Đến tháng 6/2009 toàn tỉnh có 306 HTX thu hút 42.609 xã viên tham gia. Trong đó, có nhiều HTX xây dựng được chiến lược sản xuất kinh doanh phù hợp, mạnh dạn đầu tư máy móc thiết bị, đẩy mạnh sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế cao, góp phần xoá đói giảm nghèo trong nông nghiệp, nông thôn, đóng góp hàng trăm triệu đồng vào ngân sách địa phương mỗi năm. Tuy nhiên, vẫn còn không ít các HTX làm ăn yếu kém, chưa thể hiện được vai trò “bà đỡ” cho xã viên và nhân dân trong vùng.

Theo số liệu của Liên minh HTX tỉnh Yên Bái, hiện nay toàn tỉnh còn 31 HTX yếu kém, chiếm 10,1% tổng số HTX toàn tỉnh và 126 HTX hoạt động ở mức trung bình. Trong số các HTX yếu kém có 22 HTX đã tạm ngừng hoạt động do thua lỗ nhiều năm, số còn lại cũng hoạt động cầm chừng. Phần lớn các HTX yếu kém đều được thành lập và chuyển đổi sang hoạt động theo luật HTX từ trước năm 2003.

Tuy nhiên, khi chuyển đổi sang hoạt động theo luật, số HTX này chỉ mới thay được cái “vỏ” bên ngoài chứ bên trong vẫn không có gì đổi mới, không xác định được phương án sản xuất, kinh doanh và chỉ tồn tại trên danh nghĩa. Do vậy, vai trò của HTX với xã viên còn mờ nhạt, mối quan hệ giữa xã viên với HTX không gắn bó về lợi ích. Một số HTX hoạt động chủ yếu kinh doanh một ngành nghề, do đó không thể cạnh tranh với các thành phần kinh tế khác.

Một vấn đề nữa là hầu hết số HTX này hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp nhưng chỉ đơn thuần là làm dịch vụ. Đội ngũ cán bộ yếu về chuyên môn, quản lý, điều hành, thậm chí chủ nhiệm HTX nhưng trình độ văn hoá chưa hết tiểu học. Vốn hoạt động hạn chế, bình quân chưa đầy 160 triệu đồng/HTX gồm cả tài sản và vốn kinh doanh. Tài sản, thiết bị phục vụ hoạt động còn nghèo nàn, lạc hậu, chủ yếu là mua lại. Nhiều HTX chính quyền còn can thiệp quá sâu vào công việc điều hành, dẫn đến ban quản trị mất chủ động trong sản xuất kinh doanh. Có những HTX làm ăn thua lỗ kéo dài và nay chỉ còn tồn tại trên danh nghĩa nhưng vẫn không giải thể được bởi “ngại giải quyết những tồn đọng” của HTX. Ngược lại, những HTX có nguyện vọng giải thể nhưng chính quyền địa phương không ủng hộ nhưng lại không có hướng tháo gỡ khó khăn.

Để đưa các HTX xã này thoát khỏi tình trạng yếu kém và phát triển, ngoài sự nỗ lực của các HTX thì Liên minh HTX Yên Bái cùng với chính quyền cơ sở phải vào cuộc cùng giúp tháo gỡ. Số HTX không còn khả năng hoạt động cũng nên giải thể để tạo điều kiện cho các HTX khác thành lập. Cùng với đó, các HTX cần chấn chỉnh, đổi mới tổ chức bộ máy, đổi mới cơ chế quản lý và phương thức hoạt động, đào tạo nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ HTX; các HTX xã cần xây dựng phương án sản xuất kinh doanh theo hướng đa dạng hoá ngành nghề; các phương án kinh doanh phải gắn với lợi ích của xã viên và thông qua tập thể xã viên theo nguyên tắc cộng đồng trách nhiệm và công khai minh bạch về tài chính; đẩy mạnh liên doanh, liên kết giữa các HTX, doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế để mở rộng sản xuất, kinh doanh.

Bên cạnh đó, các HTX phải vận động xã viên tham gia vào HTX và cùng góp vốn, xã viên phải coi HTX là một gia đình lớn; mở rộng quy mô các HTX để sản xuất ra hàng hoá, xã viên phải trở thành lao động tích cực. Đến với Liên minh HTX, phải phát huy vai trò tư vấn về vốn, thị trường, đào tạo nhân lực giúp các HTX, thu hút nhiều HTX thành viên tạo một khối thống nhất, đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Giải quyết tốt những vấn đề trên, số HTX yếu kém sẽ bứt phá đi lên, sản suất kinh doanh hiệu quả, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương ngày càng phát triển.

Văn Thông