Một trong những nguyên nhân dẫn đến năng suất chững lại là do chưa áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật vào sản xuất, canh tác. Thực tế cho thấy địa phương nào, hộ gia đình nào áp dụng, ứng dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật như: sử dụng giống lai tiến bộ có năng suất, chất lượng cao; cấy mạ non với mật độ hợp lý; sử dụng phân nén dúi sâu (FDP) và tăng lượng phân hữu cơ; phòng trừ sâu bệnh theo nguyên tắc 4 đúng (đúng sâu, đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng thời điểm), trong quá trình thực hiện, áp dụng khung thời vụ như đối với trà lúa mùa sớm, về sử dụng giống Nghi hương 2308, Tiên ưu 95, N.Ưu 69, SYN6; trong làm mạ theo phương thức gieo mạ dày xúc và cấy khi mạ có 2 - 2,2 lá, cấy nông tay theo mật độ 28 - 30 khóm/m2; trong sử dụng phân bón, phân hữu cơ bón lót trước khi bừa 8 - 10 tấn/ha, phân lân được bón sau khi bừa 560 kg/ha, phân viên nén được bón sau khi cấy 3 ngày với cách bón dúi sâu 2 viên phân khoảng 5 - 7 cm giữa 4 khóm lúa cấy... lúa đều đạt năng suất từ 13 - 14 tấn/ha. Biết là thế, nhưng việc triển khai sản xuất đại trà là rất khó khăn, một phần là do nhiều hộ nông dân vẫn không thực sự chú trọng đầu tư thâm canh, một phần do kinh tế còn khó khăn và cũng có không ít hộ chưa được tiếp cận, hiểu biết kỹ thuật thâm canh lúa.

Bên cạnh đó phải nói đến việc chậm chuyển đổi cơ cấu giống lúa, giống có nhiều, song về cơ bản vẫn là giống lúa lai Nhị ưu 838. Giống lúa này đã hiện diện hơn 10 năm trên đồng ruộng và dường như ngành nông nghiệp vẫn chưa tìm ra được bộ giống lúa để thay thế, dù giống lúa Nhị ưu 838 không phải là quá ưu việt.

Cùng với đó là việc đầu tư thâm canh chưa được chú trọng, dẫn tới năng suất lúa cũng như chất lượng chưa cao. Qua tìm hiểu thực tế cho thấy, một hai năm trở lại đây nhiều hộ gia đình nông dân ở Lục Yên, Yên Bình, Trấn Yên, Văn Yên, thị xã Nghĩa Lộ và huyện Văn Chấn đã áp dụng FDP mang lại hiệu quả khá cao. Nhiều hộ nông dân và các kỹ sư nông nghiệp cho rằng, ngoài việc tích cực chuyển đổi cơ cấu giống, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thì việc sử dụng phân viên nén dúi sâu là một giải pháp tốt trong sản xuất lương thực ở Yên Bái. Vụ mùa vừa qua, toàn tỉnh đã có trên 40 ngàn hộ nông dân sử dụng FDP chiếm 30% hộ sản xuất nông nghiệp với diện tích khoảng 4 ngàn ha. Kết quả cho thấy, năng suất lúa cao hơn với các hộ sử dụng phân vãi từ 15 - 20%.

Không chỉ có vậy mà việc sử dụng FDP làm giảm chi phí đầu tư, đặc biệt trong điều kiện giá vật tư phân bón ngày một tăng cao như hiện nay. Qua thống kê cho thấy, cứ làm 2 sào ruộng sử dụng phân viên nén tăng thu nhập từ 800 - 1.000.000 đồng/vụ. Sử dụng FDP còn giảm đáng kể nhân công lao động cho cả vụ (giảm công do cấy thưa, công chăm sóc ruộng do chỉ một lần bón phân). Chị Hoàng Thị Lam - nông dân thị xã Nghĩa lộ cho biết: “Vụ mùa vừa qua gia đình gieo cấy 5 sào ruộng, toàn bộ diện tích sử dụng bón FDP, năng suất lúa đã đạt 250 kg/sào, tăng 40 kg/sào so với vụ trước. Năng suất cao cùng với giảm nhân công lao động, nếu như trước đây sử dụng bón phân vãi, mỗi vụ phải mất hàng chục công để bón phân thì nay giảm tới một nửa vì cả vụ chỉ bón có một lần. Không những vậy, do đặc thù đồng ruộng ở miền núi bón phân vãi tỷ lệ phân thất thoát lớn bởi bị trôi, còn sử dụng FDP đã khắc phục được sự thất thoát tiết kiệm được lúa giống. Sử dụng FDP làm tăng năng suất lúa, giảm chi phí, giảm nhân công là điều không ai có thể phủ nhận được.

Tuy nhiên, hiện nay thị trường phân viên nén rất khan hiếm. Vẫn biết việc sản xuất, thâm canh lúa cải tiến mang lại năng suất cao, lợi nhuận lớn, song không phải nơi nào, hộ nông dân nào cũng làm được, bởi người nông dân phải chịu khá nhiều áp lực về vốn đầu tư phân bón một lần cho cả vụ.

Vấn đề đặt ra lúc này là tỉnh, ngành nông nghiệp cần có những cơ chế, chính sách phù hợp về vốn, thị trường phân, tiến bộ kỹ thuật giúp nông dân tiếp cận với FDP. Với diện tích 19 ngàn ha lúa toàn tỉnh mà đều áp dụng phân viên nén và áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật, Yên Bái không chỉ cân đối được lương thực trên địa bàn mà còn có một khối lượng lớn lúa gạo làm hàng hoá.

Thanh Phúc