Tính đến nay, Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh thị xã Nghĩa Lộ đã hoạt động được 26 năm. Ngày 2/7/1982, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc huyện Văn Chấn bắt đầu làm lễ khởi công xây dựng. Lúc đầu chỉ là vườn cây, ao cá, sau đó theo nguyện vọng của đồng bào các dân tộc vì quá xa Hà Nội không mấy khi có điều kiện về thăm nhà sàn Bác Hồ nên đề nghị huyện cho làm thêm ngôi nhà sàn giống như nhà sàn của Bác Hồ ở Hà Nội. Được sự giúp đỡ của Bảo tàng Hồ Chí Minh, huyện tiến hành làm nhà sàn Bác Hồ, mở rộng diện tích vườn cây và xây ao cá Bác Hồ phía trước nhà sàn theo hình bản đồ huyện Văn Chấn rộng trên 2000m².

Năm 1985, Bảo tàng Hồ Chí Minh gửi tặng một bức tượng Bác Hồ bằng thạch nhũ, một bộ quần áo ka ki và đôi dép cao su, chiếc mũ cát của Bác Hồ chế bản từ nguyên mẫu giúp Khu tưởng niệm hoàn thiện dần, đủ và đẹp hơn. Năm 1995, Chính phủ ra quyết định tái thành lập thị xã Nghĩa Lộ thì Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh được giao cho thị xã Nghĩa Lộ quản lý. Đến năm 1997, Bộ Văn hoá thông tin ra quyết định công nhận Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh thị xã Nghĩa Lộ thuộc hệ thống Bảo tàng Hồ Chí Minh và đổi tên thành Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trên căn nhà sàn Bác Hồ, chúng tôi cùng anh Trần Đức Hải- Giám đốc Khu tưởng niệm kính cẩn thắp hương tưởng nhớ tới Vị cha già của dân tộc. Cùng đứng nhìn bao quát khu vườn cây hoa quả đan cài bên nhau, trùm bóng mát trên mặt đất rộng lớn suốt từ ngoài cổng vào gần ngôi nhà sàn. Ao cá gợn sóng nước với nhiều loại cá như: bỗng tượng, chép đỏ, trắm... Anh Hải cho biết, từ năm 1998 đến nay, khu vườn đã được trồng bổ sung một số giống cây đảm bảo chất lượng, thay thế những cây đã cằn cỗi. Những cây nhãn Hương Chi, vải thiều Thanh Hà, hồng Nhân Hậu, rồi xoài DGL1, DGL6… đan cài với nhiều màu sắc của mận Tam Hoa, hồng Bảo Lương, doi Nam bộ, với gần 700 cây các loại. Từ khu vườn này, hàng năm cán bộ kỹ thuật còn chiết ghép hàng ngàn cành táo, mơ, mận, bưởi… giúp đồng bào có giống cây ăn quả quí từ “vườn quả Bác Hồ” về trồng tại gia đình.

Bảo tàng Hồ Chí Minh hàng năm vẫn thường xuyên quan tâm giúp đỡ, cung cấp cho đơn vị những tư liệu, sách báo, phim, ảnh về Bác Hồ, mở các lớp tập huấn về bảo tàng, lưu trữ, thuyết minh và nghiệp vụ tuyên truyền về Bác. Những ngày lễ, ngày tết, đơn vị thường xuyên mở triển lãm tranh, ảnh, tư liệu về Bác với các chuyên đề: Chủ tịch Hồ Chí Minh với các dân tộc thiểu số Việt Nam; Chủ tịch Hồ Chí Minh với công tác xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam; Chủ tịch Hồ Chí Minh- danh nhân văn hoá, người anh hùng giải phóng dân tộc… Không chỉ tổ chức triển lãm, chiếu phim tại chỗ, anh em trong đơn vị còn tổ chức đi cơ sở để phục vụ đồng bào các dân tộc vùng cao, vùng xa.

Đặc biệt, hưởng ứng cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, đơn vị đã tập trung làm tốt các hoạt động tổ chức triển lãm, giới thiệu sâu rộng tới các tầng lớp cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu sâu sắc hơn qua các chuyên đề, tài liệu. Đơn vị đã phối hợp với Bảo tàng Hồ Chí Minh để có 2 bộ ảnh chuyên đề về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và Bác Hồ với phong trào thi đua yêu nước. Những tư liệu, hình ảnh quí về Bác được đồng bào đón nhận với biết bao tình cảm yêu thương, kính trọng.  Qua đánh giá của cấp uỷ, hoạt động của đơn vị thực sự đã góp phần tham gia tuyên truyền, tác động tích cực đến đông đảo tầng lớp nhân dân, nâng một bước nhận thức trong thực hiện nhiệm vụ chung của địa phương về học tập và làm theo tấm gương của Bác. 

Về thăm Khu tưởng niệm, chúng tôi gặp cụ Nguyễn Văn Ca - cán bộ lão thành phường Tân An, cụ phấn khởi: “Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh thực sự là nơi sinh hoạt chính trị, niềm vinh dự, tự hào của cán bộ, đồng bào các dân tộc vùng Nghĩa Lộ- Yên Bái. Là một đảng viên, tôi luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm trong việc tuyên truyền giáo dục thế hệ trẻ sống và học tập theo tấm gương đạo đức của Bác”.

Được biết, vào các ngày lễ, ngày sinh nhật Bác, cụ và các hội viên người cao tuổi của phường thường xuyên đến thắp hương tượng niệm Bác. Rồi cùng nhau sinh hoạt văn hoá, đọc báo, văn nghệ, thể dục, nghe thời sự, tìm hiểu về cuộc đời của Bác. Cụ Ca từng tham gia công tác trong xã, rồi làm Bí thư Đảng bộ xã Nghĩa An, hiện nay đã bước sang tuổi 88, 59 năm tuổi Đảng, cụ vẫn thường xuyên nuôi dạy, giáo dục con cháu học tập và làm theo tấm gương của Bác Hồ. Và cụ cũng rất tự hào vì con cháu cụ hiện đều đã trưởng thành là đảng viên, bác sỹ, kỹ sư, giảng viên trường đại học. Nhiều đồng chí lãnh đạo Trung ương, lãnh đạo tỉnh, thị xã, cơ sở và hàng ngàn lượt đồng bào đã vào đây dâng hương tưởng niệm báo công với Bác, trồng cây lưu niệm…

Nằm trong hệ thống 16 Bảo tàng Hồ Chí Minh trong cả nước, Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh thị xã Nghĩa Lộ đã góp phần tuyên truyền tích cực tư tưởng, đạo đức, lối sống, phong cách, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, gắn với việc tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với cán bộ và nhân dân. Đồng thời là niềm vinh dự tự hào của cán bộ, đồng bào các dân tộc ở một thị xã miền Tây của tỉnh.

Văn Trung