Dẻo thơm bánh dày người Mông

Tôn vinh “Nghệ thuật xòe Thái”

Hướng tới sự kiện “Giới thiệu sắc màu văn hóa dân tộc Mông Yên bái” tại Hà Nội:

Dẻo thơm bánh dày người Mông

Cập nhật: Thứ tư, 15/5/2019 | 11:28:50 AM

YênBái - Đến Trạm Tấu công tác đã nhiều lần, cũng nhiều lần ngủ lại nhờ nhà dân, nhưng thật may mắn khi lần này dù không phải dịp lễ, tết tôi lại được tham gia làm bánh dày - loại bánh dẻo, thơm, đậm đà có tiếng, loại bánh góp phần làm phong phú thêm văn hóa ẩm thực của người Mông với đặc trưng riêng có vô cùng độc đáo.

Giã bánh dày là công đoạn dành cho những người đàn ông Mông khỏe mạnh, khéo léo. (Ảnh: Thu Hiền)

Trời vẫn còn mù sương, tôi lục tục dậy theo chị Mùa Thị Dở ở thôn Mù Cao, xã Bản Mù chuẩn bị đồ xôi để giã bánh dày sắm lễ giỗ của gia đình. Từng rá gạo đầy ăm ắp những hạt gạo nếp nương mẩy, tròn, trắng trong đã được vo qua, ngâm, để ráo nước lần lượt được đổ vào ba chõ gỗ, bắc lên bếp để đồ xôi. Những thanh củi khô được mồi lửa chỉ một lát là cháy đượm nổ lép bép xua đi cái lạnh miền sơn cước.

Trong màn đêm tĩnh mịch, chị Dở thủ thỉ kể: "Bánh dày của người Mông chúng tôi làm chủ yếu để thờ cúng ông bà, cha mẹ, làm trong các dịp lễ, tết, ngày giỗ gia tiên. Với quan niệm, người sống ăn bánh dày, chết đi cũng ăn bánh dày”.

Vừa chuyện, chị Dở vừa điều chỉnh lại lửa nồi đồ xôi. Chị bảo, làm vậy để tránh để nước sôi trào ướt gạo dưới đáy chõ, cũng như không để nồi xôi bị bí hơi, chín không đều, khi giã thì bánh dày sẽ cứng, lổn nhổn, bùng nhùng.

Rồi chợt nhớ ra câu chuyện bánh dày đang còn dang dở, chị kể tiếp: "Ngày bé, tôi vẫn nghe già làng kể lại, bánh dày của người Mông gắn với câu chuyện tình yêu của một đôi trai gái. Một ngày nọ, cô gái bị hổ bắt cóc, chàng trai đau buồn đi tìm.

Để chống đói, người con trai đã nghĩ ra cách lấy gạo nếp xôi lên rồi giã thật mịn, nặn lại thành bánh mang theo. Lặn lội băng núi, đồi, thác ghềnh hiểm trở, cuối cùng thì anh cũng đến nơi trú ngụ của con hổ cướp người yêu mình. Con hổ cảm động trước tình yêu sâu đậm của đôi trai gái mà thả cho cô gái về. Đôi trai tài, gái sắc sống hạnh phúc bên nhau. Từ đó, chiếc bánh dày trở thành biểu tượng của tình yêu thủy chung của trai gái người Mông. Đi vào cuộc sống, bánh dày trở thành món ăn truyền thống và được coi là đặc sản của dân tộc Mông”.

Trời chuyển sáng cũng là lúc xôi vừa chín, anh Tráng A Của, chồng chị Dở cũng đã chuẩn bị xong chày, máng sẵn sàng cho việc giã bánh. Những chõ xôi còn nóng hôi hổi được đổ ra máng gỗ. Thứ xôi nếp nương thơm ngào ngạt đến lạ lùng. Anh Của cùng người con trai thứ tên Pao tay cầm chắc những chiếc chày gỗ, phối hợp giã bánh nhịp nhàng. Chày gỗ va vào máng xôi tạo ra âm thanh "cắc, bụp, cắc, bụp” đều hòa trong tiếng gió, tiếng nước róc rách, tiếng của những hạt nếp đang biến hình thành dạng bánh.

Làm bánh dày đòi hỏi sự phối hợp đều đặn, nhịp nhàng của các công đoạn, không công đoạn nào được ngắt quãng. Vung chày giáng xuống đã mệt, nhưng nhấc được chày lên cũng cực nhọc không kém bởi sự kéo dính của xôi.

Trên khuôn mặt đỏ ửng của bố con anh Của lấm tấm mồ hôi, tiếng thở cũng trở nên nặng nhọc. Chẳng thế mà công đoạn giã bánh dày thường là dành cho đàn ông khỏe mạnh, khéo léo. Khi xôi đã giã nhuyễn, lại đến khâu của những người phụ nữ như chị Dở và tôi.

Thấy tôi lóng ngóng, chưa biết bắt đầu từ đâu, chị Dở tinh ý hướng dẫn: "Trước khi nặn bánh phải xoa một ít lòng đỏ trứng gà vào tay để khỏi dính tay, vừa tăng độ thơm ngon cho bánh”. Làm theo các công đoạn chị Dở vừa dạy, tôi xoa một ít lòng đỏ trứng gà, lại véo một khối xôi quánh dẻo, lăn qua lăn lại trên tấm lá chuối.

Khối bánh có đến nửa ký bột khiến tôi chật vật mãi mới nặn thành hình. Thế rồi những chiếc bánh trắng trong nổi bật trên màu xanh của lá được xếp lần lượt vào các mâm cỗ để hòa vị cùng các món ăn như gà luộc, thịt lợn cắp nách nướng, măng, rau dâng lên lễ giỗ.

Và cũng đến lúc được thưởng thức, cầm miếng bánh dày chấm với mật ong rừng, cảm nhận sự dẻo, thơm ngậy quyện ngòn ngọt như thấy như cả tinh hoa của núi rừng, của vụ mùa bội thu. Bánh dày của người Mông giản dị, mộc mạc mà thanh tao, luôn gợi nhớ đức tính kiên trì, cần cù chất phác của người Mông bao đời nay. Ắt hẳn ai đã một lần được thưởng thức món bánh đặc biệt này sẽ không thể nào quên.

Lê Huyền

Bánh dày người Mông giã bánh Trạm Tấu

Các tin khác

Vinh danh Nghệ thuật xòe Thái: Trọn vẹn hồn di sản

Vòng đại xòe tại Lễ đón bằng của UNESCO ghi danh

Đã tròn 1 năm kể từ ngày Nghệ thuật Xòe Thái chính thức được UNESCO đưa vào Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Người dân thị xã Nghĩa Lộ (Yên Bái) luôn tự hào và ý thức để gìn giữ, lưu truyền loại hình nghệ thuật độc đáo này.

Yên Bái tổng kết công tác tổ chức Lễ đón nhận Bằng của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật Xòe Thái”

Chiều 10/10, tại thị xã Nghĩa Lộ, UBND tỉnh Yên Bái tổ chức Hội nghị tổng kết Lễ đón nhận Bằng của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật Xòe Thái” vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; khai mạc Lễ hội Văn hóa- Du lịch Mường Lò, khám phá Danh thắng quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải năm 2022.

Lễ vinh danh Nghệ thuật Xòe Thái tại Yên Bái: Chu đáo, an toàn, ấn tượng, thành công

Lễ đón nhận Bằng của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật Xòe Thái” là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và khai mạc Lễ hội Văn hóa - Du lịch Mường Lò, khám phá Danh thắng Quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải năm 2022 (Lễ đón nhận và khai mạc Lễ hội) là sự kiện mang tầm cỡ quốc gia, có ý nghĩa và quy mô lớn nhất từ trước đến nay đối với tỉnh Yên Bái và các tỉnh có di sản. Với những nỗ lực cao nhất có thể, Yên Bái đã làm nên một lễ hội thành công về mọi mặt, ghi ấn tượng mạnh trong lòng người dân và du khách.

Xòe Thái góp phần xây dựng “Trường học hạnh phúc”

Để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, những năm qua, Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Nghĩa Lộ đã xây dựng kế hoạch đưa 6 điệu xòe cổ của dân tộc Thái vào chương trình giảng dạy ngoại khóa cho học sinh; qua đó khơi dậy tình yêu và trách nhiệm bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc trong thế hệ trẻ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, xây dựng “Trường học hạnh phúc”.

Tôn vinh “Nghệ thuật xòe Thái”