Đến Văn Chấn hẳn nhiều người sẽ không quên mua cam sành, cam Đường Canh, lên Mù Cang Chải thì đặc sản táo mèo là món quà ý nghĩa  và đi qua ngã ba Cát Lem (xã Đại Minh, huyện Yên Bình) bưởi là món quà quê níu chân du khách nhiều nhất. Nhưng mua bưởi ở đây vừa dễ lại vừa khó. Dễ bởi bưởi thật nhiều, phong phú về chủng loại, giá cả nhưng cũng thật khó để mua được bưởi đặc sản chính gốc Đại Minh nhất là người lần đầu đến vùng đất này.

Bưởi Đại Minh nổi tiếng gần xa bởi vị ngọt thơm dịu nhẹ, tép chắc, thưởng thức một lần rồi thật khó quên. Những người từng được nếm bưởi Đại Minh đều muốn được thưởng thức lại, những người mới chỉ được nghe tiếng càng muốn một lần được thưởng thức thứ quả đặc sản này.

Đáp ứng nhu cầu của du khách gần xa nên bưởi bán nhiều dọc đường từ quốc lộ 70 đến quốc lộ 37 nhưng thật khó để phân biệt đâu là bưởi đặc sản, đặc biệt đối với những người chỉ mới được nghe tiếng. Thêm nữa, bưởi Đại Minh nhiều năm mất mùa, người ta đem bưởi từ các nơi khác đến trà trộn giả mác bưởi Đại Minh nên càng khó phân biệt.

Năm nay, nhờ sự giúp đỡ của các nhà khoa học, Đại Minh hứa hẹn một mùa bưởi bội thu. Những cây bưởi nhiều năm không ra quả năm nay cũng đơm hoa kết trái. Hiện nay, xã Đại Minh có khoảng 500 hộ trồng bưởi với diện tích 141 ha, mùa bưởi năm nay 2/3 diện tích đã cho quả.

Nhưng những người tâm huyết cùng cây bưởi mấy chục năm như ông Phan Đình Thành – Chủ tịch Hội Nông dân xã Đại Minh vẫn không khỏi lo lắng: Tiếng là vùng của bưởi Đại Minh nhưng mấy năm nay ở đây lại phần nhiều bán bưởi Năm Roi. Chất lượng bưởi không đảm bảo đã làm ảnh hưởng đến uy tín đặc sản. Nguyên nhân do chỉ có ở đây, tại đất bưởi này, bưởi mới dễ bán và bán được giá nên người ta mang bưởi khắp nơi về đây tiêu thụ.

"Bưởi Đại Minh chính gốc đặc biệt là bưởi Khả Lĩnh không bao giờ phải bày ra bán như thế, người ta đến tận vườn đặt mua từ mấy tháng trước khi thu hoạch”. Bưởi ngọt Đại Minh vào chính vụ từ tháng 10 Âm lịch năm trước đến khoảng tháng 3 Âm lịch năm sau. Nhưng mới đầu tháng 8 Âm lịch đã có rất nhiều hàng bày bán bưởi và đều khẳng định đó là bưởi Đại Minh" - Ông Thành nói.

Ông Thành cho biết thêm: “Cũng có thể bưởi đó cũng được trồng ở Đại Minh nhưng là những loại bưởi chua hoặc bưởi tơ mới trồng được 5 - 7 năm chất lượng kém. Bưởi Đại Minh ăn ngon phải trồng từ 25 năm trở lên. Nếu không phải là người có kinh nghiệm sẽ không dễ gì phân biệt được”.

Có một chuyện nghịch lý đang diễn ra trên đất bưởi đặc sản, bưởi Đại Minh chính gốc đều được đặt hàng và vận chuyển đi nhiều nơi tiêu thụ còn bưởi các nơi khác lại mang đến đất bưởi cho dễ bán dưới danh nghĩa bưởi đặc sản. Theo những người bán bưởi, muốn mua được bưởi chính gốc phải là khách quen và đặt hàng mới có. Đa phần đất bưởi lại là địa điểm tiêu thụ bưởi Năm Roi từ dưới xuôi mang lên. Vào mùa thu hoạch bưởi, tư thương tại đây đến tận các xã Bảo Ái, Mông Sơn…mua bưởi giá rẻ chỉ từ 2.000 - 5.000 đồng/quả. Những quả bưởi bình thường đó lại được bán với tên gọi của bưởi Đại Minh và chất lượng không lấy gì làm đảm bảo.

 Có những người bán bưởi như anh Lưu Anh Tuấn (thôn Cát Lem) muốn tạo thương hiệu cho bưởi quê hương nhưng còn gặp không ít những khó khăn: “Để khắc phục tình trạng chỉ những khách quen mới mua được bưởi Đại Minh, tôi cũng muốn bán nguyên bưởi Đại Minh, có bảo hành cho khách hàng nếu ăn không ngon có thể đổi lại. Nhưng như vậy giá thành sẽ đắt hơn và tiêu thụ chậm. Nếu chỉ một mình tôi thì không làm nổi, những hàng khác bán rẻ hơn, khách hàng lại sang đó mua, cho dù đó không chắc đã là bưởi Đại Minh”.

Nếu như bưởi Đại Minh được xây dựng thành thương hiệu và có dấu hiệu nhận biết rõ ràng thì có lẽ sẽ không xảy ra tình trạng “vàng thau lẫn lộn” như vậy. Hơn nữa, những người yêu mến bưởi Đại Minh cũng dễ dàng mua được sản phẩm chính gốc và giá trị bưởi đặc ản cũng ngày càng được nâng cao.

Hồng Khanh