Do hoàn cảnh lịch sử để lại, đất lâm nghiệp ở Y Can cũng như các địa phương trong tỉnh có nhiều nguồn gốc khác nhau, việc quản lý và sử dụng còn nhiều bất cập nên tình trạng lấn chiếm, tranh chấp thường xuyên xảy ra, cá biệt đã có vụ việc khiếu kiện đông người gây mất an ninh trật tự. Có đất để sản xuất kinh doanh lâu dài là mong muốn của mọi người dân, nó còn là “thẻ bảo lãnh” để vay vốn đầu tư trồng những giống cây lâm nghiệp dài ngày, cho hiệu quả kinh tế cao.

 Ngay sau khi có công văn chỉ đạo của UBND tỉnh, huyện Trấn Yên đã thành lập Ban chỉ đạo và tổ thư ký giúp việc, đồng thời tiến hành xây dựng kế hoạch về tổ chức triển khai thực hiện phương án giao đất, cho thuê đất, giao rừng, cho thuê rừng gắn liền với cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sản xuất lâm nghiệp đối với quỹ đất do Lâm trường Việt Hưng bàn giao cho Ban quản lý 661 của huyện quản lý tại xã Y Can.

Theo số liệu trên giấy tờ thì quỹ đất mà xã Y Can giao cho người dân trong thời gian tới là từ Lâm trường Việt Hưng bàn giao sang Ban quản lý 661 huyện Trấn Yên có tổng diện tích 2.062ha. Sau khi rà soát tại thực địa và bản đồ 672 thì diện tích trên chỉ còn 1.901ha (số diện tích giảm do sai số đo đạc là 45,3ha và diện tích đất khác xen kẽ là 115,65ha).

Trong số diện tích 1.901ha đất lâm nghiệp, Ban quản lý 661 huyện đã giao cho doanh nghiệp tư nhân 327 là 43,8ha, giao cho cộng đồng thôn An Hòa năm 2011 là 13,6ha. Như vậy diện tích sau khi rà soát và thực hiện phương án là trên 1.843ha.

Để có căn cứ xây dựng phương án, huyện đã chỉ đạo  xã Y Can xây dựng hạn mức đã giao đất lâm nghiệp bình quân trên địa bàn xã và thông qua kỳ họp của HĐND xã trình huyện phê duyệt. Hạn mức của Dự án giao rừng, cho thuê rừng gắn với giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sản xuất lâm nghiệp của xã Y Can về mỗi hộ gia đình là 2,2ha.

Ông Vũ Quốc Tiêu - Chủ tịch UBND, Trưởng ban Chỉ đạo Dự án xã Y Can cho biết: “Quỹ đất thực hiện Dự án là 1.843ha, trong đó có 644ha quy hoạch rừng tự nhiên sản xuất, do vậy tổng số diện tích cần phải lập theo phương án phê duyệt là 1.481ha của 427 hộ gia đình, cá nhân, trong đó giao 310 lượt hộ/568 thửa/518ha, cho thuê 285 lượt hộ/762 thửa/962ha.

Hiện nay, tổ công tác đã tiến hành lập hồ sơ giao đất, cho thuê đất đối với các hộ gia đình, cá nhân tại 7 thôn: Quyết Tiến, Quyết Thắng, Khe Chè, An Hòa, An Thành, An Phú và Minh An”.

Tuy nhiên việc thực hiện Đề án trên địa bàn Y Can còn nhiều khó khăn do khi nhận bàn giao từ Lâm trường Việt Hưng sang Ban quản lý 661 chỉ được nhận bàn giao từ hồ sơ, không tiến hành bàn giao tại thực địa; việc bàn giao tại thực địa chỉ tiến hành đối với phần diện tích hiện nay Lâm trường đang canh tác và được UBND tỉnh giao; phần đường ranh giới cũ của Lâm trường trước khi bàn giao không được thể hiện bằng file số quy chuẩn mà chỉ dựa vào bản đồ cũ để khoanh định ranh giới trên bản đồ 672 và cũng không được tiếp nhận cụ thể tại vị trí nào, do vậy số liệu hiện nay để tính toán chỉ dựa vào số liệu được xác định trên bản đồ 672.

Trong quá trình xây dựng Đề án của huyện và của xã Y Can, quỹ đất do Lâm trường bàn giao cho huyện quản lý, thực tế khi nhận bàn giao toàn bộ quỹ đất này đã bị thay đổi hiện trạng; hiện trạng sử dụng đất đang do người dân canh tác và có tài sản trên đất, về cơ bản hộ gia đình đã quản lý và sử dụng ổn định từ trước năm 1993 nên khó xác định tài sản trên đất…

 Q.T