Được sự giới thiệu của Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Yên Bái, chúng tôi đến thăm mô hình liên kết trồng sả của Hợp tác xã (HTX) Hương Chanh, huyện Trạm Tấu.
Ông Lò Văn Chanh - Giám đốc HTX chia sẻ: Qua khảo sát, thấy ở các xã trong huyện còn rất nhiều đất bỏ hoang, người dân trồng lúa nương, các loại cây trồng khác cho hiệu quả kinh tế thấp, năm 2018, chúng tôi liên kết với HTX Cơ khí Thanh Tùng, huyện Văn Yên và HTX Hướng Nghiệp, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai tổ chức tuyên truyền, vận động bà con chuyển sang trồng cây sả Java cung cấp nguyên liệu để chiết xuất tinh dầu. Đồng thời, đưa bà con thành viên đi tham quan, học tập kinh nghiệm kỹ thuật trồng sả và chưng cất tinh dầu sả tại huyện Văn Bàn.
Sau nhiều lần tham quan, học tập, nhận thấy cây sả phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và cho hiệu quả cao, bà con đã đồng ý thực hiện mô hình. Cuối năm 2018, HTX cung ứng cây giống miễn phí cho 20 hộ tại các thôn: Ban Dê, Khấu Ly, Giàng La Pán, Tồng Ghênh của xã Bản Mù và 5 hộ tại thôn Hát Lừu 2, xã Hát Lừu.
Người dân tham gia mô hình được cấp miễn phí giống, được cán bộ HTX hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc. Đến nay, mô hình liên kết trồng, sản xuất tinh dầu sả của HTX đã thu được kết quả bước đầu.
Với trên 20 ha sả sau 6 tháng trồng đã phát triển tốt và cho thu hoạch lứa đầu khoảng 600 kg lá khô/ha; HTX thu mua cho bà con với giá 1.500 đồng/kg tươi, 4.500 đồng/kg khô. Sả thu hoạch lứa đầu có sản lượng và tỷ lệ tinh dầu cao, tinh dầu đạt 16 kg/tấn lá khô với giá bán tinh dầu đang khoảng 400 - 500.000 đồng/kg.
Theo các hộ trồng sả thì cây sả là loại cây dễ trồng, dễ thích nghi, tốn ít công chăm sóc và chỉ trồng một lần nhưng cho thu hoạch liên tục 9 đến 10 năm, chỉ phải làm cỏ năm đầu; đặc biệt, không phải dùng phân bón và thuốc hóa học. Nếu như thu nhập từ trồng ngô, lúa nương đạt 6 triệu đồng/ha thì trồng sả cho thu nhập 35 đến 45 triệu đồng/ha. Như vậy, hiệu quả về mặt kinh tế ở cây sả so với các loại cây trồng khác là khá cao.
Ngoài ra, để chủ động về nguyên liệu đầu vào, HTX Hương Chanh liên kết với HTX Hướng Nghiệp tiếp tục mở rộng vùng trồng sả tại Văn Bàn và Văn Yên. Cùng đó, HTX xây dựng dự án mở rộng quy mô trồng sả tại huyện Trạm Tấu lên 500 ha đến năm 2020; đồng thời, lập phương án xây dựng nhà xưởng, lắp đặt thêm dây chuyền chưng cất tinh dầu sả ngay tại huyện để giảm thiểu chi phí vận chuyển lên Văn Bàn nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất.
Dưới sự tư vấn, giúp đỡ của Liên minh HTX tỉnh, cuối tháng 8 vừa qua, công trình nhà xưởng chưng cất tinh dầu sả tại thôn Trông Dềnh, xã Bản Mù đã hoàn thành đưa vào sử dụng với công suất 1 tấn lá khô/nồi, dự kiến sẽ cho kết quả 16 kg tinh dầu/tấn.
Ông Lò Văn Chanh cho biết thêm: "Nếu được sự ủng hộ của chính quyền địa phương, thời gian tới, chúng tôi dự kiến mở rộng diện tích sang các xã như: Xà Hồ, Bản Công, Trạm Tấu lên khoảng từ 50 đến 200 ha. Để đảm bảo quyền và lợi ích của các bên, giữa các HTX với nhau và giữa HTX với các hộ thành viên, nông dân tham gia, chúng tôi đã ký hợp đồng liên doanh, liên kết mang tính ràng buộc trách nhiệm của các bên như: 3 HTX cùng bỏ tiền mua giống sả JaVa, cấp miễn phí cho bà con trồng và có trách nhiệm thu mua 100% lá sả sản xuất ra. Đối với bà con đã ký hợp đồng và nhận giống về trồng mà tự phá bỏ thì phải bồi thường cho HTX 100% giá trị giống đã đầu tư”.
Văn Thông
