Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện, đợt rét đậm, rét hại trước tết đã làm chết trên 7,9 ha mạ đã gieo (tương đương với 16.620 kg lúa giống Chiêm hương, Séng cù, HT1…; diện tích lúa đã cấy chết 157,6 ha chủ yếu ở các xã vùng thấp lịch gieo cấy sớm hơn.

Những ngày đầu tháng 3, chúng tôi về Phù Nham - xã bị thiệt hại diện tích lúa đã cấy nhiều nhất để tìm hiểu việc khắc phục sản xuất của các hộ dân ở đây.

Cùng ra đồng động viên các hộ dân gieo cấy lại diện tích lúa bị chết vào đợt rét trước tết, đồng chí Đỗ Văn Bách - Chủ tịch UBND xã Phù Nham cho biết: Vụ đông xuân năm 2015 - 2016, xã Phù Nham có kế hoạch gieo cấy 302,9 ha với cơ cấu giống lúa thuần chất lượng cao chiếm 80% và giống lúa lai 20%. UBND xã chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ gieo cấy lúa vụ đông xuân trước 5 - 10 ngày so với lịch của huyện để có thêm quỹ đất tăng diện tích vụ 3.

Tất cả các thôn, bản tập trung gieo mạ, từ ngày 1/1/2016 đến ngày 10/1/2016, cấy xung quanh tiết lập xuân, trước và sau tết Nguyên đán. Hướng dẫn bà con nông dân không gieo mạ và cấy vào ngày rét đậm khi nhiệt độ xuống dưới 150C. Tuy nhiên, khi trà lúa cấy sớm, mới xuống giống vài ngày thì gặp phải đợt rét đậm, rét hại đã làm thiệt hại 59 ha lúa đã cấy và diện tích mạ đã gieo bị thiệt hại 5.651 m² (tương đương với trên 1 tấn lúa giống).

Các thôn, bản bị thiệt hại nhiều là: Ta Tiu trên 9 ha, Năm Hăn 2 thiệt hại 8,07 ha, Năm Hăn 3 thiệt hại 6,08 ha, Suối Mùa 4,96 ha, Phù Ninh 4,84 ha… Ngay sau khi xảy ra thiệt hại, UBND xã đã chỉ đạo các thôn, bản họp động viên nhân dân khắc phục sản xuất, đối với hộ khó khăn, xã sẽ ứng lúa giống hỗ trợ để nhân dân gieo mạ, cấy bảo đảm khung thời vụ… Chủ tịch Bách cho biết thêm.

Đồng chí Bách vừa ngừng lời, chúng tôi đã tới cánh đồng thôn Bản Chanh. Ghé vào một thửa ruộng đang có khá đông người cấy lúa, tôi hỏi:

- Gia đình chị phải cấy lại mấy sào ruộng?

- Nhà em có 1.500 m² ruộng, đã gieo cấy xong trước tết nhưng do gặp phải đợt rét quá, lúa chết hết phải gieo mạ cấy lại toàn bộ diện tích - chị Hà Thị Thu ở thôn Bản Chanh đáp lời. 
- Chị phải gieo lại bao nhiêu lúa giống, có được hỗ trợ không?

- Em mua lúa giống về ủ và gieo mạ hôm 28 tết để ra Giêng kịp cấy, tự đi mua thôi, mỗi ki-lô-gam mua hết 30.000 đồng mà xin hỗ trợ thì ngại lắm!

- Chị thuê cày, bừa lại toàn bộ diện tích hết bao nhiêu tiền?

- Bừa lại hết 200.000 đồng và thuê cấy 5 công, mỗi công 120.000 đồng.

Không chỉ ở Phù Nham người dân đều tự khắc phục sản xuất mà các xã khác như: Sơn A thiệt hại 24,93 ha; Hạnh Sơn bị thiệt hại trên 22,8 ha; Thanh Lương 15 ha, xã Sơn Lương trên 9,5 ha, thị trấn Nông trường Liên Sơn 18 ha…, chính quyền địa phương đã tới thăm hỏi, động viên nhân dân tự khắc phục sản xuất, tự gieo mạ bằng giống lúa thuần và chỉ đạo các tổ dịch vụ tại xã mua lúa giống về cung ứng cho nhân dân gieo mạ để cấy xong trước ngày 10/3/2016 theo sự chỉ đạo của UBND huyện.

Cán bộ Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Văn Chấn và xã Phù Nham kiểm tra mương dẫn nước tưới cho cánh đồng thôn Bản Chanh.

Đồng chí Hoàng Hữu Dũng - Phó trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Văn Chấn cho biết: “Tính đến ngày 9/3/2016, nhân dân trong huyện đã gieo cấy xong diện tích bị thiệt hại. Đối với các xã vùng cao như Nậm Búng, Gia Hội, Nậm Lành, Sùng Đô, Nậm Mười…, lịch gieo cấy muộn hơn, bà con nông dân đã gieo cấy cơ bản xong diện tích lúa vụ đông xuân đúng lịch chỉ đạo của UBND huyện. Qua đi kiểm tra tại cơ sở, UBND các xã đã chỉ đạo nhân dân khắc phục sản xuất đúng tinh thần chỉ đạo của UBND huyện là: động viên các hộ dân tự gieo mạ cấy lại, đối với các hộ khó khăn xã có phương án ứng lúa giống hỗ trợ để nhân dân gieo cấy bảo đảm khung thời vụ. Song cũng không thấy có xã nào báo cáo là có trường hợp khó khăn quá phải hỗ trợ lúa giống mà các hộ dân đều tự khắc phục được…”.

Chia tay với những người nông dân cần cù, chịu khó “một nắng, hai sương” trên cánh đồng Mường Lò lúa đã được phủ xanh trở lại… Nhìn những nụ cười tự tin trên mỗi khuôn mặt của họ về một vụ mùa bội thu, mới thấy được tinh thần tự lực vươn lên của người nông dân ở vùng thấp, tuy gặp phải khó khăn nhưng họ đã tự khắc phục sản xuất, không trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước khi mà vẫn có thể tự lực.

Qua việc triển khai sản xuất vụ xuân ở Văn Chấn nói riêng và các địa phương khác trong tỉnh nói chung, có thể rút ra bài học kinh nghiệm cho ngành chức năng ở địa phương và chính quyền các xã trong việc chỉ đạo sản xuất.

Đó là vẫn để người dân sản xuất theo lịch “cứng”, khi thời tiết diễn biến phức tạp chưa có biện pháp, tuyên truyền, hướng dẫn bà con nông dân kịp thời, vẫn để nhiều hộ dân gieo mạ, cấy lúa vào đợt rét đậm, rét hại sắp về nên mới xảy ra chết mạ, chết lúa đã cấy nhiều như vậy..., làm cho nhiều hộ dân lại phải thêm một lần vất vả “một nắng, hai sương” trên đồng ruộng của mình.

Minh Hằng