Một nghi lễ dân gian này được lưu truyền từ xa xưa đến nay trong cộng đồng người Dao đỏ ở Sa Pa, thể hiện khát vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Lễ tổ chức hằng năm vào tháng 11, tháng 12 hoặc tháng Giêng. Người Dao đỏ có thể tổ chức cấp sắc cho một đợt tối đa 13 người, nếu ít hơn phải theo số lẻ (theo số lẻ 3, 5, 7. . .).
Theo tín ngưỡng người Dao, lễ cấp sắc là một phong tục bắt buộc đối với người đàn ông. Chỉ những người được cấp sắc mới được coi là người đàn ông trưởng thành, nếu chưa được cấp sắc thì dù sống tới già vẫn bị coi là chưa trưởng thành. Như vậy đồng nghĩa với việc không được mời tham gia hay quyết sách các công việc hệ trọng trong làng bản. Còn người đã được cấp sắc dù là trẻ tuổi vẫn được tham gia các nghi lễ quan trọng của gia đình hay cộng đồng. Người Dao quan niệm, chỉ người đã thụ lễ mới có đủ tâm, đức để phân biệt phải trái, mới được công nhận là con cháu của Bàn Vương - tổ tiên của người Dao.
Trước ngày làm lễ cúng, các thầy cúng phải tẩy uể nhà cửa người được cấp sắc, ngày làm lễ gia chủ phải chọn ngày lành, tháng tốt, chọn thầy cúng tức chủ lễ, là người có uy tín với người dân làng bản, am hiểu luật tục, có vai trò điều hành buổi Lễ. Trong Lễ cấp sắc tuân thủ theo thứ tự huyết thống, người đàn ông có vợ được chọn để cấp sắc trước ở nhà trưởng họ, người phụ nữ Dao đỏ có chồng làm lễ cấp sắc phải trùm kín đầu trong chiếc khăn đỏ suốt thời gian diễn ra buổi lễ. Các thanh niên xin được cấp sắc phải đội mũ trên đầu và mặc trang phục truyền thống dân tộc mình, bởi quan niệm đó là nơi thẩn linh trú ngụ trong mỗi người được cấp sắc.
Trong lễ cấp sắc mở đầu thầy cúng khai đàn đánh một hồi trống mời tổ tiên về dự, báo với tổ tiên biết lý do buổi lễ, trong Lễ cấp sắc có nhiều các nghi lễ diễn ra ở trong nhà và bên ngoài nhà. Trong nhà sẽ diễn ra lễ truyền phép thông qua những ghi chép trong sách cổ của người Dao và các đạo cụ hành lễ như nến, chiếu, dấu ấn, gậy, súc xắc, bọc gạo,...
Lễ cấp sắc có 2 phần lễ chính là lễ quá tăng (qua đèn) gồm các phần: Trình diện, cấp đèn, hạ đèn, đặt pháp danh, qua cầu. Phần lễ tẩu Slai (lễ thăng cấp) gồm: lễ lên đèn, ban mũ, lễ trình diện Ngọc Hoàng, lễ tơ hồng, lễ thăm thiên đình. Cấp sắc có nhiều bậc, bậc đầu tiên là cấp 3 đèn và 36 binh mã; bậc thứ 2 là cấp 7 đèn và 72 binh mã; bậc cuối cùng là 12 đèn và 120 binh mã. Thời gian lễ thường kéo dài từ 1 đến 5 ngày, gồm lễ trình diện, gia chủ mỗ lợn, gà đề cúng tổ tiên. Mỗi bậc đều có sự khác biệt, theo các nghi lễ thể hiện những ý nghĩa lịch sử, văn hóa nhất định.
Trước đàn lễ, thầy cúng sau khi khấn sẽ xin âm dương với thần linh để người được cấp sắc chính thức được công nhận là người đã trưởng thành. Kết thúc phần Lễ, những lời cầu nguyện may mắn cho người được cấp sắc sẽ được viết ra giấy, gói lại và đốt sau lễ.
Bên cạnh các nghi thức, Lễ cấp sắc còn diễn ra phần Hội với nhiều loại hình nghệ thuật dân gian biểu đạt các mục đích tôn giáo, tín ngưỡng thông qua âm nhạc, thánh ca, diễn xướng, nhảy múa, trình diễn, lễ nghi, các điệu múa dân gian… phản ánh nội dung về lịch sử, văn hóa, tạo nên một sinh hoạt vui tươi, thu hút sự tham gia sôi nổi người dân các bản, làng.
Lễ cấp sắc của người Dao đỏ là một nét đẹp văn hóa của dân tộc, có ý nghĩa giáo dục về truyền thống, giúp con người nhận thức đúng đắn về nhân cách, đạo đức, trách nhiệm đối với gia đình và xã hội. Nghi lễ giúp bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người Dao đỏ, góp phần tô điểm cho bức tranh văn hóa cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam thêm đa dạng và lung linh sắc mầu.
(Theo dangcongsan.vn)
