Minh bạch hóa - cái được lớn nhất

“Điểm hấp dẫn nhất của Việt Nam sau 2 năm gia nhập WTO chính là việc thế giới nhìn Việt Nam là một đất nước dám đổi mới, dám cải cách để phát triển” - TS Võ Trí Thành, Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương nhìn nhận. Nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển cũng cho rằng, lợi ích lớn nhất từ việc thực thi các cam kết WTO đem lại chính là môi trường kinh doanh được cải thiện theo hướng minh bạch, thông thoáng để huy động hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước.

Điều này đã mở đường cho dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) không ngừng tăng mạnh trong 2 năm qua. Đầu tư từ khu vực dân doanh cũng đã tăng nhanh, đưa tổng vốn đầu tư toàn xã hội lên trên 40% GDP. Đây là cơ sở quyết định để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo thêm công ăn việc làm và đảm bảo tăng trưởng.

Gia nhập WTO, Việt Nam có thị trường xuất khẩu rộng lớn bao gồm 150 thành viên, mức cam kết về thuế nhập khẩu đã và sẽ được cắt giảm, các biện pháp phi thuế quan cũng được loại bỏ theo nghị định thư gia nhập của các thành viên mà không bị phân biệt đối xử. Đây là điều kiện để các doanh nghiệp (DN) mở rộng thị trường xuất khẩu. Đầu tư và xuất khẩu tăng, thị trường nội địa được mở rộng, tạo tiền đề cho công nghiệp và dịch vụ phát triển.

Hòa vào sân chơi chung, Việt Nam mở ra nhiều cơ hội mới cho các nhà đầu tư tiếp cận thị trường, có vị thế pháp lý bình đẳng trong cạnh tranh thương mại, mở cửa khu vực dịch vụ của Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực ngân hàng, thương mại bán lẻ. Chúng ta đã tiến hành đàm phán với một số đối tác đang xin gia nhập WTO để giải quyết các quyền lợi thương mại của Việt Nam.

Quá trình hội nhập đã giúp DN nâng cao khả năng cạnh tranh. Bản thân Chính phủ cũng phải tự thay đổi hình ảnh của mình trước thế giới, tăng cường đối thoại và sẵn sàng hợp tác với cộng đồng DN để tiếp tục cải cách.

Cạnh tranh sẽ gay gắt hơn

Cũng theo ông Trương Đình Tuyển, tuy Việt Nam đã đạt được những kết quả bước đầu nhưng phải thẳng thắn nhìn nhận, những chuyển biến tích cực nêu trên là không đồng đều và không đủ mạnh để tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức, tạo ra những bứt phá mới. Cải cách hành chính nhưng một số khâu vẫn còn trì trệ, gây phiền hà và làm tăng chi phí giao dịch. Chúng ta chưa xây dựng được một bộ chuẩn mực về thủ tục hành chính để áp dụng cho các địa phương trên cơ sở phân tích và tổng kết những thực tiễn tốt nhất. Hệ thống pháp luật vẫn thiếu đồng bộ, chồng chéo, vừa kém hiệu quả vừa tạo gánh nặng pháp lý cho người dân và DN.

Kết quả rà soát của Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, hiện có tới 400 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và các điều kiện kinh doanh tương ứng. Có tới 450 văn bản quy định khác nhau từ luật đến các quyết định của các bộ trưởng về ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Để hoàn thành một dự án đầu tư ngoài khu công nghiệp, khu chế xuất, bình quân 1 nhà đầu tư mất khoảng 400 ngày và phải qua khoảng 314 văn bản khác nhau với khoảng 60 loại hồ sơ cần phải nộp.

Trong lĩnh vực thương mại, nếu xét riêng năng lực cạnh tranh từng sản phẩm cụ thể, trừ một số sản phẩm nông nghiệp (gạo, cà phê, cao su, hạt tiêu), sức cạnh tranh phần lớn sản phẩm của nước ta rất thấp. Ngay cả mặt hàng dệt may, kim ngạch dẫn đầu cả nước cũng phải nhập khẩu tới 70% - 80% nguyên phụ liệu. Các mặt hàng giày dép, sản phẩm nhựa, dây và cáp điện… đều trong tình trạng tương tự.

Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhập siêu lớn trong 2 năm 2007 và 2008. Trước khi gia nhập WTO, tỷ lệ nhập siêu của nước ta luôn ở mức dưới 20%, riêng các năm 2005 và 2006 xuống dưới 15%, nhưng đến 2007 - 2008 nhập siêu đã lên đến 30%. Điều này bắt nguồn từ cơ cấu sản xuất dịch chuyển chậm, công nghiệp phụ trợ kém phát triển làm cho sản xuất trong nước phụ thuộc quá nhiều vào thế giới, đẩy chi phí trung gian lên cao.

TS Võ Trí Thành đã chỉ ra rằng, 2 năm gia nhập WTO chúng ta đã và đang nhìn rõ chúng ta là ai. Cạnh tranh về giá dễ vấp phải chống bán phá giá, cạnh tranh về tài nguyên dễ vấp phải hàng rào kỹ thuật. Từ những hạn chế trong điều hành, chúng ta cũng đã nhận ra tầm quan trọng của ổn định vĩ mô. Trong đó bài học lớn nhất là phải biết phối hợp giữa chính sách tiền tệ và tài khóa. Việt Nam tiếp tục duy trì và thực hiện các cam kết với WTO cũng như các cam kết song phương và đa phương. Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, gắn liền với việc xây dựng các tiêu chí thận trọng và cơ chế kiểm soát các lĩnh vực nhạy cảm như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, các quỹ đầu tư…

Nói về triển vọng năm 2009, chuyên gia kinh tế Trương Trọng Nghĩa nhìn nhận, khủng hoảng kinh tế nhưng người dân vẫn phải ăn mặc và đi du lịch. Nếu sản xuất được những sản phẩm tốt mà rẻ tiền thì người tiêu dùng thế giới sẽ lựa chọn chúng ta. Kinh tế Việt Nam phụ thuộc vào kinh tế thế giới, nhưng nếu chúng ta có quyết sách đúng, nhìn nhận đúng các khuyết tật cố hữu để khắc phục và triển khai hiệu quả gói kích cầu thì kinh tế Việt Nam sẽ tốt hơn.

(Theo SGGP)