Mất nhiều thời gian để làm thủ tục nộp thuế cộng với những bất hợp lý trong cách tính thuế khiến việc thực hiện nghĩa vụ thuế trở thành gánh nặng đối với doanh nghiệp. Để tăng năng lực canh tranh cho các doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu tập trung cải cách thủ tục hành chính thuế với các tiêu chí cụ thể, phấn đấu đến cuối năm 2014 giảm thời gian kê khai, nộp thuế xuống dưới 300 giờ/năm, đến năm 2015 bằng mức trung bình của nhóm nước ASEAN-6 (171 giờ/năm).

Theo đó, ngày 25/8/2014, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 119/TT- BTC về sửa đổi, bổ sung một số điều của 7 thông tư đã ban hành trước đây để cải cách, đơn giản hóa các thủ tục hành chính thuế. Theo đó, từ ngày 1/9, các doanh nghiệp Việt Nam kê khai và nộp thuế được bỏ bớt hàng chục quy định, giấy tờ. Nhờ vậy, thời gian nộp thuế giảm 201,5 giờ/năm (chỉ còn 50% so với trước). Hầu hết vướng mắc về thủ tục thuế, về hóa đơn, giấy tờ nộp tiền vào ngân sách Nhà nước đều được giải quyết.

Về Thuế VAT theo quy định mới sẽ bỏ bớt 5 thủ tục, bỏ quy định về kê khai, tính thuế VAT đối với hàng hóa đang trong quá trình tiếp tục sản xuất, hàng hóa xuất khẩu bị phía nước ngoài trả lại, bỏ điều kiện doanh nghiệp mới thành lập đầu tư mua sắm tài sản cố định, máy móc, thiết bị có trị giá từ 1 tỷ đồng trở lên mới được đăng ký tự nguyện áp dụng phương pháp khấu trừ thuế; bỏ điều kiện xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài phải có hóa đơn bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ trong hồ sơ, thủ tục hoàn thuế VAT, thay vào đó, cơ sở kinh doanh sẽ sử dụng ngay hóa đơn thương mại để  thực hiện thủ tục này, bỏ quy định phải lập hóa đơn, trích nộp thuế VAT đối với máy móc, thiết bị, vật tư, hàng hóa dưới hình thức cho vay, cho mượn hoặc hoàn trả.

Về thuế TNDN thuế suất phổ thông giảm từ 25% còn 22%, doanh nghiệp có doanh thu không quá 20 tỷ đồng/năm giảm còn 20%, nâng mức khống chế phần chi quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại từ 10% lên 15%.

Những cải cách trên đây không chỉ giảm thời gian làm thủ tục thuế cho doanh nghiệp mà còn khắc phục những bất hợp lý trong cách tính thuế. Bản chất của thuế VAT là doanh nghiệp trích từ giá trị gia tăng khi hàng hóa tiêu thụ trên thị trường (tính bằng 10% giá trị hàng hóa được tiêu thụ) để làm nghĩa vụ cho Nhà nước. Nhưng do cách tính thuế không hợp lý đã gây thiệt thòi cho doanh nghiệp. Hàng hóa xuất khẩu bị trả lại tức là không tiêu thụ được trên thị trường (không có giá trị gia tăng) nhưng vẫn phải nộp thuế VAT.

Hàng hóa được xuất để chuyển kho nội bộ, xuất vật tư để tiếp tục quá trình sản xuất, cung ứng dịch vụ cho hoạt động kinh doanh đều chưa phải tiêu thụ hàng hóa trên thị trường, chưa có giá trị gia tăng nhưng vẫn phải nộp thuế VAT. Những trường hợp xuất máy móc, thiết bị vật tư, hàng hóa dưới hình thức cho vay, cho mượn hoặc hoàn trả đều không có giá trị gia tăng nhưng vẫn phải nộp thuế VAT. Với những quy định mới trong thông tư 119, những bất hợp lý trong kê khai, tính thuế VAT đã được khắc phục.

Ông Đặng Ngọc Minh - Cục trưởng Cục Thuế Yên Bái cho biết: Để thực hiện tốt Thông tư 119 Cục Thuế Yên Bái đã thành lập 2 đoàn công tác đến các địa phương trong tỉnh để tuyên truyền, tập huấn cho cán bộ công chức ngành thuế và các doanh nghiệp về chính sách thuế mới, đồng thời Cục Thuế lựa chọn những công chức nắm vững nội dung quy định tại Thông tư để hỗ trợ trả lời doanh nghiệp qua điện thoại tại bộ phận tuyên truyền hỗ trợ, bộ phận kiểm tra và trực đường dây nóng.

Song song với đó Cục đã chỉ đạo các bộ phận liên quan như tuyên truyền hỗ trợ, thu nhập cá nhân, kê khai, kiểm tra, tin học và các chi cục thuế thường xuyên nắm bắt kịp thời những vướng mắc của doanh nghiệp, người dân để giải quyết, hướng dẫn. Trường hợp các vướng mắc chưa có quy định hoặc các vấn đề chưa rõ vượt thẩm quyền, Cục Thuế sẽ báo cáo Tổng cục Thuế để xem xét báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung nhằm tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Theo phân tích của các chuyên gia kinh tế thì chính sách thuế của Việt Nam hiện nay có một hạn chế là quá tập trung vào việc “bịt kẽ hở” nhằm ngăn chặn các doanh nghiệp nhỏ và vừa gian lận thuế, từ đó gây phiền hà, rắc rối làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp lớn. Vì thế phải tiếp tục đổi mới chính sách thuế nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi nhất cho doanh nghiệp phát triển. Thuế là nguồn thu chính của ngân sách, là lĩnh vực nhạy cảm với doanh nghiệp. Chính sách thuế hợp lý sẽ thúc đẩy doanh nghiệp phát triển và ngược lại sẽ kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp. Xây dựng chính sách thuế phải nhằm mục đích tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, tăng năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp, qua đó tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Quang Thiều