Một trong những lý do để thành lập khu tự trị là để tăng cường tình đoàn kết giữa các dân tộc trong vùng và tạo điều kiện cho Tây Bắc tiến bộ mau chóng về mọi mặt. Hơn nữa, vùng Tây Bắc rộng lớn, hiểm trở với 16 châu, trong đó có châu Văn Chấn của Yên Bái nhưng chỉ có hơn 400 nghìn dân nên việc thành lập khu tự trị Thái - Mèo trực thuộc Chính phủ Trung ương còn là giải pháp tập trung sức mạnh nhân dân.

Chính phủ cũng quy định mọi người dân ở khu tự trị đều được hưởng các quyền lợi bình đẳng như các dân tộc khác, đồng thời, Bác cùng Chính phủ Trung ương chăm lo đào tạo cán bộ cốt cán của khu tự trị, đáp ứng yêu cầu lãnh đạo phát triển kinh tế, quốc phòng - an ninh. Bộ đội sau khi hoàn thành nhiệm vụ đánh Pháp trên chiến trường Điện Biên Phủ, một phần được chuyển sang làm nòng cốt xây dựng cơ sở và các nông trường quốc doanh…

Nhờ sự quan tâm ấy mà đời sống kinh tế, xã hội của nhân dân vùng Tây Bắc thay đổi nhanh chóng và nhân kỷ niệm 5 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, dù bận trăm công nghìn việc nhưng từ ngày 7/5/1959 Bác đã dành nhiều thời gian đi thăm một số nơi ở Tây Bắc. Tại Thuận Châu - thủ phủ của vùng Tây Bắc, Bác Hồ đã thay mặt Chính phủ tặng nhân dân Tây Bắc Huân chương Lao động Hạng nhất và bức cờ thêu mang dòng chữ: “Nhân dân thủ đô Hà Nội thân ái tặng các dân tộc anh em khu tự trị Thái-Mèo” cùng dòng chữ “Đoàn kết, thi đua, thắng lợi”. Bác còn căn dặn đồng bào Tây Bắc trong buổi gặp gỡ bằng mấy câu thơ động viên nhân dân mà đến nay nhiều người cao tuổi vẫn nhớ bài thơ này:

“Người người mạnh khỏe
Đoàn kết chặt chẽ
Hăng hái thi đua
Thành công vui vẻ
Hoa thơm nhiều ít cũng thơm
Tăng gia  sản xuất thì cơm áo nhiều”

Đọc xong bài thơ này, Bác còn hỏi bà con bằng tiếng Thái “Pi noọng hụ bấu” tức là (anh em hiểu không). Hàng nghìn người trong buổi gặp gỡ này cảm động vô cùng vì sự gần gũi và tấm lòng của Bác. Bác Hồ còn mời những đại biểu ưu tú của vùng Tây Bắc về thăm thủ đô. Những người được hưởng niềm vinh dự này trở về đều ra sức phấn đấu thành những hạt nhân xuất sắc ở nhiều lĩnh vực công tác. Bác cũng ân cần hỏi han các đại biểu về những khó khăn của vùng Tây Bắc và cần gì ở sự giúp đỡ của Chính phủ. 

Nghe lời tâm sự, Bác hiểu đồng bào bây giờ cần phải tập trung vào nhiệm vụ chống mù chữ và phát triển sự nghiệp giáo dục thì mới đáp ứng được nhiệm vụ xây dựng nhưng Tây Bắc lại thiếu giáo viên trầm trọng. Bác thấy những tâm sự ấy thật đúng và Bác động viên đồng bào đã anh dũng giết Tây, đuổi giặc thì nay phải anh dũng sản xuất, xóa mù chữ. Đồng thời, Bác cùng Chính phủ đã kêu gọi trí thức ở các tỉnh đồng bằng, Hà Nội hăng hái tình nguyện lên vùng cao dạy học nên đầu những năm 1960 vùng Tây Bắc đã bắt đầu dấy lên phong trào học tập và tình trạng thiếu giáo viên cơ bản được giải quyết.

Bác còn căn dặn cán bộ trong vùng phải biết tận tụy với nhân dân và Bác nói: “Cán bộ từ trên xuống dưới, từ Bác đến cán bộ xã đều là đầy tớ của nhân dân, không phải là vua, là quan như ngày trước mà đè đầu cưỡi cổ dân. Tức là, cán bộ phải biết chăm sóc đời sống của nhân dân, phải giúp nhân dân tổ chức được đời sống, hợp tác xã, dân quân. Cán bộ phải đến tận nơi giúp đỡ bao giờ các tổ chức đó thật vững mới thôi”.

Đặc biệt, trong sản xuất, cán bộ phải biết hướng dẫn đồng bào cải tiến kỹ thuật, làm thủy lợi, làm phân bón ruộng một cách dễ hiểu, cụ thể. Vùng Tây Bắc có nhiều rừng núi nhưng một phần bị tàn phá bởi chiến tranh nên đồng bào cần bảo vệ rừng để “5 năm, 10 năm nữa rừng là vàng, là bạc, là máy móc cả”…

Những mối quan tâm thiết thực, gần gũi như ruột thịt của Bác với đồng bào Tây Bắc được nhân dân vô cùng cảm mến. Nhiều người đã làm theo lời Bác để tích cực xây dựng quê hương và ai cũng mong mỏi được gặp Bác Hồ, được đón Bác nhiều lần lên thăm Tây Bắc nhưng niềm mong mỏi ấy chưa được toại nguyện vì Bác đã đi xa.

Thể theo nguyện vọng của nhân dân, ngày 3/9/1980, tỉnh Hoàng Liên Sơn đã quyết định xây dựng khu tưởng niệm Bác Hồ tại trung tâm huyện lỵ Văn Chấn, nay là thị xã Nghĩa Lộ và công trình được hoàn thành vào dịp kỷ niệm 93 năm ngày sinh nhật Bác. Ngôi nhà sàn và khuôn viên trong khu tưởng niệm được mô phỏng theo khu nhà sàn của Bác tại Ba Đình (Hà Nội).

Khu tưởng niệm này giờ đây nằm trong số 13 chi nhánh của Bảo tàng Hồ Chí Minh. Chi nhánh này hiện đang lưu giữ gần 200 cuốn sách, trên 1.000 tranh ảnh, bút tích, các phim tư liệu về thân thế, sự nghiệp của Hồ Chủ Tịch. Đồng thời, Khu tưởng niệm được ví như hình ảnh của Bác luôn gắn bó với núi rừng Tây Bắc và trở thành điểm đến của bao thế hệ người dân các dân tộc trong vùng. Họ đến đây với tấm lòng biết ơn vị Cha già kính yêu của dân tộc. Họ đến đây để học và làm theo tấm gương của Người “cả một đời vì nước, vì dân”.

 Hoàng Nhâm