Ngay từ những ngày đầu thành lập, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rất quan tâm tới việc xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ. Vì vậy, cùng với các nhiệm vụ xây dựng và kiến thiết nước nhà, ngày 13/9/1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã ra Sắc lệnh số 33C thiết lập các tòa án quân sự, đánh dấu sự ra đời của hệ thống tòa án.

Ngày 26/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký ban hành Sắc lệnh số 37 quyết định thành lập thêm một số tòa án quân sự trên cả nước, trong đó có tỉnh Yên Bái. Hệ thống tòa án các cấp ra đời đã kịp thời xét xử, trừng trị bọn phản cách mạng, trấn áp tội phạm, bảo vệ Đảng, chế độ, quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân.

Để đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc qua các giai đoạn lịch sử cùng với sự hoàn thiện bộ máy Nhà nước, trong đó có tòa án nhân dân (TAND), ngày 24/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành Sắc lệnh số 13 về tổ chức các tòa án và các ngạch thẩm phán.

Đây là sắc lệnh đầu tiên quy định đầy đủ về thẩm quyền giải quyết các tranh chấp, việc xử phạt vi cảnh ở cơ sở cũng như tổ chức của tòa án và quy định tiêu chuẩn, nhiệm vụ, quyền hạn của các ngạch thẩm phán. Trên cơ sở của Hiến pháp năm 1959, ngày 14/7/1960, Quốc hội đã thông qua Luật tổ chức TAND, quy định tòa án được thành lập từ Trung ương đến địa phương. Sau khi đất nước thống nhất, các tòa án tiếp tục được tổ chức và hoạt động theo Luật Tổ chức tòa án năm 1960. Từ đó đến nay, Luật Tổ chức tòa án đã 4 lần được sửa đổi vào các năm 1981, 1993, 2002, 2014.

Đặc biệt, Hiến pháp sửa đổi, bổ sung năm 2013 tiếp thu và thể hiện tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò to lớn của TAND trong bộ máy Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam; lần đầu tiên hiến định tòa án là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân; bảo vệ chế độ XHCN, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm pháp luật, tạo môi truờng thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh đất nước.

70 năm qua, đội ngũ cán bộ, đảng viên TAND hai cấp tỉnh Yên Bái luôn tự hào đã đóng góp một phần công sức vào xây dựng hệ thống TAND và công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

Từ chỗ chỉ có vài cán bộ khi mới thành lập được Tỉnh ủy, các huyện, thị, thành ủy cử ra làm công tác xét xử, đến nay, hệ thống TAND tỉnh Yên Bái phát triển hoàn thiện bao gồm: TAND tỉnh Yên Bái với 3 tòa chuyên trách: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính - Kinh tế - Lao động; 3 phòng giúp việc là: Phòng Tổ chức - Cán bộ, Phòng Giám đốc - Kiểm tra, Văn phòng và 9 đơn vị TAND các huyện, thị, thành phố.

TAND hai cấp tỉnh Yên Bái hiện có 171 cán bộ, trong đó cán bộ có chức danh tư pháp 121 người,bảo đảm tỷ lệ 99,2% cán bộ có trình độ chuyên môn đại học và trên đại học. Cán bộ có trình độ cử nhân, cao cấp lý luận chính trị 26 người; trung cấp lý luận chính trị 97 người. Từ một chi bộ với vài đảng viên, đến nay, TAND tỉnh đã phát triển thành Đảng bộ với 4 chi bộ trực thuộc và 34 đảng viên tham gia sinh hoạt. Tổ chức Đảng và đảng viên ở 9/9 TAND cấp huyện cũng không ngừng lớn mạnh và ngày càng hoàn thiện.

Cùng với sự phát triển của đất nước, những năm qua, TAND các cấp luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, xây dựng vững mạnh về chính trị, tổ chức, khẳng định vai trò quan trọng trong hệ thống chính trị và tổ chức bộ máy Nhà nước. Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị đã khẳng định tòa án là trung tâm của hệ thống các cơ quan tư pháp, xét xử là nhiệm vụ trọng tâm của hoạt động tư pháp, nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa là khâu đột phá của cải cách tư pháp.

Với chủ đề xuyên suốt là “Phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư” và phương châm “gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân”, 10 năm trở lại đây, trung bình mỗi năm, TAND hai cấp tỉnh Yên Bái xét xử gần 2.000 vụ án các loại, năm 2015 ước 2.500 vụ việc. Nhiều vụ án lớn, án điểm liên quan đến tội phạm có tổ chức, tội phạm ma túy, tham nhũng, xâm phạm an ninh quốc gia được đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh... được cấp ủy, chính quyền địa phương ghi nhận, biểu dương; dư luận nhân dân đồng tình, ủng hộ.

TAND hai cấp tỉnh Yên Bái đã tạo dựng được niềm tin với các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN.

Nổi bật là các kết quả trong công tác xét xử, giải quyết các vụ án hình sự không có trường hợp nào kết án oan người không phạm tội, không bỏ lọt tội phạm, hình phạt đối với các bị cáo nghiêm khắc, nghiêm trị những đối tượng cầm đầu, ngoan cố, chống đối, lợi dụng chức vụ quyền hạn để phạm tội song vẫn thể hiện tính nhân đạo, khoan hồng với những người phạm tội lần đầu biết ăn năn, hối cải, thành khẩn khai báo, tích cực khắc phục hậu quả.

Thông qua công tác xét xử lưu động tại các điểm nóng về tình hình trật tự trị an, địa bàn xảy ra tội phạm, TAND hai cấp trong tỉnh đã kết hợp nhiều hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm trên địa bàn. Tòa án các cấp còn tăng cường công tác hòa giải, tỷ lệ hòa giải thành cao hàng năm đạt trên 70%, tránh việc kiện tụng kéo dài, khiếu kiện đông người gây mất trật tự và mất đoàn kết trong cộng đồng dân cư; khôi phục, củng cố và phát huy những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc.

Với những kết quả đạt được trong các phong trào thi đua, nhiều tập thể, cá nhân cán bộ, công chức ngành Toà án đã được Chủ tịch nước, Chính phủ, TAND Tối cao, UBND tỉnh Yên Bái tặng thưởng các danh hiệu thi đua và nhiều bằng khen, giấy khen. Riêng năm 2015, đã có 1 tập thể và 1 cá nhân được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba; 1 tập thể được tặng thưởng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, 3 tập thể được tặng Cờ thi đua của TAND Tối cao về thành tích xuất sắc trong hoạt động chuyên môn.

Để xứng đáng với niềm tin tưởng, sự tạo điều kiện vô cùng quý báu của lãnh đạo TAND Tối cao, của các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, HĐND, UBND, của các cấp, các ngành, các cơ quan hữu quan, các huyện, thị, thành ủy và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, tập thể cán bộ, đảng viên và người lao động TAND hai cấp tỉnh Yên Bái quyết tâm phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, năng lực, hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu công tác đã đề ra, trước mắt tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm sau:

Một là: Tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị; Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức TAND năm 2014; các nghị quyết của Quốc hội, Ban cán sự Đảng TAND Tối cao về công tác tư pháp. Quán triệt và thực hiện tốt nguyên tắc suy đoán vô tội trong xét xử và giải quyết các vụ án hình sự, không ngừng nâng cao chất lượng tranh tụng tại tất cả các phiên tòa; bảo đảm không có án quá hạn luật định; không kết án oan người không phạm tội, không bỏ lọt tội phạm; các bản án và quyết định của tòa án phải khách quan, toàn diện, đúng pháp luật mang lại niềm tin vào công lý cho nhân dân.

Hai là: Tăng cường kỷ cương, kỷ luật công vụ; tích cực chuẩn bị nhân sự, đề án để triển khai mô hình tổ chức mới theo Luật Tổ chức TAND năm 2014; bảo đảm đội ngũ cán bộ TAND, hội thẩm nhân dân có phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị, yêu nghề, tích cực học tập, rèn luyện, sâu sát thực tiễn, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, mẫn cán trong công việc, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới.

Ba là: Thực hiện tốt công tác thi hành án hình sự, tăng cường công tác giám đốc kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót trong giải quyết án của TAND cấp huyện; tăng cường kiểm tra công tác tài chính kế toán, bảo đảm sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, chống lãng phí và phòng ngừa tham nhũng nhằm tăng cường cơ sở vật chất cho cơ quan và tăng thêm thu nhập cho cán bộ, công chức.

Bốn là: Phát huy tính tích cực của các phong trào thi đua và công tác khen thưởng; thực hiện việc bình xét và đề nghị khen thưởng năm 2015 đúng quy định của TAND Tối cao và UBND tỉnh Yên Bái; kịp thời động viên cán bộ, công chức, người lao động hăng say lao động, học tập, rèn luyện. Trước mắt tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm việc tổ chức các hoạt động chào mừng kỷ niệm 70 năm ngày truyền thống TAND, thực hiện đợt thi đua nước rút hoàn thành nhiệm vụ công tác năm 2015; chào mừng thành công đại hội đảng các cấp tiến tới Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng.

Năm là: Triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ mới đã được Quốc hội giao cho TAND, đặc biệt là Luật Đất đai, Luật Xử lý vi phạm hành chính đã có hiệu lực liên quan đến việc áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính tại TAND; thực hiện tốt công tác tổng kết thi hành pháp luật, đóng góp nhiều ý kiến có ý nghĩa thực tiễn vào các luật, bộ luật để góp phần hoàn thiện lý luận về xây dựng Nhà nuớc pháp quyền XHCN và hệ thống pháp luật; trước mắt là các bộ luật về tố tụng tư pháp, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự...

Sáu là: Phát huy vai trò của cấp ủy Đảng, lãnh đạo các cơ quan; đặc biệt phát huy vai trò của thủ trưởng, người đứng đầu các đơn vị trong việc thực hiện các công tác chuyên môn, nghiệp vụ; giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng viên; tiếp tục thực hiện tốt việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tổ chức tốt các phong trào thi đua năm 2015 với chủ đề: “Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động TAND phát huy truyền thống, nâng cao bản lĩnh, rèn đức, luyện tài, đổi mới, sáng tạo, giữ gìn kỷ cương, tăng cường dân chủ, ra sức thi đua, làm theo lời Bác, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”, phấn đấu hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ trọng tâm công tác năm 2015, xây dựng TAND trong sạch, vững mạnh; đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cải cách tư pháp và sự nghiệp đổi mới của đất nước.

Phan Văn Tiến - Chánh án Tòa án Nhân dân tỉnh