Lắng đọng mãi trong tim, ngày Độc lập

Tôi tham gia cách mạng đúng vào thời kỳ sục sôi nhất

Đồng chí Hà Thiết Hùng, nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Hoàng Liên Sơn:

Tháng 5 năm 1945, khi ấy tôi mới hơn 16 tuổi, từ quê hương Thượng Bằng La - Văn Chấn, tôi được ông cậu vận động đi theo Việt Minh, đi làm cách mạng, đi theo Bác Hồ với lời dặn: "Làm cách mạng phải mưu trí, bí mật và dũng cảm! Nếu bị địch bắt, dù chết cũng không khai việc mình làm". Nhiệm vụ của tôi là làm liên lạc, đưa tài liệu, dẫn cán bộ đi từ Thượng Bằng La ra Chiến khu Vần. Đoạn đường khoảng 40 cây số, đi từ đêm đến sáng thì tới nhưng phải đi tránh điếm canh Thanh Bồng - Đại Lịch của quân Nhật. Thư từ, mật báo, chỉ thị của Đảng mà trực tiếp của các đồng chí Ngô Minh Loan, Bình Phương... chỉ đạo việc xây dựng lực lượng du kích, nắm tình hình địch, tuyên truyền phong trào cách mạng... được triển khai nhanh chóng và kịp thời.

Đặc biệt là chỉ thị đưa quân du kích cùng với giải phóng quân đi cướp chính quyền ở Văn Chấn ngày 3 tháng 7 năm 1945. Ngày 8/7/1945, trước khí thế mạnh mẽ của quân đội Việt Minh, quân Nhật ở Văn Chấn kéo cờ trắng đầu hàng ngay tại cầu Thia và quân giải phóng vào tước vũ khí. Văn Chấn chính thức giải phóng và là địa phương đầu tiên của vùng Tây Bắc được giải phóng. Ngày ấy không có phương tiện thông tin liên lạc hiện đại nên tin tức đến rất muộn. Dù vậy, đồng bào Tày Thượng Bằng La nói riêng và vùng Văn Chấn đều nhận được thông tin: đã giành chính quyền ở tỉnh Yên Bái, trong cuộc mít tinh lớn ở vườn hoa, Cách mạng đã công bố chính quyền lâm thời Yên Bái do đồng chí Ngô Minh Loan làm Chủ tịch, đồng chí Nguyễn Phúc làm Phó chủ tịch; nhất là tin Bác Hồ và Chính phủ đã về thủ đô, nước nhà đã độc lập... trong niềm vui khôn tả.

Nhi đồng cứu quốc hát vang bài Quốc ca

Ông Nguyễn Huy Hảo -  cán bộ tiền khởi nghĩa phường Nguyễn Thái Học (thành phố Yên Bái):

Ngày 8/8/1945, phủ Yên Bình được giải phóng nên tổng Đại Đồng (gồm xã Đại Đồng, Tân Hương ngày nay và Đại Đồng Mộc trước đây) có điều kiện thuận lợi để tổ chức mít tinh mừng "Tết Độc lập". Kỳ đài được làm trang trọng tại làng Chùa (bây giờ đã chìm trong lòng hồ Thác Bà). Sáng ngày 2/9, bà con người Kinh, người Dao, người Tày về dự lễ mít tinh rất đông, ai ai cũng vui tươi, phấn khởi. Tại buổi lễ, cán bộ Việt Minh đã nói về ý nghĩa của ngày độc lập, đồng bào các dân tộc phải chung tay, gắng sức giữ gìn nền độc lập này. Cán bộ giới thiệu cho nhân dân về quốc kỳ, quốc ca của đất nước Việt Nam chúng ta.

Là Đội trưởng Đội Nhi đồng Cứu quốc, tại buổi mít tinh, tôi vinh dự được Ban tổ chức cho lên phát biểu lời quyết tâm trung thành với cách mạng, đánh đuổi quân thù và xây dựng Tổ quốc. Trong kháng chiến, nhi đồng cứu quốc chúng tôi làm liên lạc cho các anh, các chú du kích và giải phóng quân. Ngày Quốc khánh và nhiều ngày sau, chúng tôi có nhiệm vụ dạy cho bà con bài hát "Đoàn quân Việt Nam đi".

Tôi lớn lên rồi trở thành thanh niên Cứu quốc và vào bộ đội, đến năm 1987, tôi nghỉ hưu vì lý do sức khoẻ. 65 năm đã qua nhưng kỷ niệm về những ngày hoạt động trong Đội Nhi đồng cứu quốc và nhất là hình ảnh, bầu không khí tươi vui, phấn khởi của ngày "Tết Độc lập" đầu tiên ấy vẫn còn vẹn nguyên trong tôi như mới diễn ra ngày hôm qua.

Đảng, Cách mạng và Bác Hồ đã làm cho đất nước độc lập, đã cho dân ta được tự do, cho bản thân tôi trở thành người lính, người cộng sản.

Mừng ngày "Tết Độc lập", tôi nhớ đến cha tôi và tự hào vì ông ấy

Ông Nguyễn Khắc Mạc, 86 tuổi, tổ 38 phường Yên Thịnh, TP Yên Bái:

Từ những ngày cuối tháng 8 năm 1945, không khí tưng bừng vì nước nhà độc lập đã toả khắp xã Nga Quán. Chiều ngày 1/9/1945, các đồng chí ở Ủy ban Hành chính lâm thời đã yêu cầu tôi sáng hôm sau đưa các cháu nhi đồng trong xã sang Yên Lương dự mít tinh. Tôi là đoàn viên thanh niên Cứu quốc, phụ trách nhi đồng cứu quốc của xã. Yên Lương (xã Âu Lâu bây giờ) là nơi đặt trụ sở Ủy ban Hành chính lâm thời huyện Trấn Yên. Tôi thông báo cho gia đình các em và sáng hôm sau đưa gần 30 em nhi đồng Cứu quốc đi bộ ra Bái Dương (xã Tuy Lộc ngày nay) để đi thuyền sang Yên Lương. Người đông và vui lắm! Tất cả đều hô vang: "Việt Nam độc lập muôn năm!". Mãi đến 3 giờ chiều, tôi mới đưa các em trở về, sau đó tôi lại đi thuyền sang Yên Lương để xem diễn kịch và nghe cán bộ Việt Minh truyền đạt nội dung ý nghĩa của ngày Độc lập để thanh niên Cứu quốc như chúng tôi tiếp tục về tuyên truyền trong nhân dân.

Trong niềm vui và hạnh phúc ấy, tôi nhớ đến cha tôi - ông Nguyễn Khắc Nhu. Ông đã cùng các đồng chí của mình dũng cảm chiến đấu và hy sinh trong cuộc khởi nghĩa Yên Bái. Ông mất được 15 năm thì nước nhà độc lập. Cuộc khởi nghĩa Yên Bái tuy thất bại nhưng những việc làm của cha tôi vẫn là niềm tự hào của gia đình và dòng họ, đó cũng là nguyên nhân để tôi vào bộ đội tham gia kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ sau này.

Lê Phiên