Những năm qua, ngành sản xuất và chế biến chè huyện Văn Chấn đã tạo công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập cho hàng nghìn nông dân, góp phần thúc đẩy nền nông nghiệp địa phương phát triển. 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác sản xuất và chế biến chè trên địa bàn huyện vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập. Do đó, huyện Văn Chấn đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ từ nâng cao năng suất, chất lượng vùng chè đến rà soát, sắp xếp cơ sở chế biến, sản xuất; đồng thời, đẩy mạnh liên kết, xây dựng thương hiệu để ngành sản xuất, chế biến chè phát triển bền vững.

Những ngày này, người trồng chè Văn Chấn đang thu hái những lứa chè xuân.  Các nhà máy, cơ sở sản xuất, dây chuyền chế biến chè đã bắt đầu nóng máy. Theo dự báo, vụ chè năm nay có nhiều khởi sắc do thời tiết thuận lợi và các doanh nghiệp nhận nhiều đơn hàng số lượng lớn. Theo thống kê, hiện nay, trên địa bàn huyện có 5 công ty cổ phần, 14 công ty TNHH, 15 doanh nghiệp tư nhân, 12 hợp tác xã tham gia chế biến, kinh doanh chè. 

Để nâng cao giá trị cây chè, 5 năm qua, huyện đã trồng mới 282,29 ha chè Shan; trồng mới, trồng cải tạo 509,5 ha chè già cỗi, chè trung du bằng các giống chè tiến bộ kỹ thuật cho năng suất và chất lượng. Nhờ chuyển đổi cơ cấu giống chè, tập trung đầu tư, thâm canh, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mà năng suất chè tăng từ 90,98 tạ/ha năm 2016 lên 120 tạ/ha ở năm 2020. Sản lượng chè búp tươi tăng từ 45.038 tấn lên 46.000 tấn. 

Đến nay, huyện hình thành các vùng sản xuất chè hàng hóa tập trung; các mô hình sản xuất liên kết theo chuỗi được triển khai thực hiện; một số sản phẩm chè được các tổ chức trong nước và quốc tế đánh giá cao như: chè Shan tuyết Suối Giàng, chè trắng Giằng Pằng; trong đó có 4 sản phẩm chè được công nhận sản phẩm OCOP từ 3 đến 4 sao. 

Tuy nhiên, qua đánh giá, bên cạnh những kết quả đạt được, ngành chè Văn Chấn còn tồn tại nhiều bất cập. Đó là quy mô sản xuất nhỏ, việc áp dụng quy trình kỹ thuật còn nhiều hạn chế dẫn đến năng suất, chất lượng chè của các vùng chè do người dân canh tác còn thấp; việc sử dụng máy hái chè không đúng kỹ thuật đã ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển bền vững của cây chè; mối liên kết giữa vùng nguyên liệu với cơ sở chế biến còn chưa chặt chẽ, đồng bộ và chưa đồng nhất; việc hình thành quá nhiều cơ sở chế biến chè đã gây ra tình trạng tranh mua, tranh bán, làm ảnh hưởng đến chất lượng nguyên liệu chè búp tươi; số lượng cơ sở chế biến chè chất lượng cao còn ít, chủ yếu ở dạng thô; dây chuyền thiết bị, máy móc, công nghệ tuy đã được đầu tư, nâng cấp nhưng thiếu đồng bộ...

Trước thực trạng trên, huyện Văn Chấn đã triển khai nhiều giải pháp để ngành sản xuất, chế biến chè phát triển bền vững. Trước mắt, huyện thực hiện quy hoạch, phân vùng nguyên liệu, gắn trách nhiệm của các cơ sở chế biến với việc đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu thông qua việc ký kết các hợp đồng liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm cho người dân. 

Trong đó, các xã, thị trấn có vùng chè thực hiện việc phân vùng nguyên liệu, ký kết hợp đồng, liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm giữa cơ sở, doanh nghiệp chế biến và người trồng chè trên địa bàn; đồng thời, rà soát, đánh giá năng lực, thiết bị, công nghệ và khả năng cung cấp nguyên liệu của các cơ sở chế biến đảm bảo đáp ứng các quy định theo Quy chuẩn quốc gia về cơ sở chế biến chè; vận động, khuyến khích các cơ sở nhỏ lẻ liên kết hoạt động trong các hợp tác xã, tổ hợp tác hoặc các làng nghề. 

Ông Nông Ích Chấn - Phó Chủ tịch UBND huyện Văn Chấn cho biết: "Quan điểm của huyện là hạn chế cấp phép đầu tư xây dựng mới nhà máy chế biến chè và chỉ cấp phép, mở rộng quy mô nhà máy chế biến chè đối với các chủ đầu tư có vùng nguyên liệu đảm bảo. Huyện cũng kiên quyết đình chỉ hoạt động đối với các cơ sở không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, cơ sở không có vùng nguyên liệu hoặc không có hợp đồng đầu tư thu mua nguyên liệu”. 

Bên cạnh đó, huyện cũng tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật trong canh tác, chăm sóc đối với các hộ trồng chè, gắn cây chè với phát triển kinh tế hộ; xây dựng khu vực chuyên canh cây chè ổn định theo tiêu chuẩn VietGAP, chè hữu cơ, chè an toàn; tiến hành trồng bổ sung, trồng thay thế 300 ha chè già cỗi, trồng mới 250 ha chè Shan ở các xã thượng huyện... 

Phấn đấu đến năm 2025, tổng diện tích chè toàn huyện đạt 5.000 ha, sản lượng đạt 50.000 tấn. Ngoài ra, huyện tăng cường mô hình liên kết giữa các hộ trồng chè thành hợp tác xã, tổ hợp tác, câu lạc bộ hay nhóm liên minh, đặc biệt tại các vùng có chè Shan và mối liên kết giữa doanh nghiệp, nhà khoa học với người trồng chè. 

Đồng chí Mai Mộng Tuân - Bí thư Huyện ủy Văn Chấn cho biết: "Vừa qua, huyện thành lập Hiệp hội Chè Văn Chấn để tăng cường sự liên kết, thống nhất giữa các cơ sở chế biến, kinh doanh chè về giá, chất lượng, vùng nguyên liệu và đầu ra cho sản phẩm. Bên cạnh đó, huyện cũng tăng cường xây dựng thương hiệu, phát triển thương hiệu và các hoạt động xúc tiến thương mại cả trong và ngoài nước để mở rộng thị trường tiêu thụ, nâng cao giá trị, sản phẩm chè Văn Chấn”.