẻ", doanh nghiệp lao đao do thiếu nguyên liệu, vùng nguyên liệu rối loạn do cạnh tranh thiếu lành mạnh...

Ở Yên Bái, thời gian qua, nông dân làm chè khốn khổ vì giá chè hạ, chi phí đầu vào cao, nhiều nơi nông dân không đầu tư, chăm sóc chè, dẫn tới sản lượng và năng suất chè giảm. Nhiều doanh nghiệp đã "sống" trên lưng nông dân nhờ việc ép cấp, hạ giá thu mua một cách thảm hại, có lúc chỉ 1.500 đồng/kg chè búp tươi.

Nông dân trồng sắn cũng không thực hiện nghiêm cam kết bán sắn tươi cho nhà máy (nhất là khi đầu vụ) mà bán cho tư thương hoặc sao sấy bán giá cao hơn.

Thời sự nhất là chuyện nông dân ở Việt Thành (Trấn Yên), không bán kén bảo đảm tiêu chuẩn cho nhà máy chế biến tơ; nhà máy không thu mua hết kén cho dân, thanh toán không sòng phẳng, nhiều khi thu mua không đúng cam kết giá dẫn đến một bộ phận nông dân đã phá bỏ cây dâu để trồng cây khác... Quyết định 80/QĐ-TTg quy định rõ, doanh nghiệp và nông dân đều có thể khởi kiện nhau ra toà kinh tế khi một bên vi phạm hợp đồng, gây hậu quả xấu. Thế nhưng, chưa thấy một vụ kiện nào, chính là vì doanh nghiệp và nông dân đều hiểu họ cần cho nhau như thế nào. Không nhẽ, doanh nghiệp lại đi kiện những ông bà chủ vùng nguyên liệu - sự sống còn của nhà máy và ngược lại?

Coi nông dân là đối tác làm ăn, nông dân coi doanh nghiệp là bạn đồng hành, nhà máy của doanh nghiệp cũng là nhà máy của nông dân, cùng sẻ chia, chung thủy, chớ quay lưng hay bước ngắn, bước dài - đó là cách tốt nhất để doanh nghiệp và nông dân cùng vươn lên khấm khá, làm giầu!            

T.A