Lễ hội Lồng tồng hay còn gọi là Lễ hội xuống đồng là một lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Thái vùng đất Mường Lò, Văn Chấn. Lễ hội thường được tổ chức vào dịp đầu xuân năm mới, thời gian chuẩn vị bắt đầu cho một vụ mới. Hội Lồng tồng được chọn tổ chức ở một địa điểm trên một thửa ruộng rộng “Tổng” hay khu đất rộng, bằng phẳng của xã, thôn bản.

Mâm cỗ chính "Pan Cộ" gồm nhiêu sản phẩm đặc trưng của đồng bào dân tộc xã Sơn A.

Theo quan niệm của bà con đồng bào dân tộc Thái, đây là một nghi lễ rất thiêng liêng và rất quan trọng trong ngày đầu năm mới. Mỗi thôn, làng bản trong xã đều phải chuẩn bị một mâm lễ vật, tùy theo điều kiện của từng thôn để góp lễ. Các lễ vật trên mâm thường là các loại bánh được làm từ lúa, ngô, thịt lợn, gà, xôi ngũ sắc…

Các thôn bản mang đến các sản vật quý hiếm của thôn mình để cúng thần linh.

Ngoài ra còn có một mâm cỗ lớn mà người dân ở đây gọi là “Pan Cộ” có nghĩa là mâm cỗ “cái” gồm có một con lợn, 3 bát hương, hai đĩa xôi, 15 chiếc chén, 12 đôi đũa, mọt mâm lễ gồm một cuộc vải Thái, ba đĩa lá trầu không, vòng cổ, vòng tay... Khi lễ cũng kết thúc con lợn sẽ được chia đều cho các lễ của các thôn, tượng trưng cho phát lộc, may mắn cho nhân dân ở các thôn, bản. Một mâm ngũ quả gọi là “Pan lệ” gồm một nải chuối, một chiếc bánh trưng, hoa quả, bánh kẹo.

Một mâm “Còn Vòng” gồm một con gà luộc, 5 đôi chén đũa, một chai nước lã, một bát nước, một bát gạo, một chai rượu trắng. Còn hai mâm cỗ giống nhau mỗi mâm có một con gà luộc, người dân nơi đây gọi là “Pan tạo cắp A Nha” có nghĩa là mâm của tạo thổ và tạo phìa, là người đứng đầu trong  một vùng. Sự sắp xếp đó thể hiện sự kính trọng của nhân dân đối với người có địa vị, đồng thời thể hiện tính trật tự trong xã hội.

Mỗi thôn đều dâng lên 1 mâm cỗ để tỏ lòng biết ơn các bậc thần linh, tổ tiên, người có công khai phá lập thôn bản.

Các mâm lễ trên được nhân dân chuẩn bị để đem đến lễ hội Lồng tồng mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn đối với các vị thần linh, thổ địa, cùng thành hoàng và những người có công khai phá vùng đất lập Bản, lập Mường… đã phù hộ cho họ sau một năm trồng cấy được một mùa vụ bội thu.

Hàng năm, cứ mỗi độ xuân về, người dân tộc Thái xã Sơn A, huyện Văn Chấn tưng bừng mở hội đón xuân để tạ ơn đất, trời, các vị thần linh thổ địa đã phù hộ cho mùa màng bội thu, cuộc sống tốt lành, đồng thời cầu xin các vị thần linh phù hộ cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, con người khỏe mạnh, cuộc sống yên vui, an lành và hạnh phúc… Bên cạnh phần lễ là các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thi đấu các môn thể thao dân tộc truyền thống bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy, đua mảng, múa xòe, hát khắp…

Lễ hội Lôông Tồng xã Sơn A đậm đà nét văn hóa dân gian đồng bào Mường Lò.

Đông đảo nhân dân và du khách đến tham gia lễ hội.

Lễ hội Lồng tồng mang đậm mang bản sắc văn hóa dân gian truyền thống của đồng bào Thái. Thông qua lễ hội phản ánh ước nguyện của nhân dân vào một năm mới, một mùa vụ mới mùa màng tốt tươi, cuộc sống ấm no, hạnh phúc và là nơi gặp gỡ, giao lưu văn hóa tạo nên mối quan hệ đoàn kết, gắn bó của cộng động các dân tộc ở Yên Bái.

Đức Toàn - Hoài Văn