Cách đây hơn 6 năm về trước, huyện Trấn Yên đã “táo bạo” xây dựng Đề án phát triển cây tre măng Bát độ làm hàng hoá với quy mô lớn. Khi ấy có nhiều người hoài nghi về tính hiệu quả của Dự án, song với sự quyết tâm cùng với cách làm cụ thể, đến nay toàn huyện đã trồng được trên 1.225 ha, ở 12 xã, sản lượng măng đạt 12 ngàn tấn, giá trị đạt 12 tỷ đồng. Sản phẩm măng tre Bát độ được xuất khẩu sang thị trường Đài Loan, Nhật Bản...

Cây tre măng Bát độ đã làm hồi sinh nhiều vùng quê, góp phần xóa đói giảm nghèo và làm giàu trong nông nghiệp nông thôn. 

Kiên Thành là một xã vùng sâu, vùng xa khó khăn và nghèo đói bậc nhất huyện, nhưng hôm nay đã có bước phát triển vượt bậc, tỷ lệ hộ nghèo giảm rõ rệt, nhiều hộ đã trở nên giàu có, nhà xây, xe máy nhiều như nấm. Có được thành quả đó là nhờ sự nỗ lực lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong xã cùng các nguồn lực đầu tư của Nhà nước. Bên cạnh đó có sự đóng góp không nhỏ từ cây tre măng Bát độ.

Toàn xã có 750 hộ dân thì có tới trên 507 hộ trồng tre măng Bát độ, nhà ít cũng vài trăm gốc, nhà nhiều 5 - 6 ngàn gốc. Khi mới đưa cây măng tre Bát độ vào trồng cũng gặp không ít khó khăn, người dân không mấy mặn mà, ngay cả cán bộ, đảng viên cũng hoài nghi về tính hiệu quả của nó, nào là: đất đai có phù hợp không, nếu cây có sống thì có măng không, có măng rồi thì bán cho ai...?

 Nhưng với quyết tâm cùng với sự ký kết hợp tác giữa huyện với Công ty TNHH Vạn Đạt, đơn vị có trách nhiệm cung ứng giống, vật tư phân bón, hướng dẫn kỹ thuật, cho vay vốn chăm sóc không lãi và bao tiêu toàn bộ sản phẩm khi thu hoạch trong vòng 10 năm; thế là người dân bắt tay vào trồng, năm đầu vài chục ha, năm sau nhân lên gấp đôi, gấp ba và cho đến hôm nay toàn xã đã có 500 ha.

Khó ai có thể tin được riêng tiền bán măng trong năm 2010, Kiên Thành đã thu trên 5 tỷ đồng, một con số không hề nhỏ ở một xã vùng cao.

Bản Đồng Ruộng (Kiên Thành) là nơi cư trú của 32 hộ dân, phần lớn dân tộc Mông, trước đây là bản có tỷ lệ hộ đói, nghèo cao nhất xã nhưng đến nay cây tre măng đang làm hồi sinh cả bản, tất cả 32 hộ đều tham gia trồng và cho thu hoạch ổn định. Nhiều gia đình từ nghèo khó nay đã có cuộc sống khá giả hơn, với mức thu gần trăm triệu đồng mỗi năm như gia đình anh: Giàng A Sáu, Giàng A Khay bản Đồng Ruộng; Lộc Văn Tường, thôn Gốc Đa...

Phó chủ tịch UBND huyện Phạm Lâm Phóng khẳng định: “Trồng tre măng Bát độ đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với các loại cây trồng khác trên diện tích đất đồi rừng. Vốn đầu tư ít, giai đoạn kiến thiết cơ bản ngắn, chỉ sau 1 năm là đã bắt đầu cho thu hoạch, sau 3 năm cây cho thu hoạch với năng suất cao, bình quân 18 - 20 tấn, giá trị đạt trên 20 triệu đồng/ha, cao gấp 2,5 - 3 lần so với trồng cây nguyên liệu giấy”.

Để hình thành được vùng tre măng Bát độ hàng hoá như hôm nay là thành quả của mối liên kết “4 nhà”, đặc biệt là giữa doanh nghiệp và nông dân. Từ năm 2006 – 2009, Công ty Vạn Đạt đã đầu tư 3,15 tỷ đồng cho nông dân phát triển vùng nguyên liệu. Việc thu hồi vốn vay Công ty tính bằng sản phẩm từ năm thứ 3 trở đi với mức thu là: năm thứ 3 thu hồi 20%, năm thứ thứ 4 là 40%, năm thứ 5 là 40%.

Hàng năm, Công ty cho các hộ dân vay vốn để mua phân bón không tính lãi và thu hồi vốn bằng sản phẩm. Công ty cũng ký hợp đồng trực tiếp với các hộ nông dân bao tiêu toàn bộ sản phẩm từ năm 2006 - 2016, giá thu mua tăng theo giá thị trường và thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt.

Với cách làm đó, vùng tre măng Bát độ ở Trấn Yên đã lớn dần theo năm tháng và đến nay đã hình thành rõ nét 3 vùng nguyên liệu tập trung làm hàng hoá: phía Tây Bắc gồn xã Y Can, Quy Mông và Kiên Thành với diện tích trên 500 ha; vùng phía Tây gồm: Hồng Ca, Lương Thịnh, Hưng Khánh, Hưng Thịnh 400 ha; phía Bắc gồm: Tân Đồng, Đào Thịnh, Việt Thành 200 ha, đưa tổng diện tích toàn huyện đảm bảo theo tiêu chuẩn lên trên 1.225 ha. 

Nếu như năm 2006 sản lượng măng mới đạt 2 ngàn tấn, giá trị thu đạt 2 tỷ đồng thì tới năm 2010 đã tăng lên 12 ngàn tấn, giá trị thu đạt trên 12 tỷ đồng, riêng xã Kiên Thành thu trên 5 tỷ đồng. Dự kiến trong năm 2011 này sản lượng sẽ đạt trên 15 ngàn tấn, giá trị đạt 20 tỷ đồng.

Hiệu quả kinh tế của cây măng tre Bát độ đã rõ, đủ minh chứng cho tính hiệu quả của một dự án “táo bạo” ở Trấn Yên. Không chỉ có vậy mà cây măng tre còn góp phần nâng cao độ che phủ của rừng, cải thiện môi trường sinh thái. Quan trọng hơn, nó đã khai thác được tiềm năng về đất đai, lao động ở vùng nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần xóa đói, giảm nghèo tăng thu nhập và làm giầu cho nông dân, tạo sự tin tưởng của người dân đối với sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ và các cấp chính quyền trong huyện.

Sự thành công của chương trình, dự án trồng tre măng Bát độ ở Trấn Yên là thành quả của mối liên kết “4 nhà” (nhà quản lý - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp - nhà nông) mà huyện Trấn Yên cần tiếp tục phát huy.

Thanh Phúc