Nguyên nhân chính dẫn tới việc không đạt được chỉ tiêu của công tác dân số là do năng lực, trình độ quản lý yếu kém, chưa được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể ở cơ sở. Một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa thực sự gương mẫu thực hiện KHHGĐ. Một nguyên nhân quan trọng nữa là cho đến nay trong tổng số 125 thôn bản, tổ dân phố trong huyện thì mới chỉ có 37 thôn, bản, tổ dân phố có hương ước, quy ước, có nội dung quy định thực hiện tốt công tác DS/KHHGĐ. Đội ngũ cán bộ làm công tác dân số từ huyện đến cơ sở chưa thực sự tâm huyết, năng lực trình độ chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Cũng do cán bộ dân số trình độ hạn chế nên chưa hiểu hết được nội dung cần tuyên truyền, trong khi đại đa số đối tượng cần vận động áp dụng biện pháp tránh thai lại có trình độ dân trí cũng như ý thức giác ngộ về sinh đẻ kế hoạch còn thấp.

Nhiều phong tục, tập quán lạc hậu vẫn còn tồn tại từ lâu đời là những cản trở không nhỏ như: phải có con trai để thờ cúng, để nối dõi tông đường; phải có con gái để được thách cưới, để có người bầu bạn với mẹ... Bên cạnh đó, số người áp dụng các biện pháp tránh thai mới chỉ là những biện pháp tạm thời như: bao cao su, thuốc uống tránh thai nên hiệu quả mang lại thấp... Bên cạnh đó, việc giao chỉ tiêu lại không dựa vào thực tế; không dự báo được tình hình; không kiểm tra, phân tích số liệu báo cáo từ cơ sở. Trong thời gian tách, nhập bộ máy làm công tác dân số thì việc vận động tuyên truyền thực hiện công tác DS/KHHGĐ gần như chìm lắng. Đồng thời, do một số bộ phận nhân dân hiểu sai điều 10 của Pháp lệnh Dân số về quyền quyết định số con nên tình trạng sinh con thứ 3 trở lên vẫn còn phổ biến.

Trước thực trạng trên, huyện Mù Cang Chải đã có một số giải pháp để thực hiện tốt công tác DS/KHHGĐ trong thời gian tới. Đó là tập trung kiện toàn lại đội ngũ cán bộ y tế thôn bản, có năng lực, trình độ từng bước đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao, đảm bảo theo Thông tư số 05 của Bộ Y tế, gắn vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số với quyền lợi và nghĩa vụ thiết thực; nâng mức phụ cấp cho cán bộ chuyên trách dân số từ 270.000 đồng/tháng hiện nay lên bằng mức lương tối thiểu; tăng phụ cấp của cộng tác viên dân số từ 50.000 đồng lên 300.000 đồng/tháng và chuyển cán bộ chuyên trách dân số xã thành viên chức của trạm y tế theo Thông tư số 05.

Cùng với đó, các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể sẽ có sự phối hợp đồng bộ trong công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện KHHGĐ, bằng các nội dung: kiện toàn ban chỉ đạo công tác DS/KHHGĐ từ huyện đến cơ sở. Mỗi tổ chức chính trị xã hội, đoàn thể thành lập mới, củng cố lại câu lạc bộ không sinh con thứ 3 để thu hút hội viên của mình hoạt động thiết thực, bổ ích. Kiên quyết xử lý những trường hợp vi phạm Pháp lệnh Dân số, đặc biệt là cán bộ, đảng viên để làm gương cho quần chúng nhân dân. Đối với các cơ quan, đơn vị, các xã, thị trấn cần đưa chỉ tiêu thực hiện DS/KHHGĐ làm tiêu chuẩn bình xét thi đua của đơn vị, các xã, thị trấn.

Đổi mới nội dung và phương thức truyền thông về DS/KHHGĐ và củng cố hệ thống cơ sở thực hiện dịch vụ KHHGĐ, đặc biệt là các cơ sở trạm y tế xã, khoa chăm sóc của Trung tâm Y tế... Năm 2009, huyện phấn đấu giảm tỷ lệ sinh dân số tự nhiên xuống 1,8% và tỷ lệ sinh con thứ 3 xuống còn 19% theo hướng ổn định, bền vững.

Thanh Xuân