So với năm 2006, tổng sản lượng sản xuất chè năm 2007 trong tỉnh đạt 18.419 tấn, tăng 166 tấn, chủ yếu là sản phẩm chè đen và chè xanh (chè đen chiếm 77%). Sản lượng tiêu thụ đạt 19.620 tấn, tăng 920 tấn. Tổng doanh thu (DT) đạt 305,6 tỷ đồng, tăng 21% (khu vực NQD tăng 26%, khu vực QD tăng 12%). Nhiều DN đạt DT khá cao như Công ty cổ phần chè Nghĩa Lộ, Công ty cổ phần chè Liên Sơn, Công ty cổ phần Phú Tân, Công ty TNHH chế biến chè Hữu Hảo, HTX Dịch vụ Tân Thịnh, Công ty TNHH Việt Nga.

 Nhìn chung, các cơ sở SXKD chè đã tự giác kê khai đăng ký thuế ngay sau khi thành lập. Tổng thu ngân sách nhà nước từ ngành chè năm 2006 đạt 14,7 tỷ đồng (khu vực kinh tế QD chiếm 48%, NQD chiếm 52%); năm 2007 đạt 18,3 tỷ đồng (QD chiếm 41%, NQD chiếm 59%). Tuy nhiên, số thuế phát sinh chủ yếu là thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập doanh nghiệp hầu như không có. Tỷ lệ huy động thuế trên DT của các DN chè đạt trung bình khoảng 8%. Có DN đạt hơn 9%, nhưng một số DN đạt tỷ lệ rất thấp như: Công ty Chè Yên Bái (1,23%); Công ty TNHH Đức Thiện (1,9%); Công ty cổ phần Chè Văn Hưng (3,1%); DNTN Chè Bình Thuận (4,5%); DNTN Nam Thịnh (4,6%).

Nhiều DN hạch toán chi phí lớn hơn DT, chưa phản ánh đúng tình hình thực tế SXKD. Chi phí về nguyên liệu chè búp tươi của khối NQD cao hơn hẳn so với khối QD và cao hơn mức bình quân chung của toàn ngành. Tình trạng tranh mua tranh bán chè búp tươi với cơ sở ngoài tỉnh diễn ra phức tạp, ảnh hưởng đến hoạt động SXKD của DN trong tỉnh. Nhiều đơn vị chậm nộp tiền thuế, khai sai hồ sơ khai thuế, gây khó khăn cho công tác quản lý thu thuế.

Để đưa hoạt động SXKD chế biến chè đi vào nề nếp, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, ngày 3/6/2008, Cục Thuế tỉnh ra văn bản số 871/CT-THNVDT hướng dẫn quản lý thuế đối với hoạt động KD, chế biến chè trên địa bàn tỉnh, áp dụng từ ngày 15/6/2008. Theo đó, các tổ chức, cá nhân thu gom chè búp tươi để bán phải thực hiện đăng ký thuế và địa điểm thu gom tập trung. Nếu thay đổi địa điểm thu gom phải kịp thời thông báo cho đội thuế sở tại.

Khi mua chè búp tươi của người dân trực tiếp bán ra, cơ sở thu gom phải mở sổ theo dõi, phản ánh đầy đủ, chính xác các thông tin về địa chỉ người bán, số lượng, đơn giá, thành tiền. Khi bán, cơ sở thu gom phải mở sổ theo dõi bán ra, phản ánh đầy đủ tên, địa chỉ, mã số thuế (nếu có) của tổ chức, cá nhân mua chè, số lượng, thành tiền và lập hoá đơn giao cho khách hàng theo qui định.

Đối với tổ chức, cá nhân thu gom đã đăng ký thuế, khi bán chè búp tươi có sử dụng đầy đủ hoá đơn chứng từ xác định đúng DT bán hàng thì thực hiện nộp thuế theo phương pháp trực tiếp trên DT (phương pháp -3), áp dụng tỷ lệ GTGT/DT là 8%, tỷ lệ thu nhập chịu thuế là 4%. Nếu cơ sở thu gom muốn áp dụng hình thức nộp thuế theo kê khai (trừ phương pháp (-3) nêu trên) phải có đầy đủ hoá đơn chứng từ, thực hiện chế độ sổ kế toán đúng qui định và đáp ứng đủ điều kiện thì làm thủ tục đề nghị cơ quan thuế xem xét.

Nếu cơ sở thu gom hoặc tổ chức, cá nhân hoạt động mang tính thời vụ không đăng ký thuế, khi vận chuyển chè búp tươi đi bán mà không có hoá đơn chứng từ chứng minh đã được quản lý thuế, khi kiểm tra phát hiện sẽ bị truy thu thuế và bị xử phạt từ 1 - 3 lần số thuế trốn. Đồng thời, xếp vào hoạt động buôn chuyến và áp dụng tỷ lệ GTGT/DT là 13%, tỷ lệ thu nhập chịu thuế là 6%. Đối với người trồng chè trực tiếp để bán, nếu có hoạt động thu gom, phải kê khai đăng ký nộp thuế đối với sản lượng chè thu gom.

Các cơ sở chế biến khi mua chè búp tươi phải có đầy đủ hoá đơn, chứng từ và mở sổ theo dõi thu mua. Nếu cơ sở có tổ chức lực lượng thu gom phải đăng ký cụ thể địa điểm thu mua với cơ quan thuế và người đi thu mua phải có giấy giới thiệu. Khi mua phải có chứng từ thanh toán giữa đơn vị mua và người bán, ghi rõ số lượng, đơn giá, thành tiền để làm căn cứ ghi vào bảng kê thu mua hàng hoá, dịch vụ mua vào mẫu số 01/TNDN. Nếu không có chứng từ thanh toán thu mua thì không được kê vào Bảng kê 01/TNDN và không được tính chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế.

Đối với cơ sở không tổ chức lực lượng thu mua mà thu mua nguyên liệu  thông qua tổ chức, cá nhân thu gom phải yêu cầu tổ chức, cá nhân thu gom cung cấp hoá đơn. Nếu tổ chức, cá nhân thu gom không có hoá đơn do chưa thực hiện đăng ký thuế thì phải kê khai nộp thuế và đội thuế sẽ cấp hoá đơn lẻ.

Trường hợp cơ sở SX chế biến thu mua nguyên liệu của người trực tiếp trồng chè bán tại cơ sở, phải mở Sổ theo dõi thu mua và phải có chứng từ thanh toán giữa 2 bên. Nếu kiểm tra phát hiện cơ sở SX chế biến thực tế mua của đối tượng thu gom, nhưng hợp thức hoá theo hình thức kê khai mua của người trồng chè trực tiếp bán ra thì không được tính vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế.

Cơ sở chế biến có vùng nguyên liệu chè búp tươi, được thu hái sử dụng trực tiếp cho hoạt động SX chế biến thì phải theo dõi hạch toán hoạt động trồng chè. Nếu cơ sở không chế biến hoặc chế biến không hết mà bán ra ngoài, phải sử dụng hoá đơn bán hàng khi tiêu thụ.

Mặt khác, để đảm bảo công bằng giữa các cơ sở SX chế biến chè trong việc hạch toán giá mua nguyên liệu, cơ sở chế biến phải gửi thông báo giá mua chè búp tươi thực tế của mình cho cơ quan thuế trực tiếp quản lý. Thông báo phải chi tiết giá mua từng ngày của tháng báo cáo và gửi định kỳ 2 lần/tháng để cơ quan thuế làm căn cứ khi kiểm tra xác định chi phí hợp pháp tại đơn vị.

Linh Nhung