Năm 2019 và 2020, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Yên Bình (cơ quan quản lý Dự án) phối hợp với Công ty cổ phần Nông nghiệp hữu cơ VN-GREEN (cơ quan chủ trì thực hiện Dự án) triển khai thực hiện Dự án "Phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm bưởi Đại Minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái”, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (XDNTM) giai đoạn 2018 - 2020 tỉnh Yên Bái. 

Mục tiêu của Dự án là phát triển chuỗi liên kết từ sản xuất đến kinh doanh nhằm nâng cao chất lượng bưởi, gia tăng giá trị và đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm bưởi Đại Minh. 

Thạc sĩ Đỗ Thị Hương - Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp Hữu cơ VN-GREEN, Chủ nhiệm Dự án cho biết: ngay sau khi Dự án được UBND huyện Yên Bình phê duyệt, Chủ nhiệm Dự án và các thành viên Dự án đã phối hợp với chính quyền xã Hán Đà và Đại Minh tiến hành khảo sát, lựa chọn được 65 hộ đăng ký tham gia xây dựng mô hình với tổng diện tích 20 ha tại 2 xã Đại Minh 18 ha và Hán Đà 2 ha. 

Toàn bộ diện tích mô hình được thực hiện trên bưởi Đại Minh (giống bưởi Khả Lĩnh), tuổi cây trong vườn đạt trên 15 năm tuổi. Các hộ tham gia Dự án có vị trí vườn thực hiện gần hoặc liền kề nhau, giao thông đi lại thuận lợi; có kinh nghiệm trong sản xuất cây ăn quả, có tâm huyết, đủ lao động và cam kết đảm bảo nguồn kinh phí phần dân đóng góp để thực hiện mô hình...

Tiếp theo, Dự án đã tổ chức 4 lớp tập huấn: kỹ thuật chăm sóc, cắt tỉa, bón phân, phòng trừ sâu bệnh theo quy trình sản xuất bưởi an toàn, chất lượng theo hướng hữu cơ; tập huấn nâng cao năng lực quản lý; tập huấn quản trị chuỗi giá trị và phát triển thương hiệu bưởi Đại Minh; tập huấn phát triển thị trường cho 160 lượt người tham dự, đối tượng là các hộ dân sản xuất, hộ kinh doanh trong Dự án. 

Đồng thời, thực hiện việc ghi chép đầy đủ thông tin canh tác vườn bưởi (sử dụng phân bón đầu vào; kiểm tra và phòng trừ sâu bệnh...); xây dựng nguồn thông tin phục vụ truy xuất nguồn gốc; thảo luận xây dựng mẫu mã tem dán trên quả bưởi và mã QR-code truy xuất đến tận vườn/hộ gia đình; tiêu chuẩn chất lượng, mẫu mã điều kiện quả bưởi dán tem bưởi Đại Minh... 

Các hộ tham gia mô hình còn được hỗ trợ phân hữu cơ, phân lân Văn Điển, phân khoáng giàu kali, sunfat đồng và vôi để phòng nấm hại rễ, dung dịch khử nấm vỏ quả. Hỗ trợ cấp 500.000 đến 560.000 tem bưởi Đại Minh có mã QR - code truy xuất nguồn gốc sản phẩm bưởi Đại Minh cho các hộ thực hiện Dự án; hỗ trợ nilon chuyên dụng dùng bọc và bảo quản quả lâu hơn, kéo dài thời gian tiêu thụ cho sản phẩm bưởi Đại Minh; bao lưới đựng khi thu hoạch và vận chuyển quả cho các hộ dân.

Doanh nghiệp liên kết với các hộ sản xuất để thực hiện ký cam kết tiêu thụ sản phẩm của Dự án, thông qua sàn giao dịch bưởi (buoivn.com) của Công ty cổ phần Nông nghiệp Hữu cơ VN-Green để thực ký hợp đồng mua bán sản phẩm, phấn đấu thực hiện việc ký kết tiêu thụ sản phẩm bưởi mô hình ngay từ trước khi thu hoạch. 

Để tận mắt trông thấy những kết quả đạt được sau gần 2 năm thực hiện Dự án, chúng tôi đã về xã Hán Đà và Đại Minh tham quan một số mô hình tham gia Dự án. 

Đầu tháng 12, tiết trời se lạnh hơn, nhiều hộ trồng bưởi ở Hán Đà và Đại Minh đã thu hoạch xong, không còn bưởi bán nữa, nhưng hộ ông Nguyễn Xuân Hòa ở Đại Minh và anh Tô Văn Hữu ở xã Hán Đà vẫn còn khá nhiều bưởi đang thu hoạch. 

Ông Nguyễn Xuân Hòa chia sẻ: "Năm 2019, khi gia đình tôi chưa tham gia Dự án, giá bán bưởi bấp bênh, không ổn định, tôi phải bán cả vườn quả bưởi non cho thương lái được 200 triệu đồng, trừ chi phí đi thu về được 150 triệu đồng. Năm 2020, gia đình tôi được tham gia Dự án của huyện; được tập huấn kỹ thuật chăm sóc bưởi theo hướng hữu cơ; được Dự án hỗ trợ phân hữu cơ, thuốc vi sinh để phun phòng trừ sâu bệnh cho bưởi... liên kết ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị, tôi không phải lo về đầu ra nữa”.

- Gia đình ông hiện có bao nhiêu cây bưởi và năm nay thu nhập được bao nhiêu tiền?

- Tôi hiện có 250 cây bưởi gồm 6 loại: bưởi Đại Minh, bưởi Sửu, bưởi Diễn, bưởi da xanh, bưởi Soi Hà... Năm nay được Dự án hợp đồng tiêu thụ 70% bưởi loại 1, Công ty cổ phần Nông nghiệp Hữu cơ VN-GREEN tiêu thụ khoảng 30% nữa, còn loại chưa đạt giá trị cao, tôi đổ cho thương lái về bán lẻ. 

Giá bưởi cũng cao hơn so với bán cho thương lái và hiện tại giá bưởi Đại Minh cuối vụ tiêu thụ liên kết theo chuỗi giá trị bán được 20.000 đồng/quả. Nếu bán cho thương lái chỉ được 12.000 - 13.000 đồng/quả. 

"Tôi dự kiến bán nốt đợt bưởi này sẽ được khoảng trên 1.000 quả cho Dự án, tổng thu về được trên 250 triệu đồng, trừ chi phí hết khoảng 70 triệu đồng, thu nhập cao hơn năm trước 30 triệu đồng" - ông Hòa cho hay. 

Ông Nguyễn Xuân Hòa ở thôn Làng Cần, xã Đại Minh thu hoạch bưởi bán cho Dự án Phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm bưởi Đại Minh. 

Rời xã Đại Minh, chúng tôi đến xã Hán Đà. Vào thời điểm này, nhiều hộ trồng bưởi theo phương thức truyền thống đã thu hoạch bưởi xong khoảng 2 tháng, nhưng vườn bưởi Dự án của gia đình anh Tô Văn Hữu ở thôn Hồng Quân và một số hộ tham gia Dự án vẫn đang nhộn nhịp người ra vào thu hoạch, đặt mua. 

Anh Hữu vừa thu hoạch bưởi cho vào những chiếc hòm gỗ kê cao bảo quản cho khách vừa chỉ tay về phía cây bưởi lâu năm nhất trong vườn giới thiệu: "Cây bưởi này ông Chu Anh Tiệp ở đơn vị tư vấn Dự án đã đặt mua hết quả rồi!". 

- Anh có thể cho chúng tôi thưởng thức một quả được không? - anh bạn cùng đi đùa vui.

- Được thôi! Anh Hữu trèo lên cây bưởi cổ thụ hái mấy quả gọt mời khách. Trước khi ăn bưởi, anh Hữu còn hướng dẫn khách ăn bưởi trước rồi mới uống nước trà, vì nếu uống trà trước sẽ không thưởng thức được hết hương vị tinh khiết của bưởi Đại Minh. 

- Cây bưởi này bao nhiêu tuổi rồi ạ? - tôi hỏi.

- Cây bưởi này do bố tôi trồng và nó vào khoảng trên 50 năm tuổi. Gia đình tôi hiện có 300 cây bưởi và 100 cây đã cho thu hoạch; trong đó, có 50 cây bưởi Đại Minh trên 50 tuổi. Trong đó, anh Tiệp - cán bộ đơn vị tư vấn Dự án đã lựa chọn được 1 cây quả kích cỡ vừa phải, mọng nước, tôm giòn, thơm mát để làm cây đầu dòng bảo tồn và nhân giống.

- Giá bưởi năm nay có khá hơn năm trước không anh? 

- Tôi tham gia Dự án từ năm 2019 và giá bưởi thường bán được từ 25.000 - 30.000 đồng/quả. Năm nay, giá thị trường giảm, nhưng Dự án vẫn tiêu thụ ổn định với giá bình quân 15.000 đồng/quả. Thời điểm cuối vụ, anh Tiệp vừa gọi điện đặt thêm 1.000 quả bưởi Đại Minh với giá 20.000 đồng/quả để bán trong dịp tết Dương lịch nhưng tôi vừa phải xin lỗi anh ý vì hết hàng rồi - anh Hữu giãi bày.

Sau 2 năm triển khai thực hiện, Dự án "Phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm bưởi Đại Minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái” đã xây dựng được 65 mô hình phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị, đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm bưởi của các hộ tham gia. 

Năm 2019, Dự án đã ký hợp đồng liên kết tiêu thụ 70% sản lượng quả đạt tiêu chuẩn hàng hóa loại 1 thông qua Hợp tác xã (HTX) Bưởi đặc sản Đại Minh phân phối và khách hàng tiêu dùng trực tiếp; Công ty cổ phần Nông nghiệp Hữu cơ VN-GREEN trực tiếp thu mua 30% sản lượng đạt tiêu chuẩn hàng hóa phân phối khách hàng trực tiếp và thông qua kênh cửa hàng sạch. 

Sản lượng bưởi còn lại phẩm cấp chưa cao, chưa đủ tiêu chuẩn cấp tem chiếm 55,52% sản lượng, các hộ sản xuất liên kết với thương lái bán buôn, bán lẻ tại địa phương. Năm 2020, sản lượng bưởi quả đạt tiêu chuẩn tiêu thụ đạt trên 75%, HTX Bưởi đặc sản Đại Minh liên kết tiêu thụ 70% cho các hộ dân, công ty liên kết tiêu thụ 30%. Sản lượng bưởi quả còn lại chiếm 24,9%, các hộ bán lẻ và bán cho thương lái... 

Chia tay với những người nông dân làm nghề trồng bưởi ở Yên Bình, chúng tôi thấy niềm vui hiển hiện rõ trên khuôn mặt của các hộ dân tham gia Dự án. Bởi vì, Dự án không chỉ giúp các hộ nông dân trực tiếp tham gia xây dựng mô hình mà còn làm thay đổi nhận thức về trồng, chăm sóc, thu hoạch truyền thống của hàng nghìn hộ dân sang trồng, chăm sóc giống bưởi Đại Minh theo hướng hữu cơ, nâng cao thu nhập cho các hộ dân, góp phần bảo tồn loài gen quý hiếm của giống bưởi này để hương bưởi Đại Minh mãi bay xa.