Trước đó, ngày 2/8/1964, tàu khu trục Ma-đốc của Mỹ vào sát bờ biển Thanh Hóa (cách bờ biển khoảng 6 hải lý) tổ chức bắn phá, nhằm khiêu khích, nhử mồi, tạo cớ. Hải quân ta đã anh dũng đánh đuổi chúng ra khỏi hải phận, khiến mưu đồ của Mỹ chưa đạt được. 

Để tạo ra một tác động tâm lý mạnh mẽ cho Quốc hội và công chúng Mỹ đồng thời gây ra "một cuộc khủng hoảng quốc tế”, "một sự thách thức đối với danh dự của nước Mỹ”, đêm 4/8/1964, tàu Ma-đốc và Tơ-nơ Gioi của Mỹ chủ động nổ súng và phát tín hiệu bị tiến công, dựng lên "sự kiện Vịnh Bắc Bộ” với sự ngụy tạo: khu trục hạm của chúng tiếp tục bị Hải quân Bắc Việt "vô cớ” tiến công lần thứ hai khi đang hoạt động bình thường trên vùng biển quốc tế. 

Vin vào đó, Mỹ tiến hành Chiến dịch "Mũi tên xuyên" vào ngày 5/8/1964 và huy động 64 lần chiếc máy bay đánh "trả đũa” ồ ạt vào 4 khu vực mục tiêu ven biển miền Bắc Việt Nam là: Cảng Gianh (Quảng Bình), Vinh - Bến Thủy (Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hóa) và Bãi Cháy (Quảng Ninh) - mở đầu cuộc chiến tranh phá hoại quy mô lớn vào miền Bắc Việt Nam. 

Dưới sự chỉ đạo đúng đắn, sáng suốt, kịp thời của Đảng và Bác Hồ kính yêu, đế quốc Mỹ đã bị quân và dân miền Bắc mà nòng cốt là lực lượng phòng không của Quân chủng Phòng không - Không quân, Quân chủng Hải quân dũng cảm, mưu trí giáng trả. 

Đã có 8/64 lần chiếc máy bay cất cánh bị quân và dân ta bắn rơi, 3 chiếc khác bị trúng đạn, ta bắt sống và tiêu diệt nhiều phi công Mỹ. 

Chiến thắng có ý nghĩa vô cùng quan trọng này đã tạo niềm tin và mở ra khả năng to lớn để quân, dân miền Bắc đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Đó là thắng lợi kết tinh từ phẩm chất, trí tuệ và sức mạnh truyền thống của dân tộc Việt Nam trước kẻ thù xâm lược với nhiều bài học kinh nghiệm về nghệ thuật tổ chức chiến tranh nhân dân và nghệ thuật tác chiến phòng không. 

Đồng thời, tạo tiếng vang lớn trên thế giới và củng cố vững chắc thêm niềm tin đánh thắng đế quốc Mỹ của quân, dân cả nước; đem lại niềm tin tưởng, phấn khởi cho hàng triệu người đang đấu tranh cho độc lập dân tộc, dân chủ, hòa bình và tiến bộ trên thế giới.

58 năm đã qua đi kể từ ngày 5/8/1964 - ngày Hải quân Nhân dân Việt Nam đánh thắng trận đầu, trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và khu vực, những kinh nghiệm từ mốc son lịch sử đó luôn nhắc nhở mỗi chúng ta phải không ngừng nêu cao hơn nữa tinh thần cảnh giác cách mạng, chủ động trong mọi tình huống, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu đen tối, mọi thủ đoạn thâm độc của các thế lực thù địch để bảo vệ và giữ vững vùng trời, vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc.