Thấp thoáng trong mầu trắng trinh nguyên của hoa là những ngôi nhà xây hai, ba tầng kính mầu lộng lẫy, thi thoảng lại có những ngôi nhà mang dáng dấp của biệt thự, vila sang trọng tạo một bức tranh sinh động trong ngày mới đầu xuân.

Nhắc đến xã Đại Minh, người ta nói đến bưởi. Bưởi ở đây ngon nổi tiếng trong vùng với vị ngọt thanh mát. Cho đến nay, cũng chưa ai biết chính xác giống bưởi ngọt thanh ăn mát lịm ấy được trồng trên đất Đại Minh từ bao giờ. Người ta chỉ mang máng rằng, cách nay chừng 5 thế kỷ, có một người tên Ngô Vi Lã theo Chúa Bầu lên trấn giữ vùng Tuyên Quang chống lại triều đình. Khi Chúa Bầu thất bại, Ngô Vi Lã thay tên đổi họ đưa vợ con dạt vào vùng núi non cạnh dòng sông Chảy ẩn nấp. Tại đây ông dựng nhà cửa, khai khẩn ruộng nương, lập nên ngôi làng mới, đặt tên là Khả Lĩnh Trang. Trong những loài cây ăn quả bản địa từ khi đó đã có giống bưởi này.

Để hiểu rõ hơn về đất, về người và về bưởi Đại Minh, chúng tôi đã đến gia đình ông Nguyễn Văn Ký ở thôn Minh Thân. Dẫu ở cái tuổi 83 nhưng ông vẫn rất minh mẫn, hoạt bát, ngày ngày cùng con, cháu chăm bón, thụ phấn cho bưởi. Đang thụ phấn cho bưởi, ông Ký ngừng tay nói: “Nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật, hai, ba năm trở lại đây, bưởi Đại Minh đã hồi sinh trở lại. Nhà ít cũng thu trăm triệu đồng, nhà nhiều cũng gần tỷ bạc từ bưởi. Nhà xây, xe máy, thậm chí có nhà xây cả biệt thự cũng từ bưởi mà ra. Cái anh khoa học kỹ thuật này hay đáo để! Chả biết cây bưởi có từ bao giờ nhưng từ năm 1965, tôi đến vùng đất này lập nghiệp đã trồng 10 gốc bưởi giống này. Thế rồi thấy đất đai trong vườn rộng, mỗi năm trồng thêm vài ba cây nhưng do không có kỹ thuật, trồng theo kiểu “tự nhiên” nên năm ra quả, năm không mà quả rất ít. Năm gọi là “được mùa” cũng chỉ đủ phục vụ gia đình, còn một ít đem làm quà cho anh em, bạn bè. Không riêng gì nhà tôi mà cả làng, cả xã này đều như vậy. Cây bưởi cứ thăng trầm như thế. Khi ấy, bưởi thì nhiều, quả ăn thì ngon thế nhưng có gia đình nào sống được bằng bưởi đâu. Đến năm 2010, có các đoàn cán bộ, kỹ sư trồng trọt về nghiên cứu cách trồng, chăm sóc và thụ phấn chéo cho bưởi ra hoa đậu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn.

Qua sự hướng dẫn của cán bộ, người dân làm theo. Cách thụ phấn cũng thật đơn giản, chỉ việc hái chùm hoa rồi chấm nhụy vào hoa ở trên cây thế là bưởi đậu quả lúc lỉu, vậy mà mấy chục năm trời người dân không hay biết gì. Nhà tôi hiện có trên 200 gốc bưởi, trong đó có 130 gốc đã cho thu hoạch. Vụ bưởi vừa qua từ tiền bán bưởi thu gần 400 triệu đồng”. Cây bưởi đã và đang nâng đất quê, hồn quê lên và là tiền đề để Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Đại Minh xây dựng nông thôn mới vững chắc.

Rõ ràng chỉ cần thụ phấn một cách thủ công và đơn giản như vậy thôi mà đã hồi sinh cả vùng bưởi, người dân khấm khá, giầu có lên rất nhiều. Nếu như năm 2011 với trên 80ha bưởi mỗi năm, người trồng bưởi ở đây thu chưa đầy 5 tỷ đồng nhưng nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật trong chăm sóc, thụ phấn, giá trị thu từ bưởi tăng chóng mặt. Năm 2013 thu 15 tỷ đồng, năm 2014 con số đã là 23 tỷ đồng. "Với đà này, năm 2015 thu không thể dưới 27 - 28 tỷ đồng được” - Chủ tịch UBND xã Trần Văn Quang phấn khởi nói.

Song song với phát triển cây bưởi, Đại Minh cũng đã biết vận dụng các tiềm năng thế mạnh của mình là phát triển cây lúa, chăn nuôi đại gia súc và trồng rừng. Phát huy hết lợi thế của mình nên đời sống vật chất, tinh thần của người dân nâng lên rõ rệt. Hiện, toàn xã có trên 70% là nhà xây, hàng trăm ngôi nhà có giá trị cả tỷ đồng, xe máy, ti vi nhà nào cũng có, hàng chục hộ có ô tô riêng, ô tô vận tải. Hộ có thu nhập từ 200 triệu đến 1 tỷ đồng chiếm tỷ lệ lớn.

Cây bưởi đã nâng hồn quê, đất quê lên, cũng từ bưởi đã xuất hiện các triệu phú, tỷ phú ở Đại Minh. Để cây bưởi ngày một phát triển, ngoài việc tích cực đầu tư thâm canh tăng năng suất, xã, huyện đang tiến hành xây dựng thương hiệu cho bưởi Đại Minh, đồng thời tiến hành chuyển đổi một số diện tích trồng rừng kinh tế để trồng bưởi. Áp dụng khoa học kỹ thuật, đầu tư thâm canh, mở rộng diện tích cùng với xây dựng thương hiệu, chắc chắn bưởi Đại Minh sẽ vươn xa và là cây làm giầu của người dân nơi đây.

Ngọc Trúc