Khởi sắc từ quế

Từ trung tâm huyện Văn Yên qua hơn chục cây số đường nhựa phẳng lỳ chúng tôi có mặt ở xã Viễn Sơn, cái nôi của cây quế Văn Yên. Trên đường vào xã, ô tô, xe máy nối đuôi nhau vào các thôn, bản. Năm nay, quế được giá, trung bình giá quế vỏ cao gần gấp đôi mọi năm. Dù đã là cuối vụ nhưng không khí vẫn nhộn nhịp, phía trước nhiều nhà quế phơi la liệt, tràn ra cả mép đường. Thỉnh thoảng mấy chiếc xe của thương lái lại nổ máy chở quế về xuôi. Ông Bàn Kim Vạn, thôn Khe Dứa đang bó vỏ quế, phấn khởi cho biết: “ Năm nay, quế được giá, nhà nào cũng có quế bán, thế là nhiều nhà lại có thêm tiền mua ti vi, xe máy lắm đây!”. Hiện toàn xã có trên 1.500 ha quế, nhà nhiều có đến 10 -15ha. Quế là cây trồng chủ lực của xã, cứ có 3 hộ thì một hộ có cuộc sống khá giả nhờ quế- Chủ tịch UBND xã Trần Tiến Bảo nhẩm tính.

Không riêng gì Viễn Sơn mà Mỏ Vàng, Nà Hẩu, Xuân Tầm, Phong Dụ Thượng đến các xã bên này sông cũng tấp nập mùa bóc quế. Các tư thương không chỉ mua quế vỏ mà còn mua cả gỗ quế, người ta mua ngay tại nhà, tại rừng, thanh toán sòng phẳng. Hiện nay, toàn huyện có 15.375 ha, diện tích quế lớn nhất tỉnh và cả nước. Cây quế đã gắn liền với đời sống nhân dân các dân tộc Văn Yên từ bao đời nay. Từ cây xóa đói giảm nghèo quế trở thành cây chủ lực  phát triển kinh tế của địa phương.

Từ thập niên 60 thế kỷ trước, đồng bào Dao Văn Yên đã có phong tục trồng quế. Xuất phát từ lợi ích kinh tế, môi trường của cây quế nên Văn Yên đã có chủ trương mở rộng phát triển vùng quế. Chủ trương này được người dân đồng tình hưởng ứng, phong trào trồng quế phát triển mạnh mẽ. Người Dao ví quế như “kho vàng xanh” để lưu truyền muôn đời con cháu. Hai năm trở lại đây giá quế tăng cao, cứ đến vụ 3, vụ 8 (tháng 3 và tháng 8) các bản làng lại rộn ràng bóc quế, phơi quế, quế góp phần thêm những ngôi nhà xây, cho nhiều vùng nông thôn Văn Yên khởi sắc.

Cây quế hiện có mặt ở 27 xã , thị trấn của huyện, trong đó trên 50% diện tích đến kỳ khai thác. Quế có chất lượng tốt nhất, diện tích nhiều nhất tập trung ở các xã nằm ở khu vực hữu ngạn sông Hồng. Văn Yên đã trở thành vùng quế sản xuất hàng hóa có quy mô lớn, mỗi năm xuất ra thị trường từ 4.000 - 5.000 tấn  vỏ quế khô các loại, thu về hàng chục tỷ đồng. Đấy là chưa kể tiền bán thân gỗ quế bình quân từ 800.000 - 1.000.000đồng/m3, cành và lá quế có giá trị từ 900 - 1.100 đồng/kg đem lại cho bà con nguồn thu không nhỏ.

Thu nhập từ quế tăng từng năm đã góp phần làm bộ mặt nhiều thôn, bản  thay da đổi thịt. Trước đây, người Dao, người Mông chẳng biết gì đến xe máy, ti vi. Nay thì khác, hầu như hộ nào cũng có xe máy. Có những hộ mua được cả ô tô để thu mua và làm dịch vụ vận chuyển. Tất cả đều nhờ quế.

Hướng phát triển cho đất quế

Vui cùng bà con Văn Yên trong mùa quế bội thu, tôi lại nhớ về cách đây vài năm giá quế rớt thê thảm, có lúc 3 kg quế không đổi được một kg gạo. Có vụ bóc quế bán không đủ tiền đầu tư chăm sóc, ấy vậy mà người  Dao ở Văn Yên vẫn không bỏ quế. Bằng chứng quế vẫn là cây trồng chủ lực được đưa vào nghị quyết đại hội Đảng bộ trong nhiều nhiệm kỳ. Quế không chỉ là cây nuôi sống con người mà còn là cây rừng bảo vệ thiên nhiên, gắn bó  với đồng bào Văn Yên như máu thịt. Bình quân mỗi năm các xã trong huyện vẫn trồng mới trên 1.000ha, tiếp tục mở rộng quy mô vùng quế. Nhưng có lẽ nỗi lo lớn nhất của người trồng quế vẫn là đầu ra cho sản phẩm, thị trường bấp bênh, năm giá cao, năm giá thấp.

Những năm qua, tỉnh, huyện đã có nhiều giải pháp để phát triển vùng quế ổn định và bền vững. Cùng với việc tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm, huyện đã đưa ra nhiều cơ chế, chính sách để khuyến khích các doanh nghiệp đến đầu tư xây dựng các cơ sở công nghiệp chế biến thu mua và tiêu thụ sản phẩm từ vỏ, gỗ và cành lá quế; mở rộng hướng đầu tư phát triển thương hiệu quế Văn Yên; tập trung phát triển công nghiệp chế biến sử dụng sản phẩm từ cây quế…

Hiện nay, trên địa bàn có khá nhiều doanh nghiệp thu mua các sản phẩm vỏ quế thô. Hàng trăm cơ sở chưng cất tinh dầu quế bằng phương pháp thủ công nguyên liệu là các cành nhỏ và lá quế được tận dụng ở các xã Đại Sơn, Viễn Sơn, Xuân Tầm, Phong Dụ Hạ… Đặc biệt, Nhà máy Chế biến tinh dầu quế Văn Yên với công suất 200 tấn sản phẩm/năm đã góp phần tăng nguồn thu cho người trồng quế, tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động và hàng ngàn lao động thời vụ. Mới đây, huyện cũng xây dựng thành công thương hiệu quế Văn Yên bằng việc được cấp bằng bảo hộ quyền chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm quế Văn Yên gồm 8 xã Phong Dụ Thượng, Phong Dụ Hạ, Xuân Tầm, Châu Quế Hạ, Tân Hợp, Viễn Sơn, Đại Sơn và Mỏ Vàng với diện tích trên 8.700ha. Đó là tiền đề nâng cao uy tín của sản phẩm quế trên thị trường trong và ngoài nước, giúp người tiêu dùng được sử dụng đích thực sản phẩm quế nổi tiếng đồng thời nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất lâm nghiệp trên địa bàn huyện.

Huyện cũng đang triển khai đề án giữ lại diện tích quế có đường kính cây 30 cm, cao từ 15 m trở lên ở 5 xã vùng quế nhằm bảo tồn nguồn gen quý cho quế, làm tiền đề phục vụ du lịch sinh thái. Và trong phương hướng phát triển kinh tế những năm tới Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII cũng đã xác định đẩy mạnh phát triển cây quế. Đó là những cơ sở mở ra hướng phát triển mới cho đất quế Văn Yên và là tiền đề để thương hiệu quế Văn Yên ngày càng được quảng bá rộng rãi.

 Thông Nguyễn