Tuy nhiên, số vụ vi phạm khai thác hải sản trái phép khu vực biển Đông vẫn còn tiếp diễn, diễn biến phức tạp, hiện trạng chống khai thác IUU của Việt Nam trên thực tế chưa được cải thiện đáng kể,… điều này đặt ra những giải pháp quyết liệt để Việt Nam có thể tháo gỡ "thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC) đối với hải sản Việt Nam.

Chiều ngày 23/4, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã tổ chức Hội nghị triển khai các giải pháp cấp bách khắc phục cảnh báo "thẻ vàng” của EC đối với hải sản Việt Nam.

Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, Việt Nam là quốc gia biển với 28 tỉnh duyên hải/63 tỉnh thành phố có biển, từ lâu Việt Nam đã hình thành nghề kinh tế, khai thác và thương mại về thủy sản trong đó có hải sản, góp phần quan trọng vào xuất khẩu của ngành nông nghiệp nói chung, đồng thời mang lại kết quả kinh tế cho các địa phương ven biển. Tuy nhiên, để phát triển ngành cá bền vững, có trách nhiệm, nhiều điểm Việt Nam chưa đạt được.

Liên quan đến 9 khuyến nghị của EC đối với hải sản khai thác của Việt Nam để đảm bảo khai thác một cách bền vững, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho  hay, dưới cái nhìn tích cực, có thể thấy đây là cơ hội, các khuyến nghị này trùng với  quyết tâm của chúng ta nhằm xây dựng nghề cá bền vững. "EC cũng đã ghi nhận những kết quả của Việt Nam đã đạt được. Theo đó, những vụ vi phạm khai thác bất hợp pháp ở Quốc đảo Thái Bình Dương không còn nữa. Chúng ta cũng đã hoàn thiện 1 phần lớn khung khổ pháp luật”, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói.

Tất nhiên, vẫn phải thẳng thắn thừa nhận, còn 4 nội dung mà EC khuyến nghị vẫn chưa đáp ứng, trong đó nổi lên là tình hình tàu cá và ngư dân vi phạm khai thác hải sản trái phép ở các nước trong khu vực biển Đông vẫn còn tiếp diễn, diễn biến phức tạp; hầu hết các hồ sơ xác nhận nguồn gốc nguyên liệu thuỷ sản được kiểm tra không đáp ứng được yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, các lỗi được phát hiện trong quá trình kiểm tra phần lớn đều nằm trong lỗi hệ thống kiểm soát trong chuỗi; cơ sở vật chất hạ tầng chưa đáp ứng; nguồn nhân lực cho quản trị… còn rất nhiều vấn đề. Bộ NN&PTNT đã có văn bản đề nghị các địa phương tiếp tục tập trung chỉ đạo, tìm ra tồn tại, chỉ rõ nguyên nhân và đưa ra giải pháp để đáp ứng.

Ông Nguyễn Quang Hùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng Cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT), cho biết: Sau khi EC cảnh báo "thẻ vàng” đối với sản phẩm khai thác hải sản của Việt Nam, nhiều giải pháp quyết liệt đã được Chính phủ, cộng đồng ngư dân, doanh nghiệp thủy sản đã nỗ lực triển khai thực các khuyến nghị và đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Theo đó, đã cơ bản nội luật hóa các quy định của quốc tế, khu vực trong Luật Thủy sản năm 2017 và các văn bản hướng dẫn Luật Thủy sản của Bộ NN&PTNT; nâng cao nhận thức của các cơ quan quản lý thủy sản từ Trung ương đến địa phương, cộng đồng ngư dân và doanh nghiệp về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU); tình hình tàu cá vi phạm vùng biển của các nước quốc đảo Thái Bình Dương hầu như chấm dứt; công tác kiểm tra, kiểm soát tàu cá  hoạt động trên biển có bước tiến bộ; công tác kiểm tra, kiểm soát tàu cá hoạt động trên biển có bước tiến bộ; công tác hợp tác quốc tế, tham gia các hiệp định, công ước quốc tế về thủy sản có nhiều nỗ lực tích cực.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quang Hùng, hiện trạng chống khai thác IUU của Việt Nam trên thực tế chưa được cải thiện đáng kể. Sự chỉ đạo của các cấp, các ngành tại địa phương chưa thực sự quyết liệt, xử lý vi phạm chưa nghiêm theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; công tác thực thi pháp luật để đảm bảo việc ngăn chặn tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản trái phép tại vùng biển nước ngoài chưa hiệu quả; tình trạng tàu cá vi phạm tại vùng biển nước ngoài vẫn còn diễn biến phức tạp; hệ thống giám sát tàu cá chưa đáp ứng được yêu cầu; công tác kiểm soát tàu cá ra vào cảng còn hạn chế; công tác xác nhận, chứng nhận sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác còn nhiều sai sót.

Nguyên nhân do các biện pháp xử phạt đối với chủ tàu, thuyền trưởng có tàu cá khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài thực hiện chưa nghiêm, nhiều địa phương chưa xử phạt hoặc xử phạt không đáng kể so với số vụ việc vi phạm. Hoạt động tuần tra, kiểm tra, kiểm soát vùng biển do địa phương quản lý để xử lý các hành vi khai thác IUU trong nước chưa đáp ứng yêu cầu, nên tình trạng khai thác IUU ở vùng biển ven bờ vẫn còn diễn ra phổ biến.

Dự kiến cuối tháng 5, đầu tháng 6/2019, Đoàn Thanh tra của Tổng vụ các vấn đề về Biển và Thủy sản của Ủy ban Châu Âu (DG-Mare) tiếp tục sang Việt Nam kiểm tra tình hình triển khai thực hiện các khuyến nghị của EC về chống khai thác IUU. Nếu kết quả kiểm tra trên thực tế không đáp ứng được các khuyến nghị của EC thì nguy cơ cao sẽ bị áp dụng biện pháp "Thẻ đỏ”.

Vì vậy, ông Hùng cho hay, trong thời gian này, các Bộ, ngành có liên quan và UBND 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển cần nỗ lực tập trung nguồn lực, kinh phí để thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả: Chỉ thị số 45/CT-TTg ngày 13/12/2017, Công điện số 732/CĐ-TTg ngày 28/5/2017, Công điện số 1275/CĐ-TTg ngày 19/9/2018, Quyết định số 78/QĐ-TTg ngày 16/01/2018 của Thủ tướng Chính phủ.

Ông Hùng kiến nghị, văn phòng Chính phủ sớm trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản. Sớm trình Thủ tướng Chính phủ Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống khai thác IUU.

Về phía địa phương, Bộ NN&PTNT đề nghị cần tổ chức triển khai Luật Thủy sản 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật, tập trung vào một số nội dung trọng tâm liên quan tới chống khai thác IUU như: Thực hiện cấp hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản cho tàu cá, bao gồm cấp phép cho tàu dịch vụ hậu cần nghề cá ngay khi Nghị định 26/2019/NĐ-CP có hiệu lực vào ngày 25/4/2019, đảm bảo 100% tàu cá được cấp giấy phép theo quy định trước tháng 7/2019; thực hiện quy định chặt chẽ về điều kiện không cấp lại giấy phép đối với tàu cá nằm trong danh sách tàu cá IUU; thu hồi giấy phép khai thác đối với tàu khai thác vi phạm vùng biển nước ngoài. Triển khai các quy định liên quan tới theo dõi, kiểm soát, giám sát tàu cá bao gồm các quy định về nhật ký khai thác; quy định trách nhiệm của thuyền trưởng của tàu khai thác từ vùng lộng trở ra phải cập cảng chỉ định;…

Bộ NN&PTNT cũng sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Nội vụ, Văn phòng Chính phủ trình Thủ tướng quyết định thành lập Ban chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác IUU; khắc phục các khó khăn tồn tại để hoàn thành đồng bộ hoá cơ dữ liệu nghề cá VN-FISHBASE kết nối, vận hành thông suốt giữa Trung ương với 28 tỉnh ven biển và với các cảng cá chỉ định hoàn thành trong tháng 5/2019…