“Vị lãnh tụ cứu sinh nước Việt
Bác yêu nước thương người Việt Nam
Toàn dân theo cờ đỏ Bác dựng
Ở Ba Đình lịch sử mùa thu
Nước độc lập, dân tự do ấm no, hạnh phúc...”

Từng câu chữ trong bài “Nhớ Bác Hồ” ở điệu hát then ấy của ông cứ mê đắm chúng tôi cuốn theo, say sưa theo. Càng nghe, càng thấm và chúng tôi đã hiểu niềm đam mê ấy chất chứa trong từng tiếng rung, độ vang ngân, lời ca say sưa của người nghệ nhân đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm”. Ông là nghệ nhân ưu tú Hoàng Kế Quang ở thôn 6, xã Hưng Khánh, huyện Trấn Yên.

Từ bao đời nay, then đã trở thành một loại hình văn hóa nghệ thuật dân gian truyền thống của người Tày đất Hưng Khánh, Trấn Yên. Then chính là “tiếng lòng” của họ, vì nó là sự kết hợp các yếu tố nghệ thuật như âm nhạc, múa... và các giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc được thổi hồn trong đó.

Nghệ nhân ưu tú Hoàng Kế Quang.

Từ nhỏ, ông Quang đã được cha, vốn là một thầy then có tiếng trong vùng, truyền dạy môn nghệ thuật này. Mê hát then từ năm 12 tuổi, ông Quang thường xuyên tham gia những lễ hội và đắm say trong các làn điệu múa then, xòe then, khắp then, hát cọi...

Yêu hát then nên ông đã rất gắn bó và say mê với cây đàn tính. Tiếng đàn tính tha thiết, ngọt ngào, ông gửi gắm vào đó tình yêu với bản làng, núi rừng quê hương. Người bạn tâm giao này đã chia sẻ cùng ông biết bao niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống.

Yêu then, ông dành thời gian sưu tầm các làn điệu hát then của đồng bào Tày sống trên địa bàn huyện Trấn Yên để truyền dạy cho con cháu. Ông luôn đau đáu nỗi niềm là làm sao gìn giữ được những làn điệu dân ca của cha ông. Với ông, then như hơi thở, là lẽ sống của cuộc đời.

Nghệ nhân Hoàng Kế Quang truyền dạy cho các học trò trong xã.

Nặng lòng với then, ông đã giúp cho các khu dân cư Núi Vì, Khe Lếch, Ngọn Đồng, Khe Cam, Pá Thoọc thành lập đội văn nghệ và ra mắt khu dân cư văn hóa. Miệt mài truyền dạy cho học trò trong xã và các xã khác những điệu hát, múa then, xòe then và đánh đàn tính, ông Quang mong muốn giúp các bạn trẻ thêm hiểu, thêm yêu nét đẹp văn hóa dân tộc mình và sẽ tiếp nối, gìn giữ, phát huy.

Cùng với cây đàn tính, nghệ nhân Hoàng Kế Quang đã tham gia rất nhiều hội diễn nghệ thuật các dân tộc, liên hoan hát dân ca giao duyên các dân tộc, liên hoan dân ca Việt Nam khu vực phía Bắc... và giành không ít huy chương vàng, giấy khen. Mỗi lần tham gia là cơ hội tốt để ông thêm hiểu biết, học hỏi thêm nét đẹp văn hóa của các dân tộc và giới thiệu nét đẹp văn hóa dân tộc mình với bạn bè. Đặc biệt tháng 11/2015, ông Quang được Chủ tịch nước ký tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian tỉnh Yên Bái vì đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa của dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Chia tay Nghệ nhân ưu tú Hoàng Kế Quang. Lời then mượt mà, sâu lắng hòa cùng tiếng đàn tính trầm bổng và da diết của ông cứ xốn xang, da diết theo bước chân người đi...

Thu Trang – Ngọc Sơn