Trước ngày diễn ra Festival, mưa dầm đầu hạ kéo dài. Vậy mà, ngày diễn ra Festival trời ngớt mưa, rồi tạnh hẳn. Từ sáng sớm, nắng mai đã lan tỏa, chiếu rọi khắp đất trời Văn Yên, chào đón du khách thập phương. Khắp các ngả đường từ thị trấn Mậu A đến quần thể di tích đền Mẫu Đông Cuông được trang hoàng cờ hoa lung linh, rực rỡ.

Tại khu vực đền Đông Cuông, ngay từ sáng sớm du khách thập phương đổ về ngày một đông, các hội bản tham dự Festival đã tề tựu đông đủ. Phía trong đền, các bản hội trình diễn các giá đồng, những điệu chầu văn vang lên trong không khí vui tươi, náo nhiệt và linh thiêng, thu hút sự chú ý của du khách.

Bà Lý Thị Sính ở xã Viễn Sơn, huyện Văn Yên có mặt từ rất sớm, tươi cười cho biết: "Cách đây vài tháng, nghe thông tin trên loa đài, ti vi nói sẽ có một Festival về tín ngưỡng thờ Mẫu tại đền Đông Cuông, bà con chúng tôi rất háo hức đón chờ và đặc biệt tự hào khi biết đây là Festival về thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu đầu tiên ở Việt Nam".

Còn thanh đồng Trần Thị Hoa đến từ Bản hội Thanh Hóa vui vẻ chia sẻ: "Chúng tôi đã đến Văn Yên từ hôm qua, mặc dù đi lại xa xôi, phải di chuyển nhiều chặng trong thời gian dài nhưng đến nơi thấy không khí nhộn nhịp, vui tươi của một lễ hội lớn là mọi mệt mỏi đều tan biến hết. Để chuẩn bị cho dịp này, từ cách đây vài tháng Bản hội đã chuẩn bị chu đáo trang phục và lên kế hoạch tập luyện chi tiết. Được tham dự Festival là niềm vinh dự lớn đối với tất cả chúng tôi!".

Tiếng trống, tiếng chuông, văn chầu, áo ngự, hương thơm, quả ngọt dẫn lối du khách vào thế giới kỳ bí với những vũ điệu lạ kỳ và giọng hát văn mê đắm. Âm nhạc nổi lên, thanh đồng cùng bốn tay quỳnh, tay quế bước lên sập công đồng. Khoác lên mình trang phục màu xanh của Mẫu Đệ nhị Thượng ngàn, thanh đồng hướng tâm thành kính về Mẫu. Xung quanh du khách vỗ tay hò reo, nhộn nhịp. Nghệ thuật âm nhạc, ca từ được thanh đồng thể hiện thăng hoa, với nét mặt rạng ngời tươi vui, hạnh phúc.

Đồng chí Phạm Thị Thanh Trà - Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh tặng hoa chúc mừng thanh đồng vừa hoàn thành giá đồng.

Miên man theo màn diễn xướng, âm nhạc, du khách cuốn mình theo các màn trình diễn điêu luyện từ giá này sang giá khác. Trời về chiều, không khí ngày một náo nhiệt, các đoàn diễn viên chăm chỉ tập dượt lần cuối trước đêm khai mạc. Mặt trời khuất sau núi, những ánh đèn sân khấu đầy sắc màu bắt đầu tỏa sáng cũng là lúc những cô gái, chàng trai người Tày, người Dao xúng xính trong trang phục truyền thống sặc sỡ, hòa mình cùng dòng người đi trảy hội.

Đúng 20h ngày 20/5, tại sân khấu chính, với tình cảm chân thành, ấm áp, trong bài diễn văn khai mạc Festival đồng chí Vũ Quang Hải - Chủ tịch UBND huyện Văn Yên đã khẳng định, tôn vinh các nghệ nhân dân gian, nghệ nhân ưu tú, nghệ sĩ hát văn và các nghệ nhân thanh đồng trực tiếp thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.

Đạo Mẫu là tín ngưỡng bản địa hàng đầu của các dân tộc Việt Nam, trong đó, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt vừa được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Đền Đông Cuông là một linh tích được nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian nhận định có vị trí quan trọng trong hệ thống thờ Đạo Mẫu, được coi là vùng khởi nguồn của Mẫu Thượng ngàn, Mẫu Đệ nhị trong Tam tòa Thánh Mẫu. Vì vậy, Festival là dịp để những bản hội, thanh đồng, cung văn từ các tỉnh, thành phố trong cả nước về Đông Cuông dâng hương kính Mẫu, tham gia diễn xướng hầu đồng và những hoạt động tại Festival.

Lời văn "Đông Cuông cổ tích hữu tình danh lam. Tiên cô Bé trên ngàn lừng lẫy. Đất Đông Cuông đã dậy thần oai" vang lên, thanh đồng trong trang phục áo chầu, cài hoa rực rỡ, tay múa nhịp nhàng, thăng hoa theo giọng hát chầu văn ngọt ngào, bên cạnh tứ trụ hầu dâng phối hợp dâng khăn, dâng hương. Dưới ánh đèn sân khấu huyền ảo, khán giả cuốn mình trầm trồ khen ngợi, vỗ tay tán thưởng, hát rộn rã theo màn trình diễn của các giá đồng rực rỡ, đầy ắp âm nhạc và vũ điệu.

Anh Nguyễn Tùng Dương  - du khách đến từ tỉnh Lạng Sơn cho biết: "Các màn trình diễn trong đêm hội đều vượt qua sức tưởng tượng của tôi. Lần đầu tiên, tôi được tham gia một lễ hội văn hóa mang tính tâm linh mà lại vui nhộn như thế. Trước kia, khi nói đến hầu đồng, tôi cảm thấy khá dè dặt bởi đó là một loại hình trình diễn mang đậm yếu tố tâm linh. Tuy nhiên, sau khi tham dự Festival tôi lại rất thích không khí rất sôi động ấy. Tôi và mọi người có thể thoải mái lắc lư cũng như cổ vũ nhiệt tình cho các nghệ sỹ, khác hẳn với sự uy nghiêm ban đầu tưởng tượng”.

Đưa du khách từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, trong đêm khai mạc Festival Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn du khách còn được mãn nhãn với màn trình diễn trang phục thờ Mẫu đầy màu sắc, đậm đà bản sắc văn hóa. Nếu chầu văn là “linh hồn” của tín ngưỡng thờ Mẫu thì trang phục (khăn chầu, áo ngự) là vật dụng quan trọng không thể thiếu để thực hiện nghi thức lên đồng.

Mỗi bộ trang phục được dùng cho một giá đồng, thể hiện đặc trưng của từng vị thánh trong đạo Mẫu và còn là hình tượng văn hóa được đúc kết từ nhiều thế hệ người Việt.

Bà Nguyễn Thị Bích Loan - Phó ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo tồn đạo Mẫu Việt Nam cho biết: "Trang phục hầu đồng góp phần quan trọng, không thể thiếu trong nghi thức hầu đồng. Thiếu trang phục, buổi lễ hầu đồng mất đi phần hấp dẫn, ít nhất về mặt hình thức trong buổi biểu diễn nghệ thuật truyền thống. Trang phục đẹp không chỉ giúp thanh đồng thêm thăng hoa mà còn khiến người tham dự cảm thấy phấn khích, hào hứng hơn".

Bản hội Hà Nội trình bày giá hầu ông Hoàng Mười tại Festival.

Bên cạnh các hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn, Festival Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn còn diễn ra Canaval rước biểu tượng Mẫu Thượng ngàn. Sân khấu được nghệ thuật hóa là đường phố với những màn trình diễn đậm bản sắc văn hóa, tâm linh, tín ngưỡng.

Các diễn viên trong trang phục dân tộc, trang phục Tam Phủ cầm các biểu tượng Mẫu: đàn tính, khèn Mông, thanh quế khổng lồ và chiếc thuyền. Đắm say trong tiếng nhạc, tiếng sáo, điệu múa nhộn nhịp, du khách hòa mình di chuyển theo dòng người về sân đền Mẫu Thượng ngàn.

Đến với Văn Yên dịp này, ngoài tham dự Festival, du khách còn có thể tìm hiểu thêm về bản sắc, con người nơi đây thông qua các gian hàng trưng bày tại Hội chợ giới thiệu các sản phẩm quế Văn Yên, chợ quê các xã, thị trấn; triển lãm, trưng bày tranh ảnh về bản sắc văn hóa dân tộc, con người huyện Văn Yên và thực hành nghi lễ thờ Mẫu.

Sau hai ngày diễn ra lễ hội (20 - 21/5), Festival đã khép lại trong không khí vui tươi, đậm bản sắc văn hóa, tâm linh, tín ngưỡng, ghi dấu ấn tốt đẹp trong lòng du khách thập phương.

Không giấu nổi vui mừng, Tiến sỹ Trần Hữu Sơn - Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam cho biết: "Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu lần này mang ý nghĩa hết sức to lớn. Nổi bật nhất là ý nghĩa tôn vinh giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam, đồng thời góp phần đoàn kết các dân tộc có chung di sản văn hóa phi vật thể, tưởng nhớ vai trò của Mẫu Thượng ngàn cũng như đề cao vai trò của người phụ nữ ở miền núi. Festival góp phần quảng bá di tích đền Mẫu Đông Cuông, quảng bá hình ảnh du lịch Yên Bái đến du khách thập phương, thúc đẩy sự phát triển ngành du lịch Yên Bái".

Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn là hoạt động văn hóa đa sắc màu dân tộc, là hoạt động chính tạo điểm nhấn trong chuỗi các hoạt động hưởng ứng Năm Du lịch Yên Bái 2017, hưởng ứng Năm Du lịch quốc gia 2017 Lào Cai - Tây Bắc.

Festival đã thành công tốt đẹp, để lại ấn tượng tốt đẹp, giúp du khách gần xa được trải nghiệm, được hiểu biết thêm về tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn - được tôn vinh là thần vệ quốc. Từ đó, cùng chung tay gìn giữ nét đẹp tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt - Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vừa được UNESCO vinh danh.

Đồng chí Lê Minh Đức - Phó Chủ tịch UBND huyện Văn Yên: “Được tổ chức Festival Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng ngàn là niềm vinh dự rất lớn đối với huyện Văn Yên. Thông qua Festival lần này, đông đảo các tầng lớp nhân dân sẽ có dịp hiểu sâu sắc hơn di sản thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt mà thông qua hình thức chính là hầu đồng. Đây là dịp để huyện tiếp tục giới thiệu với du khách đậm nét hơn về hình ảnh và con người Văn Yên, cũng như tiềm năng, thế mạnh của huyện về du lịch, từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của huyện trong những năm tới”.

Lê Thương - Thu Hiền