Trên các đồi chè, bà con nông dân đang cần mẫn làm cỏ, bón phân, thu hái chè, tiếng cười tiếng nói rôm rả cả vùng núi, như muốn nói một mùa chè bội thu. Không vui sao được khi sản lượng búp chè năm 2010 đã đạt trên 85 ngàn tấn, giá bán không cao, bình quân 2.800 đồng/kg, nhưng cũng đủ trang trải cuộc sống người làm chè. Các doanh nghiệp chế biến và tiêu thụ trên 22 ngàn tấn chè thành phẩm, giá trị thu nhập từ chè đạt trên 400 tỷ đồng.

Anh Quý ở thị trấn Nông trường Trần Phú (Văn Chấn) đang cùng vợ thu hái chè vui vẻ nói: "Bước vào niên vụ chè 2010, thời tiết khô hạn cứ tưởng làm chè thất bát, nhưng qua thời điểm tháng 5, tháng 6 trời mưa nhiều hơn, cùng với sự đầu tư chăm sóc tốt cây chè sinh trưởng trở lại. Từ đầu vụ chè đến giờ gia đình thu hái được 7 tấn búp tươi thu về trên 19 triệu đồng, trừ chi phí còn để ra được 10 triệu đồng.

Với số tiền đó kết hợp trồng lúa, chăn nuôi lợn, gà cuộc sống gia đình cũng tạm ổn, con cái được học hành đầy đủ”. Vẫn biết sản xuất chè, nhất là sản xuất hàng hóa nông sản luôn tiềm ẩn những khó khăn, nhưng đối với những nông dân thực thụ, sản xuất biết đầu tư, thâm canh áp dụng đúng các quy trình kỹ thuật thì vẫn có một cuộc sống ổn định. Không ít người bi quan cho rằng sản xuất chè đang có chiều hướng chững lại, nhưng nhìn một cách tổng thể 5 năm qua thì sản xuất chè vẫn gặt hái được những thành công nhất định.

Với quyết tâm đưa cây chè thành một ngành kinh tế chủ lực, tỉnh đã có nhiều cơ chế, chính sách tháo gỡ, thúc đẩy sản xuất. Cái được lớn nhất trong sản xuất, kinh doanh chè 5 năm qua là việc quy hoạch các vùng sản xuất chè nguyên liệu cho chế biến chè đen, chè xanh; trồng cải tạo chè già cỗi bằng giống mới năng suất, chất lượng cao cho chế biến 2.328 ha. Nhiều vùng trước đây chỉ có chè giống cũ, già cỗi năng suất thấp, chất lượng búp không đáp ứng cho chế biến thì nay đã được trồng thay thế bằng giống chè lai LDP1, LDP2, chè Bát Tiên, Phúc Vân Tiên, Kim Tuyên Thuý Ngọc, trà Ô Long, Bạch Hồng Trà…

Nhờ cải tạo giống chè mà đến nay Yên Bái đã có vùng chè nguyên liệu tốt đáp ứng cho chế biến chè xanh có giá trị lên tới cả triệu đồng/kg. Không chỉ trồng cải tạo giống chè mà trong chăm sóc cũng đã có sự đầu tư tham canh tốt hơn, thu hái đúng kỹ thuật, phẩm cấp, năng suất đã được nâng lên rõ rệt. Nếu như năm 2005, năng suất chè mới đạt 5,5 tấn/ha thì nay đã đạt 7 tấn/ha, sản lượng chè đạt 85 ngàn tấn, tăng 24.500 tấn so với năm 2005.

Song song với phát triển vùng nguyên liệu, khâu chế biến, tiêu thụ sản phẩm cũng có nhiều tiến bộ. Nhiều doanh nghiệp đã không ngừng đầu tư xây dụng vùng nguyên liệu, thay đổi dây chuyền, công nghệ mới vào chế biến tạo sản phẩm chất lượng cao, đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Công ty cổ phần chè Văn Hưng, Công ty chè Phú Tân lắp đặt dây chuyền chế biến chè đen theo công nghệ CTC, sản phẩm làm ra được đối tác, bạn hàng đánh giá cao. Nhiều doanh nghiệp đã có doanh thu hàng chục tỷ đồng, trong đó có tới 70% là xuất khẩu trực tiếp. Nếu như trước đây nói đến chè Yên Bái người tiêu dùng mới chỉ biết đến chè xanh Shan tuyết Suối Giàng, sản phẩm duy nhất được vinh danh thương hiệu chè Việt. Nhưng hôm nay đã có sản phẩm chè Bát Tiên, Phúc Vân Tiên, chè Ô Long… đang được người tiêu dùng đánh giá cao.

Doanh nghiệp chè Thành Công, chè Liên Sơn, chè Văn Hưng đang rất thành công với việc chế biến chè xanh nội tiêu. Chè Shan tuyết Suối Giàng trước đây chỉ có một loại, thì nay đã có chè Suối Giàng “5 cực” có giá trên 1 triệu đồng/kg, một loại chè không phải nơi nào cũng có. Dẫu cho đến hôm nay thương hiệu chè Yên Bái vẫn chưa mạnh trên thị trường thế giới, nhưng đã đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Sản lượng chế biến chè mỗi năm đạt trên 22 ngàn tấn, trong đó có 70% là chè đen, còn lại là chè xanh nhưng đều được tiêu thụ hết. Mỗi năm có hàng ngàn tấn được xuất khẩu trực tiếp sang thị trường đông Âu và Trung Đông.

Để cây chè phát triển mạnh, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, Yên Bái cần tiếp tục đẩy nhanh tiến độ trồng và cải tạo diện tích chè già cỗi bằng giống chè lai, chè nhập nội năng suất cao, chất lượng búp tốt. Trong quá trình cải tạo phải trồng liền ô, liền thửa, liền vùng tạo khối lượng hàng hóa lớn, đáp ứng cho chế biến chè chất lượng cao. Đồng thời cần có cơ chế khuyến khích người dân áp dụng, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tích cực đầu tư thâm canh, thu hái đúng phẩm cấp tạo năng suất, chất lượng búp cao hơn nữa.

Trong chế biến, phải rà soát lại các nhà máy, công ty, doanh nghiệp, kiên quyết loại bỏ những nhà máy không đảm bảo vệ sinh công nghiệp, an toàn thực phẩm, dây chuyền máy móc cũ kỹ, những nhà máy không nằm trong quy hoạch, quy hoạch lại các nhà máy chế biến gắn với vùng nguyên liệu, kêu gọi và thu hút nhà đầu tư đủ tiềm lực vào chế biến chè, ưu tiên cho chế biến chè chất lượng cao, chè tinh đủ sức cạnh tranh trên thị trường. Có chiến lược xây dựng thương hiệu chè Yên Bái, nhất là chè xanh Shan tuyết vùng cao, chè xanh đặc sản vùng thấp tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Tỉnh cũng cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ “đặc thù” cho doanh nghiệp chè xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường, để 80% sản phẩm chè Yên Bái được xuất khẩu trực tiếp, không phải thông qua khâu trung gian như hiện nay. Làm được như vậy vị thế của cây chè Yên Bái chẳng những được khẳng định mà cuộc sống người làm chè nơi đây sẽ ngày một giàu có thêm.

Thanh Phúc