Theo ông Chủ nhiệm Uỷ ban Dân số-Gia đình-Trẻ em (UBDS, GĐ và TE) huyện thì trung bình mỗi xã một năm ít nhất cũng có từ 3- 4 trường hợp tảo hôn, có xã lên tới vài chục trường hợp. Con số thống kê trên toàn huyện năm 2006 là 201 trường hợp. Năm “lợn vàng” 2007, theo số liệu thống kê chưa đầy đủ của UBDS-GĐ và TE huyện, trong quý I đã có 37 trường hợp tảo hôn ở các xã: Khao Mang (23 trường hợp), Hồ Bốn (5 trường hợp), Zế Xu Phình (2 trường hợp) và Cao Phạ (7 trường hợp). Đấy mới là con số thống kê sơ bộ ở 5 xã chứ chưa phải là toàn huyện. Tình trạng một trong hai người tảo hôn diễn ra phổ biến nhưng chuyện cả hai vợ chồng đều chưa đủ tuổi kết hôn cũng không phải là hiếm. Tuy độ tuổi của những người lấy vợ, lấy chồng quá sớm này những năm gần đây có tăng lên nhưng vẫn rất nhiều trường hợp lấy nhau từ thuở mười bốn, mười lăm.

Khỏi phải bàn đến những hệ lụy hậu hôn nhân, kết hôn sớm, sinh sớm, sinh nhiều - đó là tất yếu của hầu hết các cặp vợ chồng “trẻ con”; đây cũng chính là nguyên nhân cơ bản khiến cho tỷ lệ sinh con thứ ba ở Mù Cang Chải tăng cao. Năm 2006, tỉ lệ sinh con thứ ba trở lên ở Mù Cang Chải chiếm tới 28% với 313 trường hợp. Tình trạng này diễn ra ở hầu hết các xã, có xã tới 50%. Chủ nhiệm UBDS, GĐ và TE huyện Nguyễn Duy Ninh cho biết thêm: “Phổ biến là sinh 4-5 con; nhiều cặp vợ chồng sinh con thứ 6 thậm chí là sinh đến con thứ 9”. Đông con, thất học, đói nghèo, cái vòng quẩn quanh ấy vẫn bám lấy những gia đình này. Tảo hôn cũng đồng nghĩa với việc đám cưới không đăng ký của những thanh thiếu niên này. Năm 2006 có đến 70% trường hợp không đăng kí kết hôn trên toàn huyện. Có xã không thấy có một trường hợp nào đi đăng kí kết hôn, trong khi những đứa trẻ vẫn được sinh ra đều đều.  Không đăng kí kết hôn, rồi rất nhiều những ông bố bà mẹ trẻ này cũng cho con cái họ không có cái quyền khai sinh khi chào đời. Tình trạng trẻ em sinh ra không được đăng ký khai sinh kịp thời chiếm tới 40% trong năm 2006.

Nguyên nhân cơ bản của vấn nạn này vẫn là phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc thiểu số. Những nếp nghĩ không dễ gì sớm thay đổi được. Có không ít trường hợp dù những cô, cậu thanh thiếu niên chưa muốn lập gia đình nhưng do gia đình thúc ép mà đành thuận theo. Cùng phong tục tập quán, trình độ dân trí thấp khiến cho công tác tuyên truyền Luật Hôn nhân gia đình chưa thực sự hiệu quả. Cũng phải kể đến cả nguyên nhân địa bàn hoạt động của cán bộ chuyên trách lại quá rộng, đi lại khó khăn, không ít nơi, chính quyền xã chưa thực sự quan tâm đến vấn đề này.

Một cán bộ dân số huyện trao đổi: “Để tạo ra một sự thay đổi trong nhận thức của người dân cần tuyên truyền sâu hơn nữa, rộng hơn nữa, đồng bộ hơn nữa và liên tục hơn nữa”. Bí thư Huyện Đoàn Giàng A Tông cho biết thêm: “Đóng góp thêm vào những nguyên nhân của nạn tảo hôn phải kể đến sự ảnh hưởng của những văn hoá không lành mạnh tới thanh niên...” Cần nói thêm, mức xử phạt hành chính hiện nay dành cho những đối tượng này là 200-300.000đ/người/lần. Về phía Đoàn Thanh niên có qui định mỗi trường hợp vi phạm phải thực hiện một công trình công ích nào đó như trồng cây, làm đường. Biết là vi phạm pháp luật, biết là bị xử phạt, vậy mà nhiều gia đình vẫn chấp nhận vi phạm và xử phạt để cho con, cháu tảo hôn.

Xem ra mức phạt này chưa đủ mạnh để răn đe! Trách nhiệm lớn đang đặt lên vai các cấp uỷ Đảng, chính quyền, đoàn thể và mỗi cán bộ, đảng viên ở Mù Cang Chải!

Nhật Hạnh