Không khó để tìm được nhà của bà Thoa ở thôn Gốc Quân, xã Đông Cuông. Đó là ngôi nhà sàn truyền thống nằm lọt thỏm dưới chân một ngọn đồi rậm rạp, kế bên là con suối rầm rì chảy. Có lẽ, như cái duyên, tôi đến nhà bà Thoa đúng lúc ông Lương Tất Thắng - chồng bà đang cùng mấy người con sao thuốc trong bếp, còn bà Thoa đang vệ sinh vết thương và gắp những phần thịt bị hoại tử trên cánh tay phải của bệnh nhân Trần Văn Cường ở xã Xuân Tầm bị rắn cắn.

 

Biết tôi đến để tìm hiểu thông tin, chưa kịp mời nước, bà Thoa chia sẻ: "Ngày xưa, bố tôi làm nghề thuốc, tôi hay phụ giúp ông nên thạo việc này và bây giờ thay ông cứu người, tích đức cho con cháu. Nhà có 5 chị em gái nhưng ông chỉ truyền bài thuốc gia truyền trị rắn cắn cho tôi”.

 

Ông Cường nhìn vết thương đang hồi phục, quay sang cắt lời, cảm kích cho biết: "Trước khi đến đây, tôi đi chữa mấy nơi nhưng không tiến triển, nghe bà con mách, liền tìm đến đây, được bà Thoa đắp thuốc, hút hết nọc độc, lấy phần thịt bị hoại tử ra, giờ vết thương đã có dấu hiệu bình phục, không phải tháo khớp. Thật là may mắn!”.

 

Hơn 40 năm chữa bệnh cứu người, bà Thoa không nhớ chính xác là đã cứu bao nhiêu người bị rắn độc cắn và đặc biệt trong số những người đã tìm đến bà đều được chữa trị kịp thời, không ai tử vong.

Là người Mường, quê gốc ở Phú Thọ nhưng bà Thoa sinh ra và lớn lên trong một gia đình 5 chị em gái tại xã Xuân Ái, huyện Văn Yên. Gia đình bà Thoa cả bố và mẹ đều làm nghề bốc thuốc cứu người nên ngay từ khi còn bé, bà đã theo bố mẹ vào rừng tìm những cây thuốc chữa bệnh. Cầm mẩu giấy nhỏ nhuốm màu thời gian, áng chừng khoảng trăm năm với nét chữ khó đọc, bà bảo đó là "dấu tích” còn lại duy nhất, là bằng chứng về nghề bốc thuốc của gia đình mình.

 

Bà Thoa chia sẻ: "Đến giờ, tôi cũng không biết chính xác gia đình có nghề gia truyền này từ bao giờ và tôi được truyền nghề lại là đời thứ bao nhiêu nữa. Chỉ biết, bố tôi đã truyền lại cho tôi và dặn dò cẩn thận là phải chữa bệnh, cứu người bằng tâm thì bài thuốc mới hiệu nghiệm.

 

Và lại thêm một cơ duyên nữa, khi năm 1971 tôi về làm dâu ở thôn Gốc Quân này, được mẹ chồng tôi truyền lại cho các bài thuốc quý như: cam mòn, cam chéo, đi ngoài ở trẻ em và các bài thuốc chữa bệnh ở phụ nữ, đặc biệt là bệnh vô sinh, hiếm muộn”.

- Bà có còn nhớ bệnh nhân đầu tiên mà bà chữa bệnh không ạ? Tôi tò mò hỏi.

- Người bệnh đầu tiên chính là chồng tôi! Ngày đó tôi không bao giờ quên. Hôm ấy là ngày 3/3/1977, chồng tôi đi rừng lấy củi, bị rắn độc cắn nhưng không biết loại gì. Tôi liền tìm lá thuốc về giã và sao lên đắp vào vết thương, thấy có hiệu nghiệm tức thì, chân không bị tím tái, đau buốt nữa và tháng sau thì lành hẳn. Rồi năm 1994, ông nhà tôi lại bị rắn cắn, lần này nặng và nguy hiểm hơn lần trước, toàn thân tê buốt nhưng chỉ sau vài lần đắp thuốc đã khỏi hẳn”.

- Đó là lá thuốc gì mà tốt thế ạ? Bà Thoa cười hiền hậu:

- Bản thân tôi cũng không biết loại cây gì? Chỉ biết ông bà truyền lại và gọi đó là cây cô tiên, lá gần giống với cây râm bụt, chỉ cần giã nhỏ và sao lên đắp vào vết thương sẽ khỏi. Quan trọng là biết kết hợp giữa thuốc và tâm của mình.

Sau này, còn rất nhiều người bệnh đến nhờ bà Thoa cứu chữa, nhiều trường hợp được chẩn đoán bị hoại tử nặng và sẽ phải tháo bỏ khớp như: ông Hoàng Văn Na ở thôn Gốc Quân, anh Trần Văn Phúc ở xã Tân Hợp cùng huyện… Có những trường hợp người bệnh được chuyển đến lúc 11, 12 giờ đêm, vợ chồng bà không quản ngại đốt đuốc lên rừng tìm bằng được cây thuốc để cứu chữa kịp thời.

 

Theo ông Thắng - chồng bà Thoa, mỗi khi có người bị rắn cắn tìm đến, trước khi lên nhà, người bệnh phải bước qua chiếc chày dùng để giã thuốc và phải khi nào bà Thoa lấy thuốc về thì người bệnh mới được vào nhà, có như vậy, thuốc mới hiệu nghiệm. Đặc biệt, cứ vào ngày 24 - 25 tháng Chạp, gia đình sắm lễ dâng lên tổ tiên để ghi nhớ công ơn tổ tiên đã truyền lại bài thuốc gia truyền.

Được biết, bà Thoa chữa bệnh rắn cắn miễn phí, tiền công tùy vào thành tâm của người bệnh để lại chứ không có mức giá cụ thể, hoặc người bệnh mua lễ để bà dâng tổ tiên.

 

Khi nói về lương y Hà Thị Thoa, Bác sỹ Chuyên khoa I Đặng Hồng Hường - Chủ tịch Hội Đông y huyện Văn Yên cho biết: "Bà Thoa không chỉ được nhiều người biết đến qua các bài thuốc gia truyền, bà còn tìm tòi thêm để cứu người, điển hình như bài thuốc đánh cho nọc rắn ra nhanh, thuốc chống viêm… Bên cạnh đó, bà còn tham gia trong Ban Chấp hành Hội Đông y tỉnh và huyện Văn Yên. Bà đã phát huy hết khả năng, tận tâm với công việc được giao và được các cấp ủy, chính quyền khen thưởng hàng năm”.  

Trước khi chia tay, bà Thoa cho tôi biết hiện giờ bà rất khó khăn để trèo lên núi đá tìm kiếm cây thuốc. Bà đang tìm người để truyền nghề, thay bà tiếp nối công việc hành thiện cứu người. Nhưng để được chân truyền bài thuốc kỳ diệu cũng phải tùy vào người có cơ duyên. Với bà, 67 năm tuổi đời và 42 năm gắn bó với nghề bốc thuốc cứu người, bà đã cống hiến tận tâm, tận lực với nghề cao quý này, bởi bà luôn tâm niệm: "Cứu một mạng người hơn xây bảy tòa tháp”.

Trần Minh