Thời gian gần đây, phong trào nuôi ba ba, nuôi nhím phát triển khá mạnh từ thành phố, thị xã đến các vùng quê. Nhà nhà đầu tư nuôi nhím, nuôi ba ba với ước vọng làm giàu, không biết có phải vậy không mà giá con giống được đẩy lên rất cao, từ 150-200 nghìn đồng nay lên 500 nghìn đồng một con ba ba gai giống bé bằng đồng bạc trắng; nhím từ 5 triệu đồng lên 16 triệu đồng một đôi nhím giống 2 tháng tuổi. Không chỉ giá cao mà người nuôi có tiền cũng khó mà mua được giống ngay.

Có lẽ cho đến nay không ai có thể phủ nhận được tính hiệu quả của việc nuôi ba ba, nhất là ba ba gai và nhím. Nhiều gia đình nông thôn đã xóa được đói, giảm được nghèo và nhiều hộ đã trở nên giàu có từ phát triển chăn nuôi 2 loại con giống được xếp vào hàng đặc sản này.

Tuy nhiên, với giá giống cao như vậy và khan hiếm như hiện nay thì việc đầu tư nuôi cũng cần được bà con tính toán kỹ lưỡng và hết sức thận trọng. Với việc giá giống ba ba gai cao ngất ngưởng như hiện nay, mỗi hộ nuôi 100 con thôi cũng đã mất đứt 50 triệu đồng tiền giống, đấy là chưa kể đến đầu tư xây dựng ao nuôi, thức ăn hàng ngày. Việc nuôi ba ba, nhất là ba ba gai không phải quá khó, nhưng cũng không dễ như nuôi gà, nuôi lợn.

Về lý thuyết, một con ba ba gai nuôi sau một năm có thể cho trọng lượng 0,7-0,8 kg/con và sang năm thứ 2 có thể đạt trọng lượng 2 kg/con. Về lượng thức ăn, mỗi năm hết 20 kg cá tạp (tép dầu) với giá 20 ngàn đồng/kg bằng 400 ngàn. Như vậy, tiền giống cùng với thức ăn sau 2 năm một con ba ba phải đầu tư 1,3 triệu đồng.

Trong khi giá ba ba gai thương phẩm không ổn định, nơi thì bảo 700 ngàn/kg, nơi bảo 1 triệu đồng, người nói 2,5 triệu đồng/kg, bởi trên thị trường, quán ăn ở Yên Bái chưa thấy nơi nào bán.

Quả thực giá ba ba gai thương phẩm mà cao như vậy và nuôi dễ thế thì không có gì giàu nhanh bằng nuôi ba ba gai! Bởi chỉ lấy giá bình quân 1 triệu đồng/kg ba ba gai thương phẩm thôi thì sau hai năm nuôi một ba ba cho lãi 700 nghìn đồng. Như vậy, mỗi hộ chỉ cần nuôi 100 con ba ba, sau 2 năm sẽ có 70 triệu đồng! Nếu nuôi lãi như vậy và giống hiếm thế thì các nhà cung ứng giống sao không để mà nuôi, bán làm gì? 

Khu vực Ba Khe Cát Thịnh (Văn Chấn) có rất nhiều hộ nuôi ba ba, nhưng chủ yếu là nuôi ba ba trơn, ba ba hoa giống Trung Quốc, Thái Lan, còn ba ba gai cũng chỉ nuôi ở mức độ nhất định. Giá cao là bởi hiện có rất ít người nuôi giống ba ba gai này, nhưng với tốc độ nuôi như hiện nay thì vài ba năm nữa chỉ tính riêng thị trường Yên Bái cũng có cả trăm, ngàn tấn ba ba gai liệu giá có còn cao như hiện nay?

Ba ba đã vậy, nhím giống cũng không nằm ngoại lệ đó, có thể thấy rõ việc nuôi nhím mới du nhập vào Yên Bái vài ba năm nay, nhưng phát triển rất mạnh. Hiện nay vẫn chưa có một thống kê chính xác nào trên địa bàn tỉnh có bao nhiêu hộ nuôi nhím, nhưng con số chắc chắn không dưới ngàn hộ. Nuôi nhím không chỉ riêng các hộ bà con nông dân từ vùng thấp đến vùng cao, mà cán bộ công chức nghỉ hưu, cán bộ đương chức cũng nuôi nhím, đến hộ buôn bán cũng nuôi.

Trước đây, việc đầu tư nuôi nhím không quá tốn kém như hiện nay, để nuôi được một đôi nhím mỗi hộ chỉ cần 3m2 đất, đầu tư 3 triệu đồng để xây chuồng và 5 triệu đồng/đôi nhím giống. Thế nhưng hiện nay giá nhím giống quá đắt, 16 -18 triệu đồng/đôi nhím giống 2 tháng tuổi. Với giá nhím giống cao như vậy, không biết việc đầu tư chăn nuôi hiệu quả đến mức nào? Bởi nuôi một đôi nhím sau 24 tháng nếu sinh trưởng và phát triển tốt sẽ đạt trọng lượng khoảng 24 kg và mỗi tháng một con nhím ăn hết bình quân 120 ngàn đồng tiền thức ăn.

Trong khi giá nhím thương phẩm hiện nay có giá 250 ngàn đồng/kg, như vậy một đôi nhím bán được 12 triệu đồng, trong khi tiền đầu tư giống đã hết 16 triệu đồng và 2.800 nghìn đồng thức ăn, tổng cộng bằng 18.800 nghìn đồng, như vậy để nuôi một đôi nhím, người chăn nuôi lỗ 6.800 nghìn đồng, đấy là chưa kể công chăm sóc, vốn đầu tư.

Khi tôi đem vấn đề này trao đổi với một kỹ sư chăn nuôi có thâm niên trong việc tư vấn hỗ trợ các hộ nuôi nhím, thì được anh trả lời rằng, với giá nhím giống cao như hiện nay, người chăn nuôi đầu tư nuôi nhím thương phẩm lỗ ít nhất 5 triệu đồng/đôi, nếu tận dụng nguồn thức ăn tại chỗ cũng lỗ không dưới 3 triệu đồng. Việc đầu tư nuôi chỉ có lãi đối với người nuôi nhím sinh sản. Nuôi nhím thương phẩm lỗ, nuôi sinh sản bán giống thì lãi nhưng thử hỏi gia đình nào cũng nuôi nhím sinh sản thì sẽ bán nhím giống cho ai? Và rồi hàng trăm, hàng vạn nhím giống ai mua?

Vẫn biết muốn xóa đói, giảm nghèo và làm giàu hay làm kinh tế chúng ta đều phải mạnh dạn đầu tư,  nhưng có lẽ cũng không nên đầu tư bằng mọi giá. Bởi nếu như chúng ta không tiên lượng được thị trường, vốn đầu tư và hiệu quả kinh tế mà cứ đầu tư một cách tràn lan thì thua lỗ là điều khó tránh khỏi. Do vậy, mỗi hộ nông dân khi đầu tư nuôi ba ba, nhím hay bất kể một loại cây trồng hay vật nuôi gì cũng cần tính toán thận trọng, giá chỉ cao khi cầu nhiều hơn cung và sẽ rẻ như cho khi cung vượt cầu nhất là hàng hoá nông sản.

Thanh Phúc